اندیشکده‌ها

چالش‌های عضویت ترکیه در اتحادیه اروپا

اعضای پارلمان اروپا اخیراً از رویکرد ترکیه در قبال روسیه و عدم همراهی این کشور با تحریم‌های مسکو، محدود نکردن رسانه‌های روسی در بحبوحه عملیات ویژه نظامی این کشور در اوکراین، تقویت روابط تجاری با روسیه، میزبانی ترکیه از شهروندان روسیه و عدم پیوستن آنکارا به تحریم‌های اروپا علیه روسیه انتقاد کردند. پارلمان اروپا در گزارش خود درباره کاهش همسویی ترکیه با سیاست خارجی و دفاعی اتحادیه اروپا ابراز نگرانی کرد. از دیدگاه پارلمان اروپا، آنکارا و بروکسل باید راه‌های دیگری غیر از الحاق ترکیه به اتحادیه اروپا برای همکاری پیدا کنند زیرا در حال حاضر امکان الحاق وجود ندارد. محمود فاضلی - تحلیلگر مسائل بین‌الملل می‌گوید، اگرچه ترکیه در نشست مجمع عمومی سازمان ملل به‌طور رسمی نقش روسیه در مناقشه اوکراین را محکوم کرد اما از تحریم‌های خارج از چارچوب سازمان ملل حمایت نمی‌کند، اما «الیور ورهلی» کمیسر اتحادیه اروپا در امور همسایگی و گسترش اتحادیه اروپا تاکید دارد ترکیه باید با اتحادیه اروپا و نیز در اجرای تحریم‌ها علیه روسیه، به‌ویژه در مورد کالاهای تحریم‌شده، همکاری داشته باشد. وزارت امور خارجه ترکیه گزارش اخیر پارلمان اروپا را محکوم کرد و این گزارش را مملو از اتهامات ناعادلانه و پیش‌داوری مبتنی بر اطلاعات نادرست محافل ضدترکیه دانست. به‌زعم آنکارا، «گزارش بازتابی از رویکرد سطحی و کوته‌بینانه پارلمان اروپا در رابطه با روابط با ترکیه و آینده اتحادیه اروپا است. اعضای پارلمان اروپا برده سیاست‌های پوپولیستی روزمره هستند و از توسعه رویکرد استراتژیک درست برای اتحادیه اروپا و منطقه فاصله دارند. ترکیه در چنین دوره حساسی از نقطه نظر ثبات و امنیت، زمانی که پنجره فرصت‌ها برای احیای روابط ترکیه و اتحادیه اروپا باز شده، اینگونه اقدامات پارلمان اروپا را به‌جای مذاکرات در مورد عضویت ترکیه در اتحادیه اروپا غیرمنطقی می‌داند.» با وجود نزدیک شدن دستور کار برنامه‌ریزی‌شده بین اتحادیه اروپا و ترکیه، در اروپا برای عضویت ترکیه صداهای متفاوتی شنیده می‌شود. در روزهای اخیر «کارل نهامر» صدراعظم اتریش در واکنش به فشار اخیر ترکیه برای احیای مذاکرات متوقف شده بر سر عضویت در اتحادیه اروپا، از هم‌پیمانان می‌خواهد به‌طور رسمی به مذاکرات الحاق ترکیه پایان داده شود، زیرا عضویت کامل این کشور در اتحادیه اروپا قابل تصور نیست. ترکیه به‌عنوان یکی از نامزدهای قدیمی عضویت در اتحادیه اروپا، برای عضو شدن در اتحادیه اروپا، یک فرصت 7 ساله در اختیار دارد، اما قطعا تردیدها برای پذیرش عضویت ترکیه همچنان باقی است. ترکیه به مانند کشورهای آلبانی، بوسنی، کوزوو، مونته‌نگرو، مقدونیه شمالی و صربستان در مراحل مختلف روند پیوستن به اتحادیه اروپا قرار دارد. این کشورها به‌خوبی می‌دانند که اعضای اتحادیه اروپا بر اجرای اصول این اتحادیه تاکید دارند. ترکیه برای طی کردن روند تکمیلی عضویت در اتحادیه اروپا با مشکلات سیاسی، حقوقی، امنیتی و اقتصادی گوناگونی مواجه است. ترکیه به‌خاطر روابط نزدیک با چین و روسیه و مناقشات با یونان و قبرس دو عضو اتحادیه اروپا همچنان با انتقاد غرب واقع می‌شود. یونان اگرچه در حال تلاش برای آغاز فصل جدیدی در روابط است اما طرفین به‌خوبی واقف هستند که راه دشواری را برای کاهش تنش در پیش دارند. به‌باور رهبران محافظه‌کار یونان، ترکیه باید معیارهای عضویت در اتحادیه اروپا را رعایت کند و یونان از عضویت ترکیه در صورت تحقق شرایط حمایت می‌کند. اردوغان بعضاً در مواضع متفاوت خود مدعی می‌شود که «ترکیه هرگز نیازی به کمک یا حمایت اتحادیه اروپا نداشته است، اما اگر اتحادیه اروپا تصمیم مثبتی اتخاذ کند، ما استقبال می‌کنیم. ۵۰ سال است که آن‌ها ترکیه را در دروازه‌های اتحادیه اروپا نگه داشته‌اند. ما همیشه کشور خودکفایی بوده‌ایم و هرگز نیاز به کمک یا حمایت اتحادیه اروپا نداشته‌ایم.» ترکیه با آگاهی از توان بالقوه‌اش، منافع و امتیازات خود را به رخ اتحادیه اروپا می‌کشد. این کشور دارای دومین ارتش در اتحاد آتلانتیک از نظر تعداد سرباز است و پایگاه اینجرلیک را در اختیار «ناتو» گذاشته و کنترل تنگه‌های دریای سیاه را در اختیار دارد. این کشور همچنان به‌عنوان یک «مرکز» اروپایی- آسیایی مهم برای اجرای سیاست منطقه‌ای آمریکا تلقی می‌شود و محافل بانفوذ سیاسی- راهبردی واشنگتن کاملاً از این موضوع آگاهی دارند. از دید قدرت‌های غربی، وضعیت محوری آنکارا می‌باید حفظ شود. اعتماد به ترکیه به شکلی انکارناپذیر سست شده، اما منافع متقابل همچنان قوی است و ترکیه، حتی با وجود نقش‌های متفاوتی که گاه بازی می‌کند، یک کشور تاثیرگذاری است. شواهد نشان می‌دهد ترکیه بنا ندارد سر تسلیم فرود آورد و می‌خواهد مانند دیگر حکومت‌های موسوم به «نوظهور»، صدای خود را در صحنه بین‌المللی به گوش‌ها برساند.