اندیشکده‌ها

رویکرد مصر به بحران غزه

بلافاصله پس از این حمله روز هفتم اکتبر حماس، دولت مصر بیانیه‌ای صادر کرد که در آن نسبت به «خطرات زیاد تشدید تنش بین طرف‌های فلسطینی و اسرائیلی» بدون اشاره به تهاجم حماس هشدار داد. این بیانیه با اظهارات بسیاری از کشورهای عربی سازگار است. اکثراً آنها اسرائیل را با واسطه گسترش شهرک‌سازی‌ها در کرانه باختری و رفتارش با نوار غزه، مسبب خشونت‌ها می‌دانند. در روز 15 اکتبر، عبدالفتاح السیسی، رئیس‌جمهور مصر اعلام کرد که عملیات نیروهای دفاعی اسرائیل از مقیاس واکنش متناسب به حملات 7 اکتبر فراتر رفته و به‌نوعی مجازات دسته‌جمعی تبدیل شده است. السیسی مجبور است در نحوه مدیریت مناقشه با توجه به عدم محبوبیت خود در میانه بحران اقتصادی و نیز احساسات گسترده افکار عمومی مصر درحمایت از فلسطین مراقب باشد. او به دلیل سیاست‌های نادرستش درباره اقتصاد مصر محبوبیتی ندارد و مطمئناً می‌داند که سازمان‌های مختلفی که در قیام ژانویه 2011 که باعث سرنگونی حسنی مبارک، رئیس‌جمهور مصر شد، دخیل بودند، از گروه‌های طرفدار فلسطین در جریان انتفاضه دوم بودند. چهار دلیل را می‌توان ذکر کرد که توضیح می‌دهد چرا دولت مصر که شریک اسرائیل در محاصره غزه بوده، اصرار دارد که اسرائیل اجازه ارسال کمک‌های بشردوستانه به غزه را بدهد نه اجازه فرار مردم غزه به شبه‌جزیره سینا را. اولاً، مصر نمی‌خواهد مسئول موجی از آوارگان فلسطینی باشد. این کشور در حال حاضر برای مدیریت هجوم مردمی که از جنگ داخلی سودان فرار می‌کنند، در تقلا است. حتی اگر این 317 هزار سودانی هم در مصر نبودند، باز هم دولت مصر منابع کمی برای مدیریت تعداد زیادی از فلسطینی‌هایی که می‌توانند به سینا برسند در اختیار دارد. ثانیاً، مصر نگران تهدیدات احتمالی برای امنیت خود با توجه به شرایط ‌به‌اصطلاح استان سینا وابسته به دولت خودخوانده اسلامی است. مصر حدود یک دهه است که در شمال سینا با این نیروها می‌جنگد. رهبران مصر بیم آن را دارند که اجازه ورود دادن به تعداد زیادی از فلسطینی‌ها باعث تقویت پیوند بین این نیروهای افراطی شود. دلیل سوم این است که اصولاً دولت مصر معتقد است که مشکلات فلسطینیان در نوار غزه به عهده اسرائیل است. در نهایت، مصر می‌ترسد که اسرائیل تلاش کند مسئولیت غزه را روی دوش قاهره بیاندازد. مصر این سرزمین را تا قبل از جنگ شش‌روزه ژوئن 1967 علیه اسرائیل اشغال کرد اما پس از این جنگ، نیروهای مصری از غزه فرار کردند. در طول سال‌ها، مقامات اسرائیلی گهگاه از «راه‌حل عربی» برای اداره غزه صحبت کرده‌اند. در قاهره، این راه‌حل به‌عنوان راه‌حلی اسرائیلی تعبیر می‌شود تا مصر را مجبور کند مسئولیت اداره این سرزمین با جمعیت 2 میلیون و 200 هزار نفری را بر عهده بگیرد. دولت مصر و حماس روابط خوبی ندارند. حماس از شاخه فلسطینی اخوان‌المسلمین در اواخر دهه 1980 ایجاد شد. بنابراین طبیعی است که رهبران مصر به دنبال کنترل حماس باشند چراکه می‌ترسند این گروه به بی‌ثباتی در دره نیل کمک کند. در نتیجه، سرویس اطلاعاتی مصر در غزه حضور دارد و فعالیت‌های حماس در آنجا را زیر نظر دارد. در گذشته، رؤسای‌جمهور مصر و سرویس اطلاعات این کشور نقش مهمی در برقراری آتش‌بس میان اسرائیل و حماس ایفا کرده‌اند. اما نه اسرائیل و نه حماس، علاقه‌ای به تنش‌زدایی در این مرحله از جنگ فعلی ندارند. شاید به مرور زمان مصر نقش بزرگتری ایفا کند، اما در حال حاضر، ایالات متحده بر این کشور فشار می‌آورد تا کریدورهای بشردوستانه را در شبه‌جزیره سینا باز کند. معاهده صلح مصر و اسرائیل از زمان امضایش در سال 1979 تاکنون از بحران‌های زیادی جان سالم به در برده است، از جمله حمله اسرائیل به لبنان در سال 1982، انتفاضه اول، انتفاضه دوم و تهاجم مجدد اسرائیل به کرانه باختری و درگیری‌های پی‌درپی بین اسرائیل و حماس از زمان خروج اسرائیل از غزه در سال 2005. در جریان درگیری 49روزه اسرائیل و حماس در سال 2014، مصر از اسرائیل می‌خواست حماس را نابود کند، اما اسرائیل از ترس خلأ قدرت و هرج و مرج در منطقه، منصرف شد. این مواضع اکنون تغییر کرده و روابط دوجانبه را تحت فشار قرار داده است. با این حال، در حال حاضر، هیچ نشانه‌ای وجود ندارد که مصر خواهان تیره شدن روابط باشد. دولت مصر از کمک اسرائیل برای تامین امنیت شبه‌جزیره سینا سود زیادی می‌برد. گزارش‌های خبری‌ای وجود دارد مبنی بر اینکه مصر اطلاعاتی درباره حمله به‌دست آورده و به اسرائیل هشدار داده است، اما به این هشدار توجهی نشده است.