رهبری در دیدار دست‌اندرکاران همایش بین‌المللی علامه میرزای نائینی: نائینی به تشکیل حکومت اسلامی بر پایه ولایت اعتقاد داشت
بیانات مقام معظم رهبری در دیدار دست‌اندرکاران همایش بین‌المللی علامه میرزای نائینی، روز پنج‌شنبه در محل برگزاری این همایش در قم منتشر شد.
بیانات مقام معظم رهبری در دیدار دست‌اندرکاران همایش بین‌المللی علامه میرزای نائینی، روز پنج‌شنبه در محل برگزاری این همایش در قم منتشر شد. آیت‌الله خامنه‌ای در این دیدار، علامه نائینی را از استوانه‌های رفیع علمی و معنوی حوزه کهن نجف خواندند و در بیان ابعاد شخصیتی ایشان گفتند: «از جنبه تخصصی، خصوصیت برجسته مرحوم نائینی، شاکله‌سازی در علم اصول بر مبنای نظم فکری و علمی و نوآوری‌های قوی و پرتعداد ایشان است».
رهبری «تربیت شاگردان برجسته» را از دیگر ویژگی‌های علامه نائینی برشمردند و خاطرنشان کردند: «خصوصیت برجسته دیگر که ایشان را در بین مراجع به شخصیتی استثنایی تبدیل میکند برخورداری از اندیشه سیاسی است که در کتاب ارزشمند و مهجور «تنبیةالاُمة» انعکاس یافته است».
آیت‌الله خامنه‌ای «اعتقاد به تشکیل حکومت اسلامی بر پایه ولایت در مقابل استبداد» را از ارکان اندیشه سیاسی علامه نائینی خواندند و افزودند: «بر اساس اندیشه سیاسی مرحوم نائینی، حکومت و همه مسئولان آن باید تحت نظارت ملی و پاسخگو باشند که لازمه آن تشکیل مجلس مبعوثان با برگزاری انتخابات به منظور نظارت و قانونگذاری است و اعتبار قوانین این مجلس نیز منوط به تأیید فقها و علمای برجسته دینی است».
ایشان چارچوب موردنظر علامه نائینی یعنی تشکیل حکومتی اسلامی و مردمی را به تعبیر امروزی «همان جمهوری اسلامی» خواندند و در خصوص علت جمع‌آوری کتاب «تنبیه‌الاُمة» به دست خود میرزای نائینی گفتند: «مشروطه‌ای که مرحوم نائینی و علمای نجف از آن حمایت کردند در واقع حمایت از برقراری حکومت عدالت و رفع استبداد بود و با آنچه انگلیسی‌ها در ایران به نام مشروطه ایجاد کردند که به اختلافات و وقایعی همچون به دار کشیدن مرحوم شیخ فضل‌الله نوری منتهی شد، متفاوت بود».
ایشان در تبیین اندیشه سیاسی علامه نائینی گفتند: «ایشان یک نقطه شخصیّت استثنائی دارد که هیچ‌کدام از مراجع اخیر ما این نقطه را ندارند و آن مسئله سیاسی است؛ آن به‌اصطلاح اندیشه سیاسی است. اندیشه سیاسی غیر از گرایش سیاسی است.
بعضی‌ها گرایش سیاسی داشتند. مرحوم آقای آخوند، مرحوم آشیخ عبدالله مازندرانی و دیگرانی که بودند، اینها گرایش سیاسی داشتند. آن‌وقت حتّی در بین طلبه‌ها گرایش سیاسی وجود داشت. علّت هم این بود که مطبوعات مصر و شام و مانند اینها می‌‌آمد نجف در کتابخانه‌ها، آن مطبوعات هم تحت تأثیر سیّدجمال و محمّد عبدُه و مانند اینها بودند و حرف‌های نو مطرح می‌کردند. این مرحوم آقا نجفی قوچانی نقل میکند در خاطراتش، آدم می‌بیند که آنجا طلبه‌هایی که گرایش سیاسی داشتند، زیاد بودند. در بین علما هم بودند که گرایش سیاسی [داشتند]، امّا گرایش سیاسی، علاقه سیاسی، حتّی حرف زدن سیاسی، یک حرف است، اندیشه سیاسی یک حرف دیگر است. آقای نائینی اندیشه سیاسی داشت، فکر سیاسی داشت.
این تنبیةالاُمة واقعاً مظلوم واقع شده. خدا رحمت کند مرحوم آقای طالقانی را که این کتاب را تجدید چاپ کردند وَالّا آن چاپ قبلی این کتاب که شنیدیم معروف است که جمع کرده بودند، آن یک چاپ خیلی منحطّ عقب‌مانده‌ای بود. ایشان چاپ کردند و پاورقی زدند و کارهایی مانند اینها کردند. ولی تا الان هم این کتاب هنوز همچنان مهجور است درحالیکه کتاب مهمّی است». رهبری در تبیین محورهای اصلی کتاب تنبیة‌الامة گفتند: «اوّلاً ایشان معتقد به تشکیل حکومت اسلامی‌اند؛ یعنی این خودش یک فکر است که باید حکومت اسلامی تشکیل بشود. البتّه ایشان شکل حکومت را معیّن نمی‌کنند امّا در اینکه باید حکومت اسلامی تشکیل بشود، در بیانات‌شان در تنبیة‌‌الاُمّة تصریح دارند.
این یک مطلب که خیلی چیز مهمّی است. دوّم اینکه، نقطه اصلی این حکومت اسلامی، مسئله «ولایت» است؛ ایشان تعبیر میکنند به حکومت ولایتیّه، در مقابل مالکیّت استبدادیّه؛ به نظرم یک تعبیر این‌جوری دارند که ایشان در مقابل حکومت استبدادیّه، مالکیّت استبدادیّه، حکومت ولائیّه، حکومت اسلامی ولائیّه بیان میکند؛ یعنی شکل حکومت، محتوا و مغز حکومت عبارت است از «ولایت» که این خودش یک مسئله خیلی مهمّی است و جای حرف فراوان دارد؛ ایشان این را تصریح کردند.
نکته بسیار مهمّ بعدیِ دیگر، مسئله «نظارت ملّی» است. ایشان معتقدند که بایستی حکومت تحت نظارت باشد؛ تمام مسئولان مسئولیّت دارند و باید تحت نظارت قرار بگیرند. خب، چه کسی اینها را تحت نظارت قرار بدهد؟ به تعبیر ایشان «مجلس مبعوثان» که قانونگذار است.
علی‌القاعده «مجلس مبعوثان» مثلاً منطبق می‌شود با مجلس شورا یا یک چنین چیزی. مجلس مبعوثان را چه کسی تشکیل می‌دهد؟ مردم تشکیل می‌دهند؛ یعنی مردم می‌روند انتخابات میکنند و مجلس مبعوثان تشکیل می‌شود؛ بعد مجلس مبعوثان قانونگذاری میکند لکن آن قانونگذاری اعتبار ندارد، مادامی که مورد تأیید علمای برجسته دینی قرار نگیرد؛ یعنی شورای نگهبان؛ ایشان این‌جوری بیان میکنند. ایشان تصریح میکند که قانون مجلس مبعوثان اعتبار ندارد، تا وقتی که مورد تأیید علمای دین و فقهای اسلامی قرار بگیرد.
این مجلس مبعوثان را باید مردم انتخاب کنند؛ می‌گویند که انتخابات مردم واجب است، به مناسبت مقدّمه واجب بودن؛ این تعبیر «مقدّمه واجب» را ایشان ذکر میکنند و می‌گویند مقدّمه واجب است، پس بنابراین، این انتخابات مثلاً واجب است و ایشان به امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر، محاسبه، مسئولیّت کامله، به این چیزها تکیه میکنند.
یعنی شما ملاحظه کنید که ایشان حکومتی را ترسیم میکنند و به‌اصطلاح ارائه می‌دهند به عنوان اندیشه سیاسی، که اوّلاً حکومت است، قدرت است؛ ثانیاً منبعث از مردم است، مردم انتخاب میکنند؛ ثالثاً منطبق بر مفاهیم دینی و احکام الهی و شرعی است یعنی بدون آن معنی ندارد؛ یعنی یک حکومت اسلامی و مردمی. اگر چنانچه بخواهیم به تعبیر امروز این حکومت اسلامی و مردمی را بیان کنیم، می‌شود «جمهوری اسلامی». «جمهوری» [یعنی] مردمی است، «اسلامی» هم اسلامی است.
البتّه ایشان هیچ نزدیک به این‌جور تعبیرات نمی‌شوند و [این‌جوری] بیان نمی‌کنند. لکن حرف [ایشان] این است: حکومتی تشکیل می‌شود با یک عدّه‌ای از متدیّنین و مردم صالح و مؤمن، با انتخاب مردم و با نظارت شدید مردم؛ و مسئولین هر بخشی معیّن می‌شوند که پاسخگو هستند و باید به سؤالات جواب بدهند، و آن مبعوثان هم باید قانون وضع کنند، و این قانون هم بدون رعایت علمای دین اعتبار ندارد. حرف‌های ایشان این است. این مسئله خیلی مهمّی است». در این دیدار، علیرضا اعرافی مدیر حوزه‌های علمیه گزارشی از برنامه‌ها و فعالیت‌های همایش بین‌المللی بزرگداشت علامه نائینی بیان کرد.
