جنگل‌های شمالی کشور در خط آتش
نگاهی به آتش‌سوزی در مناطق جنگلی مازندران و گیلان
نگاهی به آتش‌سوزی در مناطق جنگلی مازندران و گیلان
چند روزی است که جنگل‌های گیلان و مازندران در آتش می‌سوزند. آتش در بخش‌هایی از این جنگل‌ها اطفاء شده اما همچنان خطر شعله‌ور شدن دوباره برخی از مناطق رفع نشده است. کمبود امکانات برای اطفاء حریق در مناطق جنگلی نیز معضلی است که همچنان فعالان محیط‌زیست از آن گلایه می‌کنند.
از روز پنجشنبه دوم آذرماه نقاطی از جنگل‌های استان مازندران در شهرستان‌های تنکابن، نوشهر و سوادکوه دچار حریق شدند. اداره منابع طبیعی غرب مازندران-نوشهر علت آتش‌سوزی در جنگل‌های این منطقه را عوامل انسانی عنوان کرده است. «مجید ذکریایی»، فرمانده یگان حفاظت منابع طبیعی شرق مازندران در تشریح وضعیت آتش‌سوزی در منطقه ییلاقی بالادست «لفور» در جنگل‌های سوادکوه شمالی گفته بود: «در مجموع حدود 5 هکتار از جنگل‌های بالادست لفور در منطقه سوادکوه شمالی طی شبانه‌روز اخیر دچار آتش‌سوزی شده است. در چنین شرایطی، با توجه به اینکه در فصل خزان قرار گرفته‌ایم و پوشش گیاهی زیرآشکوب جنگل‌ها خشک و مملو از لاش برگ شده‌اند، افزایش دما و وزش باد گرم می‌تواند سبب تشدید حریق در منطقه شود. با توجه به این موضوع تمام نیروهای یگان حفاظت این منطقه در آماده‌باش قرار دارند و 80درصد نیروها نیز به صورت میدانی در عرصه‌های جنگلی حضور دارند تا به محض وقوع حریق احتمالی در مناطق مختلف بتوانیم به سرعت با حریق مقابله کنیم.» حسن مرادی‌صادق، فرمانده یگان حفاظت منابع طبیعی مازندران-نوشهر نیز با اشاره به آتش‌سوزی در اراضی جنگلی «ویسر» کجور و «بالاس» تنکابن عنوان کرده است که نیروها برای کنترل و اطفاء حریق در منطقه حضور دارند. در بقیه مناطق، تا این لحظه گزارشی مبنی بر آتش‌سوزی جنگلی و اراضی دریافت نشده است.
آتش‌سوزی در گیلان
البته آتش‌سوزی محدود به استان مازندران نیست و حریق جنگل‌ها در مناطقی از استان گیلان همچون مناطق ماسال، رودبار، شفت و آستارا رخ داده است. مازیار رضوی، سرپرست منابع طبیعی و آبخیزداری گیلان، روز سه‌شنبه، هفتم آذر، از وقوع آتش‌سوزی در ۱۰۵ هکتار از عرصه‌های جنگلی استان گیلان خبر داد و گفت:«این آتش‌سوزی‌ها در ۱۲ شهرستان و ۵۰ نقطه گیلان اتفاق افتاده است.» او «وزش باد و افزایش دما و سهل‌انگاری مردم» را دلیل بروز این آتش‌سوزی‌ها دانست و مسئولان دیگر منطقه نیز «سهل‌انگاری شکارچیان و حفاران غیرمجاز» را دلیل این وضعیت اعلام کرده‌اند.
محمدرضا حق‌بین، سرپرست مدیریت بحران گیلان نیز عنوان کرده بود:«تا این لحظه اطفای حریق در ۱۰۵ هکتار از عرصه‌های جنگلی، مرتعی و باغی استان انجام شده است. با توجه به کاهش وزش باد و ورود سامانه سرد به استان، عملیات اطفاء حریق در عرصه‌های جنگلی استان هم‌اکنون به پایان رسیده است.» او با اشاره به آغاز آتش‌سوزی‌ها از عصر روز شنبه ۴ آذرماه گفته بود:«۱۴ شهرستان درگیر حریق شدند و در مجموع ۵۴ نقطه آتش گرفت. خسارت‌های سطحی عمدتاً در کف جنگل‌ها بوده، اما برآورد خسارات تا فردا ادامه دارد.» او همچنین از مشارکت شبانه‌روزی بیش از ۱۰۰۰ نفر از نیروهای حفاظتی منابع طبیعی، محیط زیست، آتش‌نشانی و مردمی در عملیات اطفا خبر داد. اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری گیلان همچنین بیان کرد:«بر اثر وزش باد گرم و کاهش شدید رطوبت هوا، حریق در نقاط بسیاری در مناطق مرتفع شهرستان‌های ماسال، رودبار، شفت و آستارا ادامه دارد و هنوز از میزان خسارات وارده و مساحت عرصه‌های آتش‌گرفته اطلاع دقیقی در دست نیست.»
با این حال مسئولان و فعالان محیط زیست، آتش‌سوزی‌های جنگلی را عمدتاً ناشی از عامل انسانی اعم از عمدی و سهوی می‌دانند. آنها همچنین تاکید می‌کنند خاموش کردن آتش‌سوزی‌هایی که در یک نقطه متمرکز نیستند و در نقاط مختلف پخش شده‌اند، دشوار است. آنها می‌گویند بیشتر این آتش‌سوزی در کنار روستاها صورت گرفته که عمدی بودن این اتفاق را بیشتر مشخص می‌کند. از طرف دیگر به این علت که این آتش‌سوزی‌ها لکه‌لکه هستند، جنگل‌بانی در خاموش کردن آنها با مشکل مواجه می‌شود و به همین دلیل تنها راه خاموش کردن این آتش‌سوزی‌ها، باران است.
نگاهی به وضعیت تخریب جنگل‌ها در اثر حریق
مردادماه امسال خبری مبنی بر وقوع 623 مورد آتش‌سوزی تنها در 4ماهه نخست سال و تخریب دست‌كم 4 هزار هكتار از طبيعت كشور منتشر شد. برخی اخبار نیز حکایت از آن دارند که در 4ماهه نخست سال 1401نیز 274 فقره آتش‌سوزی در وسعت 896 هكتار رخ داده است. حسن اکبری، معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست کشور نیز سال گذشته در یک نشست خبری عنوان کرد که در ۴ ماه اول سال 1400، ۱۴۸مورد آتش‌سوزی رخ داد و به‌دنبال آن ۵۵۴۸هکتار مراتع و جنگل در آتش سوختند. درحوزه آتش‌سوزی مناطق جنگلی کشور البته می‌توان فهرستی طولانی تهیه کرد. به‌عنوان مثال مناطق جنگلی زاگرس هر سال در فصل گرم با حریق گسترده مواجه می‌شوند. تالاب‌ها نیز از بلای حریق در امان نیستند. با وجود این آتش‌سوزی‌های مستمر و پی‌درپی در مناطق جنگلی و دارای پوشش گیاهی کشور اما به نظر می‌رسد برآورد دقیقی از مناطق جنگلی تخریب‌شده در اثر حریق وجود ندارد. همچنین فعالان محیط‌زیستی همچنان از کمبود تجهیزات اطفاء حریق در مناطق جنگلی خبر می‌دهند.
خطر آتش‌سوزی ادامه دارد
مهدی مسچی، فعال محیط زیست، عضو انجمن محیط‌زیستی دوستداران دماوند کوه و مسئول انجمن کوهنوردی استان مازندران برای اطفای حریق که در روزهای اخیر در عملیات اطفای حریق مناطق جنگلی مازندران حضور داشته است، به هم‌میهن گفت: «متاسفانه در غرب استان مازندران یعنی در ارتفاعات تنکابن و مناطقی به‌نام اسب‌شوران و ملج‌مانگا، آتش‌سوزی رخ داد. اما با توجه به صعب‌العبور بودن این ارتفاعات گروه‌های امدادی موفق نشدند با کمک بالگرد اقدام به نقطه‌زنی کرده و آب را به سطوح آتش‌گرفته، بریزند. در نتیجه با کمک و اقدام نیروهای مردمی، قرقبانان، محیط‌بانان وکوه‌نوردان تا حدودی موفق شدند آتش را مهار کنند. اما با شدت گرفتن باد به‌ویژه در ساعات شب کنده‌هایی که آتش نهفته داشته، بار دیگر شعله‌ور می‌شدند.» او ادامه داد:«شرایط به‌گونه‌ای بود که منتظر امداد غیبی از سوی طبیعت و ریزش باران بودیم. منطقه‌ای در «دارنو» از توابع نوشهر نیز دچار آتش‌سوزی شد. تجربه من نشان می‌دهد که در مناطق پردرخت، درخت‌هایی وجود دارند که مانند گازوئیل می‌سوزند. اطفاء حریق برخی از آنها در صورت آتش‌گرفتن بسیار سخت است. منطقه کجور نیز دچار حریق شد و بیش از 5 هکتار از آن در آتش سوخت. اما با ریزش باران و نمناک شدن زمین، حریق در این منطقه ختم به خیر شد.» او با بیان اینکه با توجه به تورم و میزان بودجه اداره منابع طبیعی گاهی شاهد بروز مشکلاتی در حوزه تجهیزات اطفاء حریق هستیم، عنوان کرد: «با توجه به باریکه بسیار طولانی جنوب کاسپین و سختی جمع‌کردن نیرو برای این اقدام، کمبود تجهیزات نیز به مشکلات افزوده است. از سوی دیگر هم مسئولان دولتی و هم نیروهای داوطلب مردمی تاکید می‌کنند که شدت باد در این مناطق بسیار شدید است تا جایی که یکی، دو روز پیش نزدیک بود یکی از بالگردهای آب‌پاش سقوط کند و به همین دلیل آتش‌سوزی در جنگل‌ها ادامه داشت تا اینکه با آغاز بارش در ساعت 5:30 صبح روز گذشته آتش در جنگل‌های 2000 کاملاً اطفاء شد. اما شرایط در ارتفاعات این جنگل متفاوت است. روز گذشته مسئول منابع طبیعی به من اطلاع داد که در ارتفاعات جنگلی بارش باران بسیار ضعیف است. در این مناطق علی‌القاعده باید برف می‌بارید که این اتفاق نیفتاد. به همین دلیل هنوز کنده‌های درخت در این مناطق به صورت کامل خاموش نشده‌اند که این موضوع خطرناک است و با کمترین وزش باد و نسیم شاهد شعله‌ور شدن دوباره درختان خواهیم بود.» این فعال محیط زیست تصریح کرد: «براساس آماری که دارم در منطقه کجور بیش از 5 هکتار یعنی بیش از 50 هزار مترمربع از زمین‌های جنگلی سوخته‌اند. این زمین‌ها محل تردد حیات وحش بود. علاوه بر این از میکروارگانیزم‌ها تا درختان قطوری که متعلق به جنگل‌های بی‌نظیر و کهن هیرکانی بودند در آتش سوختند.» او با تاکید براینکه بخشی از آتش‌سوزی‌ها ناشی از عامل انسانی است، تاکید کرد:«دستگاه‌های مسئول باید در این زمینه چاره‌ای اساسی بیندیشند. 90درصد آتش‌سوزی‌ها بنا بر اذعان مسئولان و جامعه محلی که در نزدیکی خط آتش قرار دارند، ناشی از عامل انسانی هستند. گردشگر، شکارچی، قاچاقچی و بعضاً دامدار در این زمینه نقش دارند. این موضوع سابقه‌ای دیرینه دارد. من تاکنون ندیده‌ام که یک فرد آتش‌زننده جنگل دستگیر شود. این درحالی است که در گیلان نیز 12 نقطه دچار آتش‌سوزی شدند و 105 هکتار از زمین‌های جنگلی در آتش سوختند.»
