بررسی پاسخ نظامی ایران به اسرائیل و پیامد ها و واکنش های جهانی آن
پایان یا آغاز ماجرا
گروه خبر: با پایان پاسخ موشکی و پهپادی ایران به اسرائیل، موضع‌گیری‌های سیاسی – دیپلماتیک و تحلیل‌های رسانه‌ای مبنی بر نوع پاسخ اسرائیل به این حمله در صدر اخبار جهان قرار گرفته است. سوال بزرگ این است که آیا اسرائیل به ایران پاسخ نظامی خواهد داد؟ مقامات آمریکایی – به‌عنوان بزرگ‌ترین متحد اسرائیل – اعلام کردند که قصد درگیری با ایران را ندارند و رسانه‌های این کشور نیز خبر از مخالفت بایدن با برنامه مورد نظر نتانیاهو برای حمله به ایران داده‌اند. جان کربی، مشاور امنیت ملی کاخ سفید – که ژنرال بازنشسته نیروی دریایی آمریکا نیز هست – طی مصاحبه‌ای با شبکه ان‌بی‌سی مطرح کرد که موضع آمریکا در قبال این موضوع، تشدید تنش و جنگ با ایران نیست، هرچند تصمیم بر عهده تل‌آویو است. نظرات کارشناسان مختلف در رسانه‌های گوناگون دنیا حاکی از این است که نگرانی زیادی درباره آغاز یک جنگ گسترده منطقه‌ای وجود دارد.
مقامات اسرائیلی اظهارنظرهای متناقضی نسبت به مسئله پاسخ به حمله ایران داشتند. آنها ابتدا از پاسخ سریع به حمله ایران صحبت کردند اما در ظاهر از این موضع عقب نشسته‌اند. تحلیل‌ها و اخبار منتشرشده نشان می‌دهد که اسرائیل حمایت آمریکا را برای واکنش علیه ایران ندارد. چراکه ایران در کنار اعلام پایان عملیات تنبیهی، از آمادگی خود برای واکنش به پاسخ احتمالی اسرائیل خبر داد و شواهد نشان می‌دهد که آمریکایی‌ها علاقه‌ای به افزایش بحران در منطقه ندارند. نیویورک‌تایمز به نقل از دو مقام اسرائیلی خبر داد که نتانیاهو بعد از گفت‌وگوی تلفنی با بایدن، گزینه پاسخ نظامی را کنار گذاشته است.
همچنین رهبر کاتولیک‌های جهان خواستار گفت‌وگو به جای جنگ شد و کشورهای زیادی از طرفین درگیری خوانسته‌اند که خویشتنداری کنند. با همه این تفاسیر، اقدام تلافی‌جویانه اسرائیل همچنان یک گزینه است. به نظر می‌رسد که بایدن در آستانه انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا با این بحران درگیر شده و نتانیاهو نیز با برگزاری انتخابات زودهنگام و فشار افکار عمومی داخل اسرائیل روبه‌رو است. این متغیرها، مسئله واکنش اسرائیل به حمله ایران را پیچیده‌تر کرده است.
امیرعبداللهیان: اسرائیل از خط قرمز عبور کرد
حسین امیرعبداللهیان روز گذشته در محل وزارت خارجه با سفرا و نمایندگان کشورهای خارجی دیدار کرد. وزیر خارجه کشورمان در این دیدار به اظهارنظر درباره پاسخ به اسرائیل پرداخت. امیرعبداللهیان گفت: «ما ۶ ماه با در نظر گرفتن شرایط منطقه و با نگاه به اینکه به دنبال توسعه دامنه تنش نیستیم خویشتنداری کردیم اما گویا رژیم آدرس و سیگنال غلطی دریافت کرد تا جایی که در روزهای گذشته از بلندی‌های جولان با استفاده از جنگنده‌های اف- ۳۵ حمله گستاخانه و ناقض حقوق بین‌الملل علیه سفارت ایران در دمشق انجام شد. خواستار برگزاری نشست شورای امنیت شدیم. بیانیه‌ای به ابتکار روسیه ارائه شد و به رویه سکوت گذاشته شد. متاسفانه در اقدامی ناقض مقررات دولت‌های آمریکا، انگلیس و فرانسه مخالفت خود را با صدور بیانیه‌ای در محکومیت این اقدام اعلام کردند و مانع شدند حتی یک بیانیه حداقلی در شورای امنیت صادر شود. نتیجه این رفتار آمریکا و دو کشور اروپایی طبعاً تشویق نتانیاهو بر عبور از خطوط قرمز و نادیده گرفتن قوانین بین‌المللی است.»
او ادامه داد: «با این حال نیروهای مسلح ما حدود ۱۰ روز منتظر اقدامات و تلاش‌های ما در عرصه بین‌المللی بودند. در ۷۲ ساعت گذشته تماس‌های وزرای خارجه، ناظر بر توصیه به ایران بر خویشتنداری بود. ما به وزرای خارجه تماس‌گیرنده یادآوری کردیم ای‌کاش در ۶ ماه گذشته چنین توصیه‌ای را به حاکمان رژیم اسرائیل که مرتکب جنایات جنگی ترکیبی شده و نسل‌کشی رقم زده است، ارائه می‌دادید. چگونه است به این رژیم توصیه نمی‌کنید اما به ایران که در چارچوب بین‌الملل قصد دفاع مشروع دارد، توصیه به خویشتنداری می‌کنید؟!»
وزیر امور خارجه کشورمان با بیان اینکه از حدود ۷۲ ساعت قبل از عملیات، به همسایگان عزیزمان و به کشورهای منطقه اطلاع دادیم که پاسخ ایران در قالب دفاع مشروع قطعی و مسلم است، اعلام کرد: «ما امنیت همسایگان و امنیت منطقه را امنیت ایران می‌دانیم. به برادران و دوستان در منطقه که ایالات متحده در آن کشورها دارای پایگاه نظامی است، اعلام کردیم که هدف ما در دفاع مشروع صرفاً تنبیه رژیم اسرائیل است. ما به دنبال هدف قرار دادن افراد و پایگاه‌های آمریکا در منطقه نیستیم. تاکید کردیم که ما هرگز از توسعه تنش در منطقه استقبال نکرده‌ایم. لیکن هشدار دادیم چنانچه از فضا و یا سرزمین کشورهای مورد نظر آمریکا برای دفاع و حمایت جانبدارانه از تل‌آویو استفاده کند، ناچاراً پایگاه نظامی آمریکا در آن کشور مورد هدف قرار خواهد گرفت.» به گفته امیرعبداللهیان، آمریکایی‌ها بامداد یکشنبه از حمله محدود، حداقلی با هدف دفاع مشروع و تنبیه اسرائیل باخبر شدند.»
سرلشکر باقری: عملیات از نظر ما پایان یافته است
روز گذشته سرلشکر باقری، رئیس ستاد کل نیروهای مسلح و سرلشکر سلامی، فرمانده کل سپاه جزئیاتی از این عملیات را به‌طور عمومی اعلام کردند. سرلشکر باقری گفت: در این عملیات هم مرکز اطلاعاتی بزرگی که اطلاعات لازم را برای این جنایت [حمله به کنسولگری دمشق] برای صهیونیست‌ها در ارتفاعات جبل‌الشیخ تامین می‌کرد، هدف قرار گرفت و هم پایگاه هوایی «نواتیم» که حمله به کنسولگری ایران از آنجا صورت گرفته بود، هدف قرار گرفت که هردو تا حد قابل‌توجهی مورد انهدام قرار گرفتند و از کار افتادند. در این عملیات از تعداد قابل‌توجهی پهپاد و هم موشک‌های کروز و بالستیک استفاده شد که با تاکتیک‌های اندیشه‌شده و طراحی مناسب به کار گرفته شدند و گنبد آهنین و سپر دفاعی موشکی صهیونیستی نتوانست مقابله قابل‌توجهی با آن داشته باشد و عملیات به اهداف خود نائل شد.» سرلشکر باقری این عملیات را پایان‌یافته اعلام کرد و هشدار داد که در صورت اقدام اسرائیل در خاک ایران یا مراکز متعلق به ایران در سوریه یا هر نقطه دیگر، عملیات بزرگ‌تری انجام خواهد شد.
رئیس ستاد کل نیروهای مسلح اعلام کرد که از طریق سفارت سوئیس به آمریکایی‌ها پیام داده‌اند که اگر در اقدام بعدی و احتمالی اسرائیلی‌ها نقش داشته باشند و ایران در این موضوع به قطعیت برسد، پایگاه و نفرات آمریکا در منطقه امنیت نخواهند داشت.
روحانی: امیدواریم اسرائیل حماقت خود را تکرار نکند
رئیس‌جمهور سابق کشورمان که دیروز میزبان جمعی از مدیران سابق دولتی و فعالان رسانه‌ای بود، در واکنش به عملیات وعده صادق گفت:«همه دنیا شاهد است که جمهوری اسلامی ایران آغازگر اقدام نظامی نبوده است. اسرائیل حمله را شروع کرد و ایران فقط پاسخ داد. امیدوارم صهیونیست‌ها درس گرفته باشند و تنبیه شوند و دست از تجاوز بردارند و اگر بخواهند به تجاوز ادامه دهند به طور طبیعی پاسخ آن را خواهند دید، گرچه ما امیدواریم حماقتشان را بار دیگر تکرار نکنند. جمهوری اسلامی ایران یک منطقه امن می‌خواهد، با ظلم و تجاوز مخالف و حامی مظلومین در طول تاریخ است. امروز هم امیدواریم انشاءالله با خیر و برکتی که ماه مبارک رمضان برای مردم ما به ارمغان آورد، بتوانیم به راحتی از همه توطئه‌ها عبور کنیم و مردم ما شاهد حل معضلات کشور باشند.»
واکنش‌ها و ادعاهای اسرائیل
با پایان عملیات و گمانه‌زنی‌ها راجع به پاسخ اسرائیل، مقامات تل‌آویو اظهارنظرهای گوناگونی درباره این عملیات داشتند. از یک‌سو کابینه جنگ اسرائیل مجوز پاسخ سریع به ایران را صادر کرد؛ از سوی دیگر بنی‌گانتز، عضو این کابینه، پیش از ورود به جلسه این کابینه طی بیانیه‌ای اعلام داشت:«ایران بهای حمله به اسرائیل را در زمان و مکان مناسب پرداخت خواهد کرد.»
خبرگزاری تسنیم به نقل از رسانه‌های اسرائیلی گزارش داد که طی دستورالعملی از سوی مقامات اسرائیلی خطاب به وزرای دولت صادر و از آنها خواسته شده است که از اظهارنظر در رسانه‌ها در خصوص حمله ایران خودداری کنند. احتمالاً به همین دلیل است که اظهارنظری جدی و عملیاتی از سوی وزرای دولت نتانیاهو مطرح نشده است.
یوآو گالانت، وزیر دفاع اسرائیل که در آغاز عملیات ایران علیه رژیم تل‌آویو، پیامی خطاب به مردم اسرائیل صادر کرد، تا زمان تنظیم این گزارش اظهارنظر مهم دیگری نکرده است.
تنها خبر مربوط به بنیامین نتانیاهو نیز خبر تماس تلفنی او و جو بایدن است. میکی زوهر، وزیر فرهنگ اسرائیل و مقامات نظامی اسرائیل موفقیت عملیات ایران را رد کردند. افیخای ادرعی یکی از سخنگویان ارتش اسرائیل در گفت‌وگو با العربیه منکر ورود پهپادهای ایران به حریم هوایی اسرائیل و مدعی رهگیری تمام موشک‌های کروز شلیک‌شده به سمت سرزمین‌های اشغالی شد. تخریب به دو پایگاه نظامی هدف ایران نیز از سوی ارتش اسرائیل تکذیب شده است؛ درحالی‌که تصاویر ماهواره‌ای، فیلم‌های اصابت موشک و آتش‌سوزی منتشرشده در شبکه‌های اجتماعی خبر از هدف قرار گرفتن این پایگاه‌ها می‌دهد. تصاویر عبور پرتابه‌های ایران از فراز بیت‌المقدس و به‌طور مشخص بالای ساختمان کنست اسرائیل و مسجدالاقصی نیز توسط دوربین‌های تلفن همراه ضبط شد.
محکومیت عملیات توسط متحدان اسرائیل
به‌طور کلی واکنش کشورها به دو دسته تقسیم شده است: کشورهای غربی این حمله ایران را محکوم کردند و کشورهای دیگر از جمله چین، روسیه و کشورهای منطقه خواستار خویشتنداری ایران و اسرائیل شدند. حکومت طالبان افغانستان نیز اعلام کرد که اقدام ایران دفاع مشروع بوده است. متحدان اسرائیل بدون اشاره به حمله این رژیم به کنسولگری ایران در دمشق و حق دفاع مشروع براساس منشور ملل متحد، عملیات ایران را محکوم کردند.
رئیس‌جمهور آمریکا در بیانیه‌ای اعلام کرد: «اوایل روز (شنبه به وقت محلی)، ایران - و نیروهای نیابتی آن که در یمن، سوریه و عراق فعالیت می‌کنند - حمله هوایی بی‌سابقه‌ای را علیه تأسیسات نظامی در اسرائیل انجام دادند. من این حملات را به شدیدترین وجه ممکن محکوم می‌کنم.»
امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه در شبکه ایکس (توئیتر) نوشت: «من حمله بی‌سابقه ایران به اسرائیل را که تهدیدی برای بی‌ثبات کردن منطقه است، به شدت محکوم می‌کنم.»
وزیر خارجه فرانسه نیز در شبکه ایکس نوشت: «فرانسه حمله ایران علیه اسرائیل را قویاً محکوم می‌کند. ایران با تصمیم خود برای انجام چنین اقدام بی‌سابقه‌ای، گام جدیدی در جهت اقدامات بی‌ثبات‌کننده‌اش در منطقه برداشته و خطر تشدید اقدامات نظامی را افزایش داده است. فرانسه بار دیگر بر تعهد خود به امنیت اسرائیل تاکید می‌کند و همبستگی خود با اسرائیل را بار دیگر مورد تاکید قرار می‌دهد.»
دبیرکل سازمان ملل متحد در واکنش به این عملیات گفت: «من تشدید شدید تنش ناشی از حمله گسترده عصر امروز (شنبه به وقت محلی -نیویورک) جمهوری اسلامی ایران به اسرائیل را به شدت محکوم می‌کنم. من خواستار توقف فوری این خصومت‌ها هستم.»
نخست‌وزیر انگلستان ابتدا با صدور بیانیه‌ای، «حمله جسورانه رژیم ایران» به اسرائیل را شدیداً محکوم کرد. سپس در گفت‌وگویی با خبرنگاران حضور جنگنده‌های انگلیسی در عملیات مقابله با حمله ایران را تایید و اذعان کرد که امنیت اسرائیل برای انگلستان مهم است.
ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین حمله موشکی و پهپادی ایران را محکوم کرد و گفت: «اقدامات ایران کل منطقه و جهان را تهدید می‌کند، همانطور که اقدامات روسیه تهدیدی برای جنگ بزرگتر است و همکاری آشکار دو رژیم در گسترش ترور باید با واکنش قاطع و متحد جهان مواجه شود.»
جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا عملیات ایران را محکوم کرد و در شبکه ایکس نوشت: «اقدام ایران غیرقابل قبول و نقض آشکار قوانین بین‌المللی است. این حمله تنش‌ها در منطقه را به‌طور قابل توجهی افزایش می‌دهد و ثبات و امنیت منطقه را به خطر می‌اندازد.»
بورل از تشکیل جلسه وزرای خارجه اتحادیه اروپا در روز سه‌شنبه برای بررسی این عملیات خبر داد. وزیر امور خارجه آلمان نیز در شبکه ایکس عملیات ایران را محکوم کرد.
اقدامات پیشگیرانه ایران
کشورهای مختلف منطقه با آغاز عملیات ایران، حریم هوایی خود را بستند. ایران نیز از روز گذشته اقدام به ابطال پروازهای داخلی و خارجی خود کرد. با توجه به هدف قرار گرفتن هواپیمای اوکراینی در دی‌ماه ۱۳۹۸، لغو نکردن پروازها همزمان با آغاز عملیات و کلیر شدن آسمان منطقه، نگرانی‌هایی را به وجود آورده بود. اما از روز گذشته، پروازهای تهران، مشهد، اصفهان، شیراز، بوشهر، سنندج، ایلام، کرمان و پروازهای فرودگاه‌های غرب کشور لغو شد و اعلام شد این تصمیم تا صبح روز دوشنبه ادامه خواهد داشت. مقامات سیاسی و نظامی ایران روز گذشته بارها اعلام کردند که در عین اعتقاد به پایان یافتن این عملیات و رسیدن به هدف تنبیه اسرائیل، آماده واکنش به اقدام احتمالی تل‌آویو هستند.
شب گذشته به درخواست اسرائیل جلسه شورای امنیت برای بررسی این حمله تشکیل شد. جو بایدن نیز از تشکیل جلسه فوری گروه هفت شامل کانادا، فرانسه، آلمان، ایتالیا، ژاپن، بریتانیا، آمریکا و اتحادیه اروپا برای رسیدن به یک «پاسخ دیپلماتیک مشترک» خبر داد. رهبران گروه هفت با محکوم کردن این حمله خواستار خویشتنداری همه طرف‌ها شدند.
