زلـزلـه در سمپـاد

گزارش هم‌میهن از تجمع اعتراضی گسترده خانواده دانش‌آموزان استعدادهای درخشان مقابل دیوان عدالت اداری

خیابان مخبری تهران صبح دیروز، شلوغ بود. جمعیت زیادی مقابل یکی از ورودی‌های دیوان عدالت اداری پیاده‌راه‌ و محوطه روبه‌رویی و بوستانی که نبش خیابان نشسته را قرق کرده بودند و در دستشان پلاکاردهایی دیده می‌شد: «ای مافیای کنکور، از نخبگان بشید دور - عدالت عدالت، از نخبگان حمایت.»

جمعیت را بیشتر، زنان تشکیل داده بودند؛ مادران دانش‌آموزانی که ششم آبان در اعتراض به ابطال مصوبه سمپاد توسط دیوان عدالت اداری و برگزاری آزمون ورودی برای پایه دهم، تجمع کرده بودند. نماینده‌های آنها از ساعت 8 صبح به دفتر ریاست دیوان رفته و دور میز مذاکره نشسته بودند، بیرون از ساختمان اما جمعی از دانش‌آموزان دختر و پسر همراه با خانواده‌هایشان منتظر ایستاده بودند تا نتیجه مذاکرات به آنها اطلاع داده شود.

از اردیبهشت امسال، زلزله‌ای در مدارس سمپاد رخ داد؛ درست از زمانی که هیئت عمومی دیوان عدالت اداری یک بند از مصوبه سازمان ملی پرورش استعدادهای درخشان مبنی بر ورود مستقیم و بدون آزمون پایه نهمی‌های سمپاد را تبعیض‌آمیز و مغایر با قانون اساسی تشخیص داد و آن را باطل کرد. براساس این تصمیم، دانش‌آموزان سمپادی که قبلاً به‌عنوان تیزهوش شناخته می‌شدند و با یک آزمون سخت از پایه ششم وارد پایه هفتم شدند، باید برای ورود به دوره دوم متوسطه یعنی دهم، بار دیگر از سد آزمون سخت دیگری بگذرند. همه اینها در شرایطی است که به گفته دانش‌آموزان و خانواده‌هایشان نحوه تدریس، کارهای کلاسی و کتاب‌های درسی در مدارس سمپاد بسیار متفاوت از مدارس عادی است و بیشترین تمرکز این دانش‌آموزان بر پژوهش و کارهای علمی است.

با اعلام برگزاری آزمون برای دور دوم متوسطه برای دانش‌آموزان سمپادی و فرصت کمتر از 6 ماه برای آمادگی کنکور، آنها از نگرانی‌هایشان و احتمال اینکه نتوانند در این آزمون نمره بالایی بیاورند می‌گویند. پیش از این دانش‌آموزان سمپادی با شرط معدل وارد دوره دوم متوسطه می‌شدند؛ معدلی که باید بالای 18 باشد و به گفته آنها و خانواده‌هایشان همه دانش‌آموزان با معدلی بالاتر وارد مرحله دوره دوم می‌شوند. اما حالا با تصمیم دیوان عدالت اداری هم الزام برگزاری آزمون برای پایه دهم در نظر گرفته شده و هم شرط معدل برداشته می‌شود؛ اتفاقی که در ماه‌های اخیر خانواده‌ها و دانش‌آموزان را چندین بار به مقابل وزارت آموزش و پرورش، مدارس سمپاد و دیوان عدالت اداری کشانده است. فعلاً اما جوابی به خواسته‌شان داده نشده: «ما منتظر تشکیل جلسه هیئت‌عمومی در راستای اعمال ماده 91 هستیم. رای دیگری در دیوان عدالت اداری صادر شده که قرار است تا چند روز دیگر تعیین‌تکلیف شود. تا زمانی که نتیجه آن مشخص نشود نمی‌توانیم اظهارنظری کنیم. اما به‌طور کلی با استفاده از ظرفیت‌های حقوقی می‌توان شرایط را برای ادامه تحصیل بدون آزمون برای 60 هزار سمپادی فراهم کرد.» اینها توضیحات شهرام شاهرخی، وکیل پایه یک، پدر یکی از دانش‌آموزان و نماینده بیش از 10 هزار خانواده سمپادی سراسر کشور به هم‌میهن است. آنطور که تیم حقوقی خانواده دانش‌آموزان سمپادی اعلام می‌کنند طبق ماده ۴ قانون مدنی (معروف به عطف به ما سبق نشدن قانون) دانش‌آموزان ۱۴۰۲ به قبل شامل این قانون نمی‌شوند و ادامه تحصیل آن‌ها در متوسطه دوم بلامانع است. اما دانش‌آموزان محصل متوسطه اول از سال ۱۴۰۳به بعد در صورت اصلاح دفترچه ثبت‌نام و اگر موفق به ورود به این مدارس شدند اما به دلیل ابطال مصوبه باید در آزمون ورودی مجدد شرکت کنند.

کلاس‌ها تعطیل

تعداد زیادی از دانش‌آموزان دیروز به مدرسه نرفتند، برای برخی از آنها غیبت رد شده و برخی هم با اطلاع مدرسه آمده‌اند: «از 100 نفر فقط 25 نفر به مدرسه رفتند.» احسان دانش‌آموز پایه نهم یکی از مدارس علامه حلی است که همراه با پنج شش نفر از همکلاسی‌هایش به میان تجمع رفته بود. شرایط تمام دانش‌آموزان اما مثل هم نبود: «مدیر ما اصلاً همراهی نکرد و حتی اجازه نداد گروهی در این زمینه راه‌بیندازیم.» این را دانش‌آموز دختر یکی از مدارس فرزانگان می‌گوید. آنها از شرایط تحصیل‌شان می‌گویند: «ما زنگ آزمون داریم که تا الان تستی نبود اما از وقتی این صحبت‌ها شده آزمون‌ها تستی شده است. اگر مشمول آزمون شویم احتمالاً در تیر ماه باید امتحان بدهیم و فرصت زیادی برای تست‌زنی نداریم.» مادر یکی از دانش‌آموزان که فرزندش در مدرسه فرزانگان هشت درس می‌خواند هم می‌گوید که در درس زیست‌شناسی روی سلول‌های بنیادی کار می‌کنند، یعنی اینقدر کارهایشان پژوهشی است، سال گذشته شاهنامه را خوانده‌اند و امسال دیوان سعدی. برای درسی مانند اجتماعی به صورت عملی و با فیلم کار می‌کنند. دانش‌آموزان هم تاکید می‌کنند که این اتفاقات از سوی مافیای آموزشگاه‌های آموزشی رخ داده است تا کتاب‌هایشان فروخته شود:«یک کتاب درسی برای آزمون 300 هزار تومان است، پاسخنامه‌اش 350 هزار تومان. یعنی یک درس 650 هزار تومان تمام می‌شود. برای شرکت در آزمون باید این کتاب‌ها خریده شود. برخی از مدارس مثل روشنگران سالانه 100 میلیون تومان هزینه می‌کنند و تست می‌زنند تا بتوانند وارد سمپاد شوند. آنها از استرس و اضطراب‌شان برای برگزاری آزمون می‌گویند: «این قانون نباید شامل ما بشود. خودمان هم نمی‌دانیم باید چه کنیم. ما مدام کارهای پژوهشی کرده‌ایم و اصلاً تست‌زنی نکرده‌ایم.» ثبت‌نام آزمون سمپاد یکی دو ماه دیگر است و دانش‌آموزان می‌گویند باید موضوع کش‌دار شود تا وقت ثبت‌نام بگذرد و آنها از الزام شرکت در آزمون معاف شوند.

مادر یکی از دانش‌آموزان دختر می‌گوید که اگر قرار بود دخترش طی 6 سال دو بار در آزمون سختی شرکت کند، هیچ‌وقت اجازه نمی‌داد وارد این مدارس شود: «احتمال اینکه دانش‌آموزان سمپادی در آزمون دوم قبول شوند خیلی زیاد است اما فشار روی آنها زیاد است. چرا باید دانش‌آموزان در یازده دوازده سالگی این قدر تجربه سختی
داشته باشند.»

مادران از سختی تحصیل در مدارس سمپاد می‌گویند: «فضا در این مدارس رقابتی است. بچه‌ها درس‌خوان هستند و معدل بیشترشان بالای 19 است، درس‌های تکمیلی زیادی دارند و بالاتر از سطح کتاب درس می‌خوانند. بچه‌ها از پایه هفتم فیزیک و شیمی می‌خوانند و مدام در حال آزمون و امتحان هستند. کارهای پژوهشی فراوانی دارند و به همین دلیل ظلم است اگر دوباره آزمون سختی برایشان برگزار شود.» اگر دانش‌آموز سمپادی نتواند آزمون را قبول شود، باید به مدرسه عادی برود و به گفته خانواده‌ها این احساس شکست برای آنها بسیار سخت و سنگین است: «مسئله تنها مربوط به سمپادی‌های تهران نیست، در مناطق کم‌برخوردار، تکلیف دانش‌آموزان چیست؟ آنها هزینه کتاب خریدن و کلاس رفتن برای شرکت در این آزمون را ندارند.» شهریه مدارس سمپاد بالاست. مادر یکی از دانش‌آموزان می‌گوید که شهریه پارسال دخترش در مدرسه فرزانگان، 15 میلیون تومان و امسال 25 میلیون تومان است:«آموزش و پرورش می‌گوید برای این دانش‌آموزان هزینه می‌کند. اما اینطور نیست. حتی حقوق معلمان هم از شهریه دانش‌آموزان پرداخت می‌شود. معمولاً هم براساس شهر و منطقه، این شهریه‌ها متفاوت است اما به‌طور کلی تعرفه شهریه نصف شهریه مدارس غیرانتفاعی در همان منطقه است.»

تلاش مافیای آموزش

سینه به سینه دیوار ساختمان دیوان عدالت اداری، ماموران پلیس ایستاده‌ و ماموران راهنمایی و رانندگی همراهی‌شان کرده بودند. خانواده‌ها و دانش‌آموزان به بالای هزار نفر می‌رسیدند. آنها دسته دسته دور هم جمع شده و نسبت به آینده فرزندان‌شان و اینکه اگر رای تصویب نهایی و لازم‌الاجرا شود، تکلیف فرزندان‌شان چه می‌شود، اعلام نگرانی می‌کردند. فرزندان آنها دانش‌آموزان استعدادهای درخشان یا همان تیزهوشان سابق هستند که برای ورود به مدارس سمپاد از پایه ششم به هفتم آزمون سختی را از سر گذرانده‌اند. حالا در پایه نهم اما در آستانه آزمون سخت دیگری قرار گرفته‌اند. «اگر رای نهایی و تصویب شود، دانش‌آموزان باید دوباره آزمون بدهند، آنها در سن پایین زحمت کشیده و درس خوانده‌اند حالا باید دوباره امتحان بدهند. اصرار بر برگزاری آزمون و ایجاد فرصت برای ورود دانش‌آموزان عادی به مدارس سمپاد، در شرایطی است که این دانش‌آموزان همیشه سهمی برای ورود به سمپاد داشته‌اند.» آنطور که خانواده‌ها می‌گویند دانش‌آموزان با شرط معدل وارد پایه بعدی می‌شوند و اگر معدل‌شان از 18 کمتر باشد حذف می‌شوند. یعنی به این معنی نیست که تمام دانش‌آموزان سمپاد برای دور دوم هم پذیرفته شوند. در کنار همه اینها برای آنها که از آزمون ششم به هفتم جا مانده بودند اضافه ظرفیت در نظر گرفته می‌شود تا فرصت ورود داشته باشند. آنها می‌گویند که 25 درصد سهمیه ورودی در این مدارس برای دانش‌آموزان عادی است و در هر مدرسه یک تا دو کلاس برای آنها خالی کرده‌اند.

خانواده‌ها از بالا رفتن میزان استرس فرزندان‌شان و همچنین فشار زیادی که به آنها وارد شده نگرانند: «اگر آزمون دوم برگزار شود باید تست‌زنی را شروع کنند، در حالی‌که کمتر از 6 ماه فرصت برای برگزاری آزمون وجود دارد و این برای بچه‌ها سخت است.» برخی هم از بالا رفتن انگیزه مهاجرت تحصیلی در میان این دانش‌آموزان می‌گویند: «فرزند من برای بعد از دانشگاه به فکر مهاجرت بود حالا می‌گوید در این وضعیت برای دیپلم اقدام می‌کند.» بیشتر خانواده‌ها یکصدا از مافیای آموزش صحبت می‌کنند. آنها می‌گویند که مافیای پول و قدرت و روابط به دنبال منافع‌شان هستند و در تلاش برای تصویب رای‌ها و به کرسی نشاندن حرف خود هستند تا از این راه کسب درآمد کنند.

آغاز ماجرا با شکایت یک نفر

اغلب معترضان دیروز دانش‌آموزان پایه نهم و خانواده‌هایشان بودند؛ همان‌ها که سرنوشت‌شان به این تصمیمات گره خورده است: «طبق آیین‌نامه مدارس سمپاد، دانش‌آموزانی که کلاس ششم به هفتم آزمون می‌دهند باید تا انتها در همین مدارس درس بخوانند یعنی برای 6 سال. اما رای دیوان عدالت اداری خلاف این است.» آنها می‌گویند که رئیس سازمان ملی پرورش استعدادهای درخشان یا همان سمپاد هم با این تصمیم مخالف است. حتی آموزش و پرورش هم موافق این تصمیم دیوان عدالت اداری نیست اما ظاهراً همه این اتفاقات با شکایت یکی از والدین دانش‌آموزی که موفق به ورود به این مدارس نشده، آغاز شده و پس از دو سه سال شکایت او به اینجا رسیده است: «شاکی یک نفر است اما پشت او یک جریانی وجود دارد. جالب است که رای در دیوان عدالت اداری هم براساس همین شکایت صورت گرفته است.» اینها توضیحات شاهرخی است. به گفته او، بر اساس حقوق مکتسبه یک نفر چنین رای‌ای صادر و در مقابل حقوق مکتسبه 60 هزار نفر نادیده گرفته می‌شود: «نمی‌شود یک بام و دوهوا بود.» با این همه اما او تاکید می‌کند که دیوان عدالت اداری از تمام ظرفیت‌های حقوقی استفاده می‌کند تا شرایط برای ادامه تحصیل دانش‌آموزان سمپادی برای دوره دوم هم وجود داشته باشد. نکته اما اینجاست که آزمون برای پایه نهم به دهم برای ورودی‌های 1403 الزام‌آور است.

شکایت شخصی و تبدیل آن به رای در دیوان عدالت اداری را تمام خانواده‌ها می‌دانند، آنها می‌گویند که استارت شکایت از دو سال پیش زده شده و افرادی که نفع‌شان در خرید کتاب و برگزاری کلاس‌ است به شدت پیگیر موضوع هستند و در مقابل خانواده‌ها ایستاده‌اند. همین مسئله سبب شده تا اطلاعات نادرست به دیوان عدالت اداری منتقل شود. بعداً که رای صادر شد و مسئولان سمپاد و نماینده‌ خانواده‌ها با هیئت تخصصی دیوان جلسه گذاشتند، درباره نادرست بودن این اطلاعات توضیح داده شد: «هدف از تحصیل در مدارس سمپاد چیست؟ غیر از این است که دانش‌آموزان کارهای پژوهشی کنند و خودشان را برای المپیاد آماده کنند. الان تمام برنامه‌های آموزشی پایه‌های هفتم، هشتم و نهم روی هواست. در حال حاضر فشار بسیار بدی روی دانش‌آموزان است. حال بچه‌ها خوب نیست در حالی‌که کسی به فکر روان بچه‌ها نیست. حالا هم مافیای آموزش و فروش کتاب و برگزاری کلاس‌، سوار ماجرا شده و رسانه‌ها را به این سمت برده‌اند. این عادلانه نیست.» آنها از مدارس سمپاد هم گلایه دارند و می‌گویند که چرا آنها مدارک خوبی به دیوان عدالت اداری ارائه نکرده‌اند و از اهداف‌شان دفاع نکردند. «به هر حال وقتی رای‌ای صادر می‌شود ملغی کردن آن سخت است.» مسئولان مدارس سمپاد به آنها اعلام کرده‌اند که اگر دیوان رای را نهایی و ابلاغ کند، لازم‌الاجرا می‌شود و آنها هم اجرایش می‌کنند. هرچند که ظاهراً سمپاد هم
مخالف است.

خانواده‌ها از اردیبهشت امسال از ماجرا باخبر شده و بعد از آن تیم حقوقی متشکل از مسئولان سمپاد و اولیای دانش‌آموزان تشکیل شد. از میان این تیم هم افرادی وکیل پایه یک هستند و ماجرا را پیگیری می‌کنند: «طی جلساتی که برگزار شد، هیئت تخصصی قانع شد که رای صادرشده مشکل دارد، رئیس دیوان هم دستور داد تا هیئت عمومی که رای قبلی را داده مجدداً موضوع را بررسی کند.» آنها دو هفته پیش هم مقابل وزارت آموزش و پرورش تجمع کرده بودند و نمایندگان‌شان چند روز پیش با وزیر آموزش و پرورش جلسه‌ای داشتند. او وعده پیگیری و مساعدت داده است: «ما دنبال این هستیم که اعتراض‌مان به گوش اعضای دیوان برسد، رای شکسته شود و حداقل دانش‌آموزان سه پایه‌ای که براساس آئین‌نامه سمپاد وارد این مدارس شده‌اند از این آزمون معاف شوند.»

پدر یکی از دانش‌آموزان که عضو تیم حقوقی هم هست، نسبت به لغو رای و امکان ادامه تحصیل فرزندش در این مدارس ناامید است. او روز گذشته در میان تجمع‌کنندگان بود و می‌گوید که باید ماده 91 که براساس آن رای صادرشده، مجدداً بررسی شود. اگر تصویب شود دانش‌آموزان باید دوباره آزمون بدهند.

نادیده گرفتن حقوق دانش‌آموزان

ساعت از 12 ظهر گذشته بود که نماینده حقوقی اولیای دانش‌آموزان که بیش از 10 هزار امضا از خانواده‌ها برای پیگیری وضعیت فرزندان‌شان دارد، از در اصلی ساختمان دیوان عدالت اداری خارج شد و با دست و هورای خانواده‌ها همراه شد. شهرام شاهرخی به میان جمع آمد، بلندگو را به دست گرفت و با صدای بلند بخشی از محتوای جلسه‌اش با رئیس دیوان عدالت اداری را برای خانواده‌ها توضیح داد. پایان صحبت‌هایش اما برای خانواده‌ها چندان رضایت‌بخش نبود:«اعمال ماده 91 پرونده سمپاد که از اردیبهشت‌ماه تا الان در جریان است، با پرونده جدیدی تلاقی پیدا کرده که در آن به ابطال بند دستورالعمل سمپاد درباره شرط معدل تاکید دارد. این رای سه‌شنبه هفته پیش رسیدگی شد و نتیجه آن بر روی رای قبلی تاثیرگذار است. در جلسه سه‌شنبه هفته گذشته هیئت عمومی دیوان عدالت اداری نظر به ابطال شرط معدل داشت. اما تا زمانی‌که رای انشاء و ابلاغ نشود، تقریباً هیج نتیجه‌ای مشخص نمی‌شود.» او در بخش دیگری از صحبت‌هایش تاکید کرد که چانه‌زنی‌ها برای دانش‌آموزان ورودی‌های قبلی است اما دانش‌آموزان ورودی 1403 موظف به شرکت در آزمون دوم هستند. او در پایان از رئیس‌جمهوری به‌عنوان شورایعالی آموزش و پرورش و رئیس سازمان استعدادهای درخشان درخواست کرد تا نسبت به این ماجرا ورود کنند و تکلیف 60 هزار دانش‌آموز را روشن کنند: «قرار است طی جلساتی، تلاش کنیم تا با استفاده از ظرفیت حقوقی پرونده‌، شرایط را برای ادامه تحصیل دانش‌آموزان در مدارس سمپاد فراهم شود.» او پس از پایان صحبت‌هایش به هم‌میهن می‌گوید که دو ایراد به این تصمیم دیوان عدالت اداری وارد است، یکی اینکه این رای مغایر با اسناد سمپاد است و دوم اینک