اندیشکده‌ها

تفاوت وقفه بشردوستانه و آتش‌بس

18 اکتبر 2023، آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل خواستار آتش‌بس فوری بشردوستانه شد تا مصیبتی که شاهد آن هستیم کمی فروکش کند. در 26 اکتبر شورای اروپا پس از مذاکراتی چالش‌برانگیز خواستار ادامه دسترسی کمک‌های بشردوستانه از طریق کریدورها و اعمال وقفه‌های بشردوستانه شد. روز بعد، مجمع عمومی سازمان ملل قطعنامه‌ای تصویب کرد که خواستار آتش‌بس بشردوستانه فوری، مدت‌دار و پایدار و توقف خصومت‌ها بود. در اواسط اکتبر، دو پیش‌نویس قطعنامه در شورای امنیت مطرح شدند. یکی توسط روسیه که خواستار آتش‌بس بشردوستانه فوری و مدت‌دار بود. دومی توسط برزیل مطرح شد که با ایجاد وقفه‌های بشردوستانه خواستار دسترسی آزادانه کمک‌های بشردوستانه بود. هیچ‌کدام تصویب نشدند. نمایندگان سازمان‌های بشردوستانه همچنین خواستار تجدیدنظر بودند. 30 اکتبر 2023، مارتین گریفیتس، هماهنگ‌کننده امداد اضطراری سازمان ملل از دو طرف خواست برای ایجاد وقفه در جنگ موافقت کنند تا آرامش و امنیت لازم برای سازمان ملل برای پر کردن ذخایر فراهم شود، به نیروهای خسته رسیدگی شود و کمک‌های امدادی در سراسر غزه از سر گرفته شود. کمیسر کل «آژانس امدادرسانی و کاریابی برای آوارگان فلسطینی در خاور نزدیک» بر نیاز به جریان امن، بدون مانع، قابل توجه و ادامه‌دار کمک‌های بشردوستانه از جمله سوخت به نوارغزه و در سراسر آن تاکید کرد که برای آن به آتش‌بس بشردوستانه فوری نیاز است. کمیته بین‌المللی صلیب سرخ نیز خواستار وقفه در جنگ اسرائیل و غزه برای انتقال کمک‌های بشردوستانه شد تا امدادگران بتوانند وارد غزه شوند. 31 اکتبر، ریشی سوناک، نخست‌وزیر انگلستان گفت که این کشور از تمامی تلاش‌ها از جمله وقفه‌های موقت بشردوستانه برای رسیدن کمک‌های نجات‌بخش به نیازمندان حمایت می‌کند. درحالی‌که هدف تمام این درخواست‌ها یعنی کاهش عملیات جنگی بر غیرنظامیان، یکسان است، تفاوت‌های قابل‌توجهی در آنچه درخواست می‌شود، وجود دارد. هدف و در نتیجه آن، گستره توقف خصومت‌ها اساس اختلاف‌نظرهای فزاینده است. استفاده از واژگان مبهم و یا متناقض به این آشفتگی اضافه کرده است. اما تفاوت وقفه‌های بشردوستانه، آتش‌بس موقت و آتش‌بس کلی چیست؟ هیچ‌کدام از این عبارت‌ها در قوانین بین‌المللی تعریف نشده‌اند. طرفین متخاصم هم مجبور نیستند چنین اقداماتی را قانونی بدانند. با این حال، وقفه‌های بشردوستانه می‌توانند پذیرش وظایف کشورها تحت قوانین بشردوستانه بین‌المللی (که به قانون درگیری‌های مسلحانه نیز شناخته می‌شود) را ترویج کنند. اقداماتی شامل رسیدگی به زخمی‌ها و آسیب‌دیدگان یا تسهیل سریع و دسترسی بلامانع کمک‌های بشردوستانه. تمام این اقدامات نیازمند توقف جنگ است. تفاوت اصلی به هدف از این توقف برمی‌گردد؛ چه اجازه برای اجرای فعالیت‌های بشردوستانه بدون خطر آسیب‌دیدگی از جنگ باشد و چه تعلیق کلی خصومت‌ها. تعلیق خصومت‌ها برای اهداف ویژه بشردوستانه از نظر مدت‌زمان و مکان گستره محدودتری دارد. با اینکه طرفین مبارزه را متوقف می‌کنند اما این وقفه‌ای مختصر و موضعی خواهد بود. این موضوع درباره آتش‌بس‌های کلی که به فعالیت‌های بشردوستانه خاصی مربوط نمی‌شود، صدق نمی‌کند. آنها می‌توانند روی دسترسی به اهداف نظامی استراتژیک خصومت‌دار تاثیر بگذارند. برخی از کشورها از مطرح کردن این مدل آتش‌بس که برای جنگ اسرائیل و حماس مطرح شد امتناع کرده‌اند. وقفه‌های بشردوستانه یا آتش‌بس چگونه است؟‌ طرفین درگیر در جنگ برای تعلیق خصومت‌ها به منظور اهداف بشردوستانه باید به توافق برسند. آنها باید برای زمان و محل دقیق، مسیرها و افرادی که از مزیت‌های آن بهره می‌برند، به توافق برسند. آنچه دقیقاً مورد نیاز است به هدف آن وقفه بستگی دارد. مثلاً در مورد ایجاد وقفه برای ورود کمک‌های بشردوستانه، علاوه بر مسیر و زمان، طرفین باید به توافق برسند که کدام سازمان‌ها اجازه مشارکت دارند. در مورد کمک‌های پزشکی، درحالی‌که شهروندان و جنگجویان زخمی و مریض باید از آن بهره ببرند، ممکن است لازم باشد ذکر شود که تسلیحات نباید انتقال پیدا کنند. وقفه‌های بشردوستانه بر حمایت‌ها و تعهدهای تحت قوانین بشردوستانه بین‌المللی تاثیر نمی‌گذارند. آنها راهی برای اثرگذاری هستند. کاروان‌های کمک‌های بشردوستانه باید مورد احترام و حمایت قرار بگیرند و طرفین درگیر باید راه سریع و بلامانع را تسهیل کنند. توافقنامه‌هایی که برای تعلیق خصومت‌ها به منظور ورود کمک‌ها امضا می‌شوند، خطرات ناشی از خصومت‌ها را کاهش می‌دهد. همین موضوع برای توافق‌هایی که اجازه می‌دهند شهروندان برای دریافت کمک‌های بشردوستانه حرکت کنند نیز صدق می‌کند. توافقنامه‌های بشردوستانه درصورتی‌که تمام طرفین درگیر، هم آن‌هایی که عملیات نظامی انجام می‌دهند و هم آنهایی که در میدان حضور دارند، به آن احترام بگذارند می‌تواند امنیت را تامین کند.