چرا نباید به شنبه امید بست؟
ایران در نهایت پذیرفت تا امروز در عمان با هیئت آمریکایی وارد مذاکره غیرمستقیم شود. پیش از آنکه درباره نتایج احتمالی مذاکرات امروز گمانه‌زنی کنیم، باید بدانیم که این مذاکره در چه شرایطی انجام می‌شود.
ایران در نهایت پذیرفت تا امروز در عمان با هیئت آمریکایی وارد مذاکره غیرمستقیم شود. پیش از آنکه درباره نتایج احتمالی مذاکرات امروز گمانه‌زنی کنیم، باید بدانیم که این مذاکره در چه شرایطی انجام می‌شود. مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا در حالی انجام می‌شود که دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری که یک بار در سال 2018 از توافق هسته‌ای با ایران خارج شد، بار دیگر به قدرت رسیده‌است.
ترامپ در همان روزهای نخست ورود به کاخ سفید یادداشتی را درباره ایران امضا کرد که به عقیده بسیاری از تحلیلگران، مفاد بسیار خطرناکی در آن گنجانده شده و اگر آمریکا همه مفاد این یادداشت را دنبال کند، به‌طور طبیعی باید با هدف تسلیم‌کردن ایران وارد مذاکره می‌شود. ترامپ بعد از امضای این یادداشت البته اعلام کرد که بیشتر علاقه به مذاکره دارد اما اگر ایران به مذاکره و توافق تن ندهد، آمریکا و اسرائیل از گزینه نظامی استفاده خواهند کرد.
در این سوی ماجرا، زمان برای رسیدن به توافق نیز محدود است. ضرب‌العجل اکتبر امسال برای انقضای برجام، به‌طور طبیعی محدودیت زمانی را بر مذاکرات اعمال کرده‌اند. اروپایی‌ها گفته‌اند که اگر ایران تا تیرماه توافق را نپذیرد، به سمت فعال کردن مکانیسم ماشه و بازگردان اتوماتیک تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل حرکت خواهند کرد. بنابراین به دلایلی می‌توان گفت که به توافقی معنادار در روز شنبه نباید امید بست و به‌طور کلی به توافق پایدار با آمریکا در ماه‌های باقی‌مانده نباید امید داشت. اما چرا؟
1 نخست اینکه دولت ترامپ و شخص او، ملاحظات عرفی و معمول دیپلماتیک را رعایت نمی‌کنند. ترامپ ممکن است در یک سخنرانی، بدون هیچ دلیل خاصی، مفاد و شرح مذاکره را در فضای علنی مطرح کند. مذاکراتی این‌چنینی معمولاً باید در فضایی دیپلماتیک به پیش برود. دولت ترامپ اما نرم‌های دیپلماتیک را در هم شکسته است. از سوی دیگر مذاکره محرمانه با چنین دولتی نیز بی‌معنا است.
اساساً ترامپ اعتقادی به محرمانه بودن مذاکرات ندارد. او یک شومن است که تمایل دارد در خصوص چنین موضوعاتی مانورهای افکار عمومی بدهد. علاوه بر این زمان برای برقراری مذاکره محرمانه به شدت اندک است. بنابراین اصل محرمانه نماندن مذاکره به این معنا است که چه در ایران و چه در آمریکا و چه طرف‌هایی نظیر اسرائیل که مخالف توافقی دیپلماتیک میان ایران و آمریکا هستند فضا را برای مانور مناسب دیده و علیه روند مذاکره اقدام کنند.
2 خبرگزاری رویترز مدعی شده که ایران به دنبال توافقی موقت در مرحله نخست است تا زمان برای توافق نهایی ایجاد شود اما بعید است که آمریکایی‌ها چنین پیشنهادی را بپذیرند. نخست اینکه دولت ترامپ در سر و سامان دادن به وضعیت خاورمیانه براساس نظم مورد نظر خودش بسیار عجله دارد و پرونده هسته‌ای ایران یکی از موانع بر سر راه این روند است.
بنابراین دولت ترامپ گذر زمان را چندان تحمل نخواهد کرد. براساس آنچه که رویترز منتشر کرده، قرار است ایران در ازای کاهش سرعت غنی‌سازی، رقیق‌سازی اورانیوم 60 درصد و افزایش بازرسی‌های هسته‌ای، از آمریکا بخواهد توافقی موقت را پذیرفته و در ازای آن اسنپ‌بک را تمدید کند تا زمینه برای مذاکره بیشتر فراهم شود. بعید است که آمریکایی‌ها چنین پیشنهادی را نیز بپذیرند.
اول اینکه تمدید زمان اسنپ‌بک، موضوعی حقوقی و پیچیده است که اروپایی‌ها و حتی چین و روسیه هم باید درباره آن نظر بدهند. اروپایی‌ها اعلام کرده‌اند چنانچه تا تیرماه امسال توافقی حاصل نشود به سمت فعال کردن اسنپ‌بک حرکت خواهند کرد. علاوه بر این بعید است که آمریکایی‌ها از اهرم موثر اسنپ‌بک که ایران را تحت فشار قرار می‌دهد، به راحتی بگذرند.
3 اگر آمریکایی‌ها پیشنهاد ایران برای توافق موقت براساس برخی عقب‌نشینی‌های هسته‌ای ایران را بپذیرند، اهرم تهدید نظامی آمریکا علیه ایران تضعیف خواهد شد. چراکه در صورتی که ایران چنین اقداماتی صورت دهد، آژانس هم از این اقدامات استقبال خواهد کرد و در نتیجه لبه شمشیر توجیه حمله نظامی به تاسیسات هسته‌ای ایران کُندتر خواهد شد. اهرم تهدید نظامی، اهرمی است که ترامپ از همان روزهای نخست آغار به کار بالای سر ایران نگه داشته است و تحرکات نظامی یک‌ماهه اخیر آمریکا در منطقه به بهانه حمله به مواضع یمنی‌ها نیز نشان از این است که دولت ترامپ تمایل دارد که این اهرم بسیار جدی به نظر برسد.
