بررسی مسیری که به لغو کنسرت خیابانی همایون شجریان انجامید/ بستن راه آزادی
شهرداری تهران ظهر دیروز و در فاصله دو روز به برگزاری کنسرت رایگان همایون شجریان در میدان آزادی تصمیم به لغو آن گرفت. علیرضا زاکانی، شهردار تهران، در ازای برهم زدن این کنسرت، وعده داد که کنسرت شجریان را در ورزشگاه آزادی برگزار خواهد کرد. اما واکنش کارشناسان و فعالان رسانهای نشان از آن داشت که این وعده نیز همچون دیگر وعده‌های زاکانی تحقق نمی‌یابد.
شهرداری تهران ظهر دیروز و در فاصله دو روز به برگزاری کنسرت رایگان همایون شجریان در میدان آزادی تصمیم به لغو آن گرفت.
علیرضا زاکانی، شهردار تهران، در ازای برهم زدن این کنسرت، وعده داد که کنسرت شجریان را در ورزشگاه آزادی برگزار خواهد کرد. اما واکنش کارشناسان و فعالان رسانهای نشان از آن داشت که این وعده نیز همچون دیگر وعده‌های زاکانی تحقق نمی‌یابد.
کنسرت رایگان همایون شجریان که با مجوز رسمی شورای تأمین استان تهران قرار بود به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین رویدادهای فرهنگی پایتخت در میدان آزادی برگزار شود، در اقدامی بحث‌برانگیز توسط شهرداری تهران لغو شد؛ اقدامی که موجی از پرسش‌ها و انتقادات را برانگیخته است.
توجیه شهردار، واکنش دولت
علیرضا زاکانی، شهردار تهران، دیروز با خنده همیشگی خود مقابل دوربین خبرنگاران حیاط دولت ایستاد و در توجیه این اقدام خود اعلام کرد: «به‌زودی این کنسرت در ورزشگاه آزادی برگزار خواهد شد.» و در صفحه شخصی خود در شبکه ایکس نوشت: «در جلسه امروز هیئت دولت تأکید کردم که اقدام ارزشمند جناب آقای شجریان، هنرمند گرانقدر کشورمان، برای شادی مردم و میهن ستودنی است. ایشان برای نشاط ملت هزینه داده‌اند. جمع‌بندی هیئت دولت، برگزاری کنسرت در ورزشگاه آزادی بود و شهرداری تهران هم با تمام ظرفیت پای کار این رویداد و شادی مردم عزیز است.»
اما فاطمه مهاجرانی، سخنگوی دولت، بلافاصله پس از اظهارات زاکانی در صفحه ایکس خود نوشت: «موضع دولت از زمان اعطای مجوز به فرزند خلف خسروآواز ایران روشن است؛ برگزاری کنسرت با حضور میلیونی مردم که تقویت‌کننده اتحاد ملی است. تجربه جشن‌های ده‌کیلومتری پس از جنگ نشان داد که این خواسته‌ها شدنی است. اگر همه نهادها دست به دست هم بدهند.»
از سوی دیگر، تجربه وعده‌های پیشین زاکانی در مدیریت شهری، امری است که افکارعمومی به گفته‌های او چندان اعتماد نکنند. بسیاری از شهروندان بر این باورند که شهرداری تهران بارها وعده‌های مشابهی داده اما هیچ‌گاه به آنها عمل نکرده و این بار نیز سخنان شهردار بیش از آن‌که ضمانتی برای برگزاری قطعی کنسرت باشد، به‌نوعی تلاش برای آرام کردن موج انتقادات به نظر می‌رسد.
لغو این کنسرت که قرار بود فرصتی استثنایی برای حضور رایگان هزاران نفر از مردم در یک رویداد ملی و موسیقایی باشد، بار دیگر تناقض میان مجوزهای رسمی نهادهای حاکمیتی و تصمیمات ناگهانی شهرداری را آشکار کرده و این پرسش را در افکار عمومی برجسته ساخته است که چرا نهادی که خود باید حامی نشاط اجتماعی و تقویت سرمایه فرهنگی شهر باشد، در مسیر محدودسازی و بی‌اعتمادسازی مردم حرکت می‌کند.
زاکانی بعدازظهر روز گذشته بار دیگر درباره لغو کنسرت همایون شجریان توضیحاتی داده و تاکید کرد: «بر اساس گزارش شورای تأمین، تمامی دستگاه‌های ذیربط به دلیل «اضطرار زمانی» و عدم آمادگی برای اجرای مناسب کنسرت همایون شجریان، با برگزاری آن مخالفت کرده بودند. حتی پس از آن، درون دولت برای تعیین محل جایگزین (ورزشگاه آزادی) بحث شد و این تصمیم‌گیری ارتباطی با شهرداری تهران نداشت.»
او اظهارات مطرح‌شده در برخی رسانه‌ها مبنی بر اینکه شهرداری به دلیل درخواست درج لوگو و عدم موافقت دستگاه‌ها، مانع برگزاری مراسم شده را «کاملاً خلاف واقع» خواند و ابراز امیدواری کرد عوامل انتشار این اخبار نادرست، از اشتباه خود درس بگیرند.
واکنش همایون شجریان
همایون شجریان به لغو کنسرتش در میدان آزادی واکنش نشان داده و در صفحه اینستاگرامش نوشت: «عزیزان آن چیزی که حدس می‌زدم آخر سر همان شد. تا الان و در دو روز گذشته وسایل ما اجازه ورود نگرفته و به نظر می‌آید که توان مدیریت برای حضور جمعیت میلیونی این اجرا وجود ندارد. جلسات و بررسی‌هایی که این چند روزه انجام شده کاری است که باید قبل از موافقت با درخواست ما در دو ماه گذشته انجام می‌شد. به هر حال این اجرا انجام نخواهد گرفت. از همه عزیزانی که برای این آرزوی محال من زحمت بسیار کشیدند سپاسگزارم. روز و روزگار بر همگی خوش.»
همسویی با مخالفان خارج‌نشین
لغو کنسرت همایون شجریان در شرایطی رخ داد که طی چند روز گذشته، بسیاری از رسانه‌ها و فعالان خارج‌نشین طی روزهای گذشته تمام توان خود را برای لغو این کنسرت به کار بستند و با فضاسازی‌های گسترده در شبکه‌های اجتماعی کوشیدند مانع از برگزاری آن شوند. آنها مدعی بودند که همایون شجریان به دلیل نزدیکی سالگرد اتفاقات خیزش معروف به «مهسا امینی» قصد دارد با اجرای این کنسرت افکارعمومی را از مسائل سیاسی و اجتماعی منحرف کند. آنها دریافت 20میلیارد تومان از یکی از بانک‌ها توسط همایون شجریان را هم مطرح کردند.
در این میان، برخی از سلطنت‌طلبان با استفاده از رسانه‌های خود درخواست کردند که مردم در این کنسرت شعار بدهند. با وجود این فضاسازی‌ها، آنچه نهایتاً تیر خلاص را به این برنامه زد، هجمه رسانه‌های خارجی نبود؛ بلکه تصمیم مستقیم شهرداری تهران بود که بدون توجه به مجوز رسمی شورای تأمین استان و استقبال گسترده مردم، به قلب این کنسرت زد و بار دیگر فضای فرهنگی کشور را در معرض جنجال، بی‌اعتمادی و ناامیدی قرار داد.
برخی سعی کردند «عدم توان امنیتی» برگزاری این کنسرت را مطرح کنند اما شاید این بدترین و مضحک‌ترین موضوعی است که مطرح شده چراکه شهرداری تهران مراسم مذهبی همچون «مهمونی ۱۰کیلومتری غدیر» و «اجتماع بزرگ امام‌رضایی‌ها» را برگزار کرده و بیشتر به سوءاستفاده از شرایط جنگی کشور است.
واکنش‌ها به لغو کنسرت شجریان
محمدرضا جوادی‌یگانه، جامعه‌‌شناس و استاد دانشگاه، در واکنش به لغو کنسرت همایون شجریان در کانال تلگرامی خود نوشت: «هرچند ۸۳درصد مردم، بر اساس یافته‌های موج سوم پیمایش مصرف کالای فرهنگی (۱۳۹۸) تاکنون کنسرت نرفته‌اند و ۹درصد آنها سالی یک‌بار کنسرت می‌روند، اما اندک‌اند آنها که کنسرت را تعرض به دارالمومنین و «زخمی بر پیکره فرهنگ و هویت» آن می‌دانند، یا متقابلاً رفتن به کنسرت خیابانی را رقصیدن به ساز نظام و موافقت و مشارکت در همه عملکرد خوب و بد آن تعریف می‌کنند. مشکل اینجاست که سیاست‌های گروه اول، مرجعیت رسانهای را تقدیم گروه دوم کرده است، و گروه دوم، منظماً و مداوماً، مردم را به‌خاطر زندگی در ایران دچار شرمساری می‌کنند.» وی در نهایت تاکید کرد: «لغو کنسرت همایون شجریان از برگزاری آن نمادین‌تر است.»
بهمن بابازاده، روزنامه‌نگار حوزه موسیقی نیز نوشت: «با جوش دادن درهای ورودی برج آزادی از سوی ماموران شهرداری تهران، دو روز است که مانع ورود تجهیزات برای آماده‌سازی کنسرت همایون شجریان شدند.»
رویداد خاص، با فاصله زمانی بسیار کم
عبدالمطهر محمدخانی، سخنگوی شهرداری نیز در صفحه شخصی ایکس خود نوشت: «شهرداری تهران همواره مشتاق و آماده همکاری و پشتیبانی از رویدادهای هنری و فرهنگی است که به نشاط اجتماعی کمک می‌کند. برگزاری کنسرت هنرمند گرامی، جناب آقای همایون شجریان، در فضای عمومی، اتفاقی مبارک و مسرت‌بخش است که قطعاً مورد استقبال شهروندان تهران قرار خواهد گرفت. با این وجود، تجربه نشان داده که موفقیت و ایمنی چنین رویدادهایی، در گرو برنامه‌ریزی دقیق، هماهنگی فرابخشی به‌هنگام و تدارک زیرساخت‌های لازم توسط «متولی و مجری اصلی» رویداد است. متولی اصلی برگزاری رویدادهای فرهنگی از این دست، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است که دارای سازوکارها، اختیارات و مسئولیت‌های قانونی در این حوزه می‌باشد.
شهرداری تهران به عنوان یک نهاد اجتماعی و خدماتی و پشتیبان، برای ایفای نقش موثر خود نیازمند است تا از چندین هفته قبل در جریان جزئیات و برنامه‌ریزی‌ها قرار گیرد تا بتواند با هماهنگی دستگاه‌های مرتبط، خدمات پشتیبانی شامل: تمهیدات ترافیکی، استقرار مبلمان شهری، امکانات رفاهی، خدمات امدادی و پشتیبانی فنی را به بهترین شکل ممکن فراهم آورد. متأسفانه در مورد این رویداد خاص، با فاصله زمانی بسیار کم (دو روز مانده به اجرا) مواجه شدیم که عملاً امکان برنامه‌ریزی و تدارک زیرساخت‌های لازم برای میزبانی ایمن و باشکوه از چنین برنامه‌ای برای شهرداری فراهم نیست.»
شهرداری به دنبال مقصر می‌گردد
در این میان امین توکلی‌زاده، معاون فرهنگی و اجتماعی شهرداری تهران، با تاکید بر اینکه «بی‌تجربگی معاونت هنری ارشاد کنسرت میدان آزادی را لغو کرد»، نوشت: «دوشنبه یکی از همکاران سابق معاونت اجتماعی و سپس احمدی مشاور وزیر ارشاد تماس گرفت و گفت قرار است چند شب کنسرت در میدان آزادی برگزار شود؛ اولین اجرا جمعه با حضور همایون شجریان است. درخواست همکاری از شهرداری منطقه۹ مطرح شد و پاسخ ما مثبت بود. چون زمان کمی تا روز کنسرت مانده بود، تصور ما این بود که مقدمات قانونی و تمهیدات اجرایی از قبل فراهم شده و فقط ما بی‌خبر بودیم که الان اطلاع دادند. اما سه‌شنبه مشخص شد برنامه هنوز از شورای تأمین استانداری مجوز نگرفته است. سه‌شنبه بعدازظهر، مصوبه استانداری به شهرداری رسید. شهرداری منطقه۹ اعلام کرد فراهم‌سازی مقدمات اجرای مراسم در میدان آزادی ممکن نیست. نظر مشترک همه دستگاه‌ها همین بود.»
او با اشاره به اینکه «پیشنهاد جایگزین برگزاری کنسرت در ورزشگاه ۱۲ هزار نفری آزادی بود با بلیت رایگان»، افزود: «مسئولان دولتی از جمله خانم بهروزآذر (معاون رئیس‌جمهور) و آقای احمدی(مشاور وزیر ارشاد) پیگیری کردند. همه اذعان داشتند معاونت هنری وزارت ارشاد باید یک ماه قبل جلسات هماهنگی برگزار می‌کرد اما غفلت شده و زمان زیادی از دست رفته است. با خانم فروزان، تهیه‌کننده همایون شجریان گفت‌وگو کردم و درباره تمهیدات فنی، صوتی و مدیریت جمعیت پیشنهادهایی دادم. درخواست شد تا زمان تصمیم‌گیری نهایی، مکانی برای دپوی تجهیزات در اختیار گروه قرار گیرد و ما نیز پذیرفتیم. براساس آنچه دریافتم، یا به‌دلیل بی‌تجربگی معاونت هنری وزارت ارشاد مقدمات فراهم نشده یا برخی در تلاش برای انداختن تقصیر بر گردن شهرداری هستند. عملیات رسانهای علیه شهرداری در فضای مجازی، گمانه دوم را تقویت می‌کند.»
با مدیران شهری سابق باید مشورت می‌شد
الهام فخاری، رئیس پیشین کمیسیون اجتماعی و فرهنگی شورای شهر تهران، در واکنش به حواشی لغو کنسرت همایون شجریان در میدان آزادی، با انتقاد از نبود شفافیت و اطلاع‌رسانی رسمی، گفت: «نیازمند این هستیم که از سوی برگزارکننده که دولت بوده، گزارشی روشن و دقیق به مردم ارائه شود. طرح اولیه ایده، مراحل بررسی و تصویب، هماهنگی‌های بین دستگاهی، پیش‌بینی مخاطرات و مدیریت امنیتی، برنامه‌ریزی برای خدمات عمومی، بهداشت، حمل‌ونقل و ترافیک شهری چگونه انجام شده است؟»
او افزود: «در مجموع و به عنوان یک ایده یا به قول آقای شجریان (در ویدئویی که منتشر کرده است) یک آرزوی همیشگی، ضمن احترام به آرزوها نباید فقط به آرزوی خود فکر کنیم، بلکه باید به تمام تبعات و جوانب آن هم فکر کنیم. درست است که در حال حاضر همه به زندگی روزمره خود ادامه می‌دهند اما کشور در هفته‌های اخیر در شرایط ویژه‌ای قرار داد و در معرض خطر و تهدید است. بنابراین در هماهنگی بین دستگاهی سخت‌تر بوده و هست. برگزاری چنین رویدادی برای اولین بار و این مقیاس نیازمند تدابیر بیشتری بود. اطلاع‌رسانی راجع به این رویداد نباید توسط هنرمند و به سبک خودش انجام شود؛ آن‌هم با یک گشت موتوری دور میدان آزادی و اینکه این کار را انجام می‌دهیم.»
این هنرمند که بارها روی صحن رفته می‌داند که چقدر هماهنگی‌های پشت صحنه و روی صحنه وجود دارد. اگر از منظر حق مردم به شهر نگاه کنیم، لازم است که یک مقام مسئول موضوع را روشن کرده و اعتمادسازی شود و توضیح دهد که چگونه جمعیتی که احتمال می‌رود بیش از 100 هزار نفر باشد خدمات ارائه می‌کنند. با تامین آب معدنی از سوی یک بانک که خدمات تکمیل نمی‌شود. خدمات سرویس بهداشتی، رفت و آمد و... پیش‌بینی شود. نمی‌شود گفت من کنسرت رایگان ارائه کرده‌ام هر طور دوست دارند خود را به کنسرت برسانند.»
فخاری با تاکید دوباره بر اینکه باید توضیحات متولی شنیده شود، گفت: «سرعتی در تحلیل و بروز احساس به خرج داده شد. چند ساعت موضع‌گیری انجام نشود تا این توضیحات ارائه شود و هر کسی سهم اشتباه خود را بپذیرد.»
رئیس سابق کمیسیون اجتماعی و فرهنگی شورای شهر تهران افزود: «به نظر من رفتار آقای شجریان هم درست نیست. ایشان باید بداند که این کنسرت رایگان برای بهتر شدن حال مردم در شرایط عادی برگزار نمی‌شود. پس باید صبوری و توان مذاکره بهتری وجود داشته باشد تا یک یادگاری بزرگی برای مردم به جا بماند. اینکه تلفن کسی را جواب ندهد یعنی چه؟ یعنی نمی‌خواهد مسئله حل شود؟ یا اینکه حتماً باید ایده‌ای که در ذهن ایشان وجود دارد انجام شود؟ به فرض که در بخشی اشکال و کارشکنی هم وجود داشته است، ایشان نباید تلفن جواب بدهد؟ یک آقای خبرنگار خبر می‌دهد که ایشان 10 روز دیگر دُبی اجرای کنسرت دارد. به نظر من این رفتارها مناسب نبود. وقتی هدف و مخاطب مردم هستند، حتی اگر ایشان قرار نیست کنسرت اجرا شود باید رفتار در شأن مخاطب را در پیش بگیرد. ممکن است این نظر من مخالفان و موافقانی داشته باشد.»
او با اشاره به این که اعلام شده در همین مکان مراسم دیگری با جمعیت گسترده برگزار شده است، بیان کرد: «به هر حال مدیریت مراسم بزرگ در روز و شب متفاوت است. نکته حائز اهمیت این است که تمام دستگاه‌ها هماهنگ شوند. طبق گفته‌های آقای زاکانی و معاونت فرهنگی شهرداری، اگر در یک زمان بسیار کوتاهی این رویداد مطرح شده است، متاسفانه ناهماهنگی‌های شرایط بیش از هماهنگی‌ها بوده است. فکر می‌کنم باید با شهرداران پیشین که همسوی با دولت بودند، مانند آقای حناچی و کرباسچی (که اتفاقاً موثر و تحول‌آفرین در تهران بود) مشورت می‌شد. اقدامی ملی در سطح تهران می‌تواند همراه با مشورت و همفکری افرادی باشد که تجربه مدیریت شهر را دارند و ملاحظات امنیتی آن را می‌توانند پیش‌بینی کرده و به هماهنگی بین نهادی کمک کنند.»
فخاری با بیان این که هدف همه ما این است که رنج مردم کاهش یابد، تاکید کرد: «بهتر است التهاب و عصبانیت را کاهش دهیم و به جای واکنش‌های آنی و هیجانی، تحلیل درست انجام دهیم و دنبال مقصر نگردیم. علاوه بر آن اشکالات این اتفاق مشخص شود و هر بخشی اشکالات خود را برطرف کند. سپس یک برنامه منسجم با هماهنگی صنف و همراهی هنرمندان داوطلب برنامه‌ریزی کرد و در چند پهنه این برنامه‌ها اجرا شود. به نظر من این اتفاق می‌توانست به جدالی تند و تیز تبدیل نشود.»
طرح: هادی حیدری/ هم‌میهن
