کدام سرکوب قیمت؟

در حاشیه اظهارات وزیر صمت درباره دلیل افزایش تورم

مدت مدیدی است که گرانی افسار پاره کرده و تلاش‌های دولت سیزدهم در مهار گرانی نه‌تنها نتیجه‌بخش نبوده است، بلکه با استناد به آخرین گزارش رسمی منتشرشده توسط مرکز آمار ایران، که کالاها و خدمات مصرفی مردم در مهرماه به طور متوسط 3/2درصد گران‌تر از شهریورماه بوده است،‌ می‌توان از شکست برنامه‌های دولت در مهار تورم سخن گفت. با این حال وزیر صمت در اظهارنظری که در سایت خبرگزاری رسمی دولت‌(ایرنا) منتشر شد، اعلام کرد: «برای مدیریت نرخ‌ها مجبور به سرکوب قیمت‌ها می‌شویم که این روند موجب افزایش تورم می‌شود و انگیزه تولید را از بین می‌برد.» حال این سوال مطرح می‌شود که منظور از سرکوب قیمت‌ها چه بوده، وقتی تمامی کالاها و خدمات مصرفی تنها در مقایسه با دو ماه اخیر بیش از دو درصد رشد داشته است؟
سیدابراهیم رئیسی، رئیس دولت سیزدهم از همان روزهای نخست بارها اعلام کرده است که سیاست دولت برای حذف فقر مطلق و کاهش فاصله طبقاتی ثبات در قیمت‌ها است اما با وجود مدیریتی که مسئولان اقتصادی دولت بارها به آن پرداخته‌اند، خروجی آن، رشد افسارگسیخته قیمت‌ها بوده است. اگرچه امسال به‌عنوان سال «مهار تورم و رشد تولید» نامگذاری شده و لازم است که موضوع تورم با جدیت بیشتری پیگیری شود، اما سیاست‌گذاری دولت در تمامی ابعاد که خروجی آن در اقتصاد ایران بروز و ظهور می‌کند، مؤید این امر است که ناکارآمدی در کلان تصمیم‌گیری‌ها است. برای نمونه نرخ تورم در فروردین‌ماه امسال 6/47درصد اعلام شد درحالی‌که در فروردین‌ماه سال 1401 نرخ تورم 8/38درصد بود. این آمار نشان‌دهنده روند افزایشی نرخ تورم در سال گذشته بوده است البته اگر آمارهای سال جاری را در هفت ماه نخست سال جاری بررسی کنیم با کاهشی شدن چنددرصدی نرخ تورم مواجه می‌شویم هرچند که این روند نه در سفره‌های مردم و نه در بخش تولید قابل لمس نیست. اما وقتی تورم مواد غذایی ایران را در کنار لبنان، آرژانتین و زیمبابوه که به یکی از بالاترین نرخ‌های تورم‌های مواد غذایی در جهان تبدیل شده است قرار می‌دهیم، متوجه می‌شویم که براساس گزارش مؤسسه مطالعات پژوهش‌های بازرگانی تحت عنوان «تورم مواد غذایی و تجربه سیاست‌گذاری کشورها» ایران جزو ۱۰ کشوری است که در فاصله زمانی مارس ۲۰۲۲ تا مارس ۲۰۲۳ بالاترین تورم اسمی و واقعی مواد غذایی را داشته است، با این حال چگونه می‌توان از سرکوب قیمت‌ها سخن گفت؟ این در حالی است که مرکز آمار نرخ تورم ماهانه کالاهای خوراکی در مهرماه را نسبت به ماه قبل 5/0درصد، نسبت به مهر پارسال 2/36درصد و در بازه یک ساله 55 درصد اعلام کرده است.
اما نیم‌نگاهی به موضوع رشد اقتصادی نیز داشته باشیم. با استناد به آمارهای منتشرشده از سوی بانک مرکزی رشد اقتصادی کشور در سه ماهه سال 1402 با احتساب نفت 2/6درصد و بدون احتساب نفت 2/5درصد اعلام شده است که در مقایسه با ارقام سال جاری با رشد اقتصادی سه‌ماهه نخست سال 1401 نشان از افزایش بیش از سه برابری رشد اقتصادی کشور دارد اما براساس این آمارها رشد تشکیل سرمایه ثابت ناخالص (سرمایه‌گذاری) به ۲ درصد کاهش یافته است. همچنین گفته می‌شود که بیش از 75 درصد از این رشد متأثر از رشد بهره‌وری بوده است. این درحالی است که مبنای محاسبه نرخ بهره‌وری هنوز مورد بحث بوده و به گفته کارشناسان اقتصادی ممکن است نتواند نشان‌دهنده تغییرات بهره‌وری به‌طور کامل باشد. اگرچه رشد اقتصادی را براساس آمارها شاهد هستیم اما بهای تمام‌شده کالاها در تولید همچنان روندی صعودی دارد. در کنار توجه به موضوع نرخ تورم و نرخ رشد اقتصادی، بررسی سایر مؤلفه‌های اثرگذار در اقتصاد همچون تولید ناخالص ملی،‌ نرخ بیکاری،‌ میزان صادرات و واردات و غیره در مجال این یادداشت نیست اما سخن کوتاه اینکه کسری بودجه 400 همتی در 7 ماه نخست سال نشان‌دهنده این مهم است که مسیر اقتصادی همچنان خارج از ریل در حال حرکت است.