پشت‌پرده لشکرکشی دریایی/ایالات متحده چه هدفی را از استقرار ناوگان خود در جنوب دریای کارائیب و فشار بر ونزوئلا دنبال می‌کند؟
آمریکایی‌ها تهدید ونزوئلا را با استقرار ناوهای رزمی خود در بخش‌های جنوبی دریای کارائیب آغاز کردند. سپس، دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده صبح روز ۲ سپتامبر از حمله به قایقی خبر داد که به گفته او حرکت خود را از ونزوئلا به مقصد آمریکا آغاز کرده و حامل مواد مخدر بود.
آمریکایی‌ها تهدید ونزوئلا را با استقرار ناوهای رزمی خود در بخش‌های جنوبی دریای کارائیب آغاز کردند. سپس، دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده صبح روز ۲ سپتامبر از حمله به قایقی خبر داد که به گفته او حرکت خود را از ونزوئلا به مقصد آمریکا آغاز کرده و حامل مواد مخدر بود. هنوز به‌طور کامل روشن نیست که واشنگتن چه برنامه‌ای برای ونزوئلا دارد، اما شواهد نشان می‌دهد که آنچه در حال وقوع است، بسیار فراتر از مبارزه با قاچاقچیان یا کارتل‌های مواد مخدر است.
از زمان بازگشت ترامپ به کاخ سفید در ژانویه ۲۰۲۵، دولت آمریکا بارها از مقابله با کارتل‌های مواد مخدر در آمریکای لاتین خبر داده و تلاش کرده تا دولت ونزوئلا را مهم‌ترین تهدید علیه آمریکا در زمینه قاچاق مواد مخدر نشان دهد.
اواخر جولای، رئیس‌جمهور آمریکا به طور محرمانه فرمانی را امضا کرد که به پنتاگون اجازه می‌داد برای مقابله با کارتل‌های مواد مخدر و گروه‌هایی در آمریکای لاتین که از نگاه دولت ایالات متحده «تروریستی» به حساب می‌آیند، از نیروی نظامی استفاده کند. بر اساس همین فرمان، در هفته‌های اخیر ایالات متحده تحرکات خود را در دریای کارائیب افزایش داده و اخیراً تعدادی از ناوها و زیردریایی‌های خود را به بهانه مبارزه با قاچاق مواد مخدر در نزدیکی آب‌های ساحلی ونزوئلا مستقر کرده است.
قابل پیش‌بینی بود که این اقدام به اوج‌گیری تنش‌ها میان واشنگتن و کاراکاس منجر میشود. روز سه‌شنبه ۲ سپتامبر، آمریکایی‌ها یک قایق تندرو را هدف قرار داده و سرنشینان آن را که مدعی بودند از اعضای کارتل «ترن د آراگوئا» هستند، به قتل رساندند. پیت هگست، وزیر دفاع ایالات متحده نیز در اظهارنظری تهدیدآمیز اعلام کرد که اقدامات آمریکا به همین حمله محدود نخواهد شد. واکنش ونزوئلایی‌ها نشان داد که هشدارها درباره احتمال بروز درگیری نظامی میان ایالات متحده و ونزوئلا در پی سیاست‌ها و اقدامات تحریک‌آمیز دولت ترامپ، بی‌علت نیست.
دو فروند جنگنده اف ۱۶ ارتش ونزوئلا روز پنجشنبه ۴سپتامبر به ناوگان آمریکایی مستقر در دریای کارائیب نزدیک شدند تا به گفته مقام‌های ارشد کاراکاس نشان دهند که «هیچ اقدامی علیه ونزوئلا بی‌پاسخ نخواهد ماند.» در پاسخ، پنتاگون ۱۰ فروند جنگنده اف ۳۵ را به پورتوریکو اعزام کرد تا جلوی نزدیک شدن جنگنده‌های ونزوئلایی به ناوگان آمریکا را بگیرد.
اعزام نیروی نظامی آمریکا با چه بهانه‌ای صورت گرفت؟
دولت ترامپ، گروه‌های درگیر در قاچاق مواد مخدر را به عنوان گروه تروریستی شناسایی کرده و با فرمانی که ترامپ در اواخر ماه جولای امضا کرد، استفاده از ارتش و نیروهای نظامی ایالات متحده برای حمله به این گروه‌ها را مجاز دانست.
همزمان، وزارت خزانه‌داری آمریکا با صدور بیانیه‌ای مدعی شد که نیکلاس مادورو، رئیس‌جمهور ونزوئلا رهبری کارتلی به نام «خورشیدها» را بر عهده دارد و از دولت ونزوئلا به عنوان تهدیدی جدی علیه امنیت ملی ایالات متحده نام برد. روز ۷ آگوست نیز آمریکایی‌ها جایزه‌ای ۵۰ میلیون دلاری برای بازداشت مادورو تعیین کردند.
خیلی زود، پنتاگون روند اعزام نیروی نظامی به بخش‌های جنوبی دریای کارائیب را آغاز کرد و مدعی شد که این اقدام با هدف رصد دقیق‌تر قاچاقچیان و هدف قرار دادن آنها در صورت لزوم صورت می‌گیرد. در گذشته، پلیس محلی و گشت‌های دریایی برای حمله به موارد این‌چنینی و جلوگیری از ورود کالای قاچاق و مواد مخدر به ایالات متحده مورد استفاده قرار می‌گرفتند اما این بار آمریکا تصمیم گرفته تا از ارتش خود برای این منظور استفاده کند.
چه تعداد نیرو به دریای کارائیب اعزام شده‌اند؟
نیروهای مسلح آمریکا تاکنون هشت ناو جنگی، چندین هواپیمای شناسایی P-8 متعلق به نیروی دریایی و یک فروند زیردریایی تهاجمی به این منطقه اعزام کرده‌اند.
مقام‌های پنتاگون گفته‌اند «گروه آبی-خاکی ایوو جیما» به دریای کارائیب اعزام شده است. این گروه شامل کشتی‌های «یواِس‌اِس سن آنتونیو»، «یواِس‌اِس ایوو جیما» و «یواِس‌اِس فورت لادردیل» به همراه ۴۵۰۰ ملوان است. همچنین «یگان ۲۲ اعزامی تفنگداران دریایی» با ۲۲۰۰ تفنگدار دریایی در این منطقه حضور دارد. کشتی «ایوو جیما» به جت‌های تهاجمی AV-8B Harrier مجهز است.
از طرفی، دو فروند ناوشکن موشک‌انداز نیروی دریایی — «یواِس‌اِس جیسون دانم» و «یواِس‌اِس گریولی» — در جنوب دریای کارائیب در حال عملیات هستند. هر دو کشتی جنگی اخیراً در کارزار علیه شبه‌نظامیان حوثی در دریای سرخ مشارکت داشتند. به گفته یک مقام نیروی دریایی، ممکن است ناوشکن سومی به نام «یواِس‌اِس سمپسون» که اکنون در شرق اقیانوس آرام حضور دارد، به زودی به این نیروها بپیوندد.
این ناوها از کلاس ناوشکن‌های موشک‌انداز «آرلی برک» هستند و به بیش از ۹۰ موشک، از جمله موشک‌های سطح‌به‌هوا، مجهز هستند. این ناوشکن‌ها می‌توانند عملیات جنگی ضدهوایی و ضدزیردریایی انجام دهند و موشک‌های بالستیک را رهگیری و ساقط کنند. علاوه بر این، رزم‌ناو موشک‌انداز «یواِس‌اِس لیک ایری» و کشتی رزمی ساحلی «مینیاپولیس-سنت پال» نیز در دریای کارائیب در حال عملیات هستند.
واکنش ونزوئلا به حضور نظامیان آمریکایی در دریای کارائیب چه بود؟
مادورو هشدار داده که با هر اقدامی علیه ونزوئلا مقابله خواهد کرد و می‌گوید مارکو روبیو تلاش دارد پای ترامپ را به جنگی باز کند که آبرو و اعتبار او را از بین خواهد برد. او هفته گذشته در یک سخنرانی خطاب به ترامپ اعلام کرد: «آقای رئیس‌جمهور، دونالد ترامپ، مراقب باش! روبیو می‌خواهد دست تو را به خون آلوده کند.»
کاراکاس حضور ناوگان آمریکا در نزدیکی آب‌های ساحلی ونزوئلا را «بزرگترین تهدید علیه آمریکای لاتین طی ۱۰۰ سال اخیر» توصیف کرده و آن را مقدمه‌ای برای تغییر رژیم سیاسی در ونزوئلا می‌داند. دولت مادورو علاوه بر اعلام آماده‌باش کامل به نیروهای نظامی و استقرار بخش عمده‌ای از نیروهای نظامی خود در مناطق شمالی این کشور، اعلام کرده که بیش از 4/5 میلیون نفر از حامیان دولت ونزوئل مسلح شده و در کل کشور مستقر خواهند شد تا جلوی دستیابی آمریکا به اهدافش را بگیرند.
هدف واقعی آمریکا از نظامی‌سازی کارائیب چیست؟
معرفی «مبارزه با کارتل‌های مواد مخدر» به عنوان هدف اصلی استقرار ناوگان بزرگ آمریکا در بخش‌های جنوبی دریای کارائیب بیشتر به یک شوخی شبیه است. ناوشکن‌ها، موشک‌های تهاجمی که بر روی ناوشکن‌ها نصب شده‌اند و تعداد بالای پرسنل نظامی اعزام شده به منطقه نمی‌توانند تنها برای مقابله با قایق‌های کوچک کارتل‌ها اعزام شده باشند.
نشریه فارن پالیسی در مقاله‌ای، هدف دولت ترامپ را «رژیم چنج» یا تغییر نظام سیاسی در ونزوئلا توصیف کرده و نوشته است که تغییر نظام سیاسی از سال ۲۰۱۷ هدف دولت ترامپ بوده است: «تغییر رژیم در ونزوئلا، اگر نگوییم هدف خود ترامپ، دست‌کم هدفی دیرینه برای اطرافیان او بوده است. در دور اول ریاست‌جمهوری ترامپ، ایالات متحده قاطعانه از تلاش خوان گوایدو برای رسیدن به ریاست‌جمهوری ونزوئلا حمایت کرد. تنش‌ها در سال ۲۰۱۹ تقریباً تا آستانه جنگ بالا گرفت، اما ترامپ در نهایت عقب‌نشینی کرد؛ احتمالاً چون دریافته بود که یک جنگ تمام‌عیار در ونزوئلا تا چه حد در داخل کشور، حتی در میان بسیاری از حامیان خود او که مخالف مداخله نظامی بودند، نامحبوب خواهد بود.»
به نوشته این نشریه، با این وجود، دولت ترامپ تحریم‌های اقتصادی ویرانگری را، از جمله بر صنعت نفت ونزوئلا، به اجرا گذاشت؛ علی‌رغم هشدارهای واضح مبنی بر اینکه این کار، بحران پناهجویان ونزوئلایی را در سراسر نیمکره غربی تشدید خواهد کرد. چنین جریان‌های عظیمی از پناهجویان ونزوئلایی در عمل نیز به وقوع پیوست، ظرفیت بسیاری از کشورهای آمریکای لاتین را برای میزبانی از آنها در هم شکست و باعث شد بسیاری از ونزوئلایی‌ها راهی ایالات متحده شوند.
به این ترتیب، سیاست تحریمی سختگیرانه دولت اول ترامپ، سهواً به هموار شدن راه برای روی کار آمدن دولت دوم او کمک کرد، زیرا مهاجرت گسترده ونزوئلایی‌ها نقش زیادی در ایجاد تصور وجود یک بحران مرزی داشت؛ بحرانی که ترامپ با موج‌سواری بر روی آن توانست به کاخ سفید بازگردد.
بسیاری از ناظران، نقش مارکو روبیو در تخریب مسیر دیپلماسی و اتخاذ رویکرد سختگیرانه و رادیکال کنونی در قبال ونزوئلا را بسیار مهم ارزیابی می‌کنند. روبیو به عنوان سناتور فلوریدا، در کانون تلاش‌های دولت اول ترامپ برای تغییر رژیم در ونزوئلا قرار داشت. او یکی از مخالفان دیرینه دولت‌های چپ‌گرای آمریکای لاتین است؛ نه فقط دیکتاتوری‌های چپ‌گرا در ونزوئلا، نیکاراگوئه و کوبا، بلکه بسیاری از دولت‌های چپ‌گرای منتخب دموکراتیک مانند مکزیک و کلمبیا که همکاری‌شان برای مدیریت مهاجرت ونزوئلایی‌ها به ایالات متحده همچنان ضروری است.
روبیو که اکنون به قدرتی تازه دست یافته و برای اولین بار پس از هنری کیسینجر، همزمان در دو سمت مشاور امنیت ملی و وزیر امور خارجه فعالیت می‌کند، احتمالاً کار خود را با مادورو ناتمام می‌بیند. لازم نبود این‌گونه باشد. ترامپ در آغاز دور دوم ریاست‌جمهوری خود، اولویت اصلی‌اش در برخورد با ونزوئلا، رسیدگی به بحران مهاجرتی بود که تلاش‌های خود او برای تغییر رژیم در دور اول، به ایجاد آن کمک کرده بود. عدم امکان اخراج ونزوئلایی‌ها به کشورشان به دلیل نبود روابط دیپلماتیک عادی میان ایالات متحده و ونزوئلا، به مانعی بزرگ برای سیاست‌های اخراج دسته‌جمعی ترامپ تبدیل شده است؛ سیاست‌هایی که صدها هزار پناهجوی ونزوئلایی را از وضعیت قانونی‌شان محروم کرده است.
در ماه ژانویه، درست پیش از آنکه روبیو در اولین سفر خود به عنوان وزیر امور خارجه به چند کشور آمریکای لاتین برود، ریچارد گرنل که به عنوان «فرستاده ویژه ریاست‌جمهوری در امور مأموریت‌های خاص» مستقیماً به ترامپ گزارش می‌دهد و نه به روبیو، به کاراکاس سفر کرد و شخصاً دیداری با مادورو داشت. یک هفته قبل از آن، روبیو در تماس تلفنی با رهبران اپوزیسیون ونزوئلا، از جمله ادموندو گونزالس اوروتیا، شرکت کرده بود؛ شخصی که دولت ترامپ ادعا می‌کند او را به عنوان رئیس‌جمهور مشروع ونزوئلا به رسمیت می‌شناسد.
با این حال، مذاکرات گرنل با مادورو نشان داد که دیپلماسی سازنده با ونزوئلا ممکن است و به توافقی برای آزادی گروگان‌های آمریکایی در آن کشور منجر شد، درحالی‌که مادورو نیز پذیرفت آغاز پروازهای منظمی که اخراج‌شدگان از آمریکا را به ونزوئلا بازمی‌گرداند، بپذیرد. هرچند کاخ سفید با دقت این موضوع را که این توافق به منزله عادی‌سازی روابط است رد کرد، اما همکاری کوتاه‌مدت مادورو در زمینه مهاجرت، اشتیاق او را برای تعامل دیپلماتیک به نمایش گذاشت.
این روبیو بود که عملاً این روند دیپلماتیک امیدوارکننده را از مسیر خود خارج کرد. یک ماه پس از سفر گرنل، ترامپ مجوز شرکت «شورون» برای ادامه فعالیت در ونزوئلا علی‌رغم تحریم‌های نفتی آمریکا را لغو کرد (امتیازی که روبیو سرسختانه با آن مخالفت کرده بود) و این اقدام ناگزیر مانع از هرگونه بهبود در روابط شد. با این حال، روبیو مراقب بود که خرابکاری‌اش در دیپلماسی با ونزوئلا، همچنان با اولویت رئیس‌اش یعنی اخراج دسته‌جمعی، همسو باشد. نکته حیاتی این بود که روبیو با دستیابی به توافقی با نجیب بوکله، رئیس‌جمهور السالوادور، یک مقصد جایگزین برای اخراج ونزوئلایی‌ها فراهم آورد. مهاجران ونزوئلایی (که بسیاری از آنها قانونی وارد ایالات متحده شده بودند) به یک زندان فوق‌امنیتی در السالوادور به نام CECOT اخراج شدند.
بی‌بی‌سی هم در تحلیلی اقدامات اخیر آمریکا را «بخشی از یک کارزار فشار گسترده به منظور تغییر رژیم سیاسی در ونزوئلا» توصیف کرده است. به گفته پروفسور آلن مک‌فرسون، متخصص آمریکای لاتین در دانشگاه تمپل، حجم نیروی نظامی اعزام شده به دریای کارائیب جنوبی از سال ۱۹۶۵ به این سو در این منطقه بی‌سابقه است. مک‌فرسون افزود که این افزایش نیرو «یادآور روزهای دیپلماسی قایق‌های توپ‌دار در بیش از یک قرن پیش است.» استیون دونهو، یک مقام سابق اطلاعات نظامی آمریکا و متخصص امور آمریکای لاتین، به بی‌بی‌سی گفت که «هرگز چنین استقرار گسترده‌ای از نیروهای دریایی را در حوزه مسئولیت فرماندهی جنوبی ایالات متحده» ندیده است. با این حال، دونهو توضیح داد که این «یک نیروی تهاجمی برای حمله به یک کشور خارجی نیست.» او افزود: «آنها ممکن است مأموریت‌های دیگری، که بسیار جزئی‌تر هستند، داشته باشند.»
آیا ونزوئلا واقعاً در تجارت مواد مخدر نقش دارد؟
در تاریخ ۷ آگوست، پم بوندی، دادستان کل آمریکا، اعلام کرد که مادورو «یکی از قدرتمندترین قاچاقچیان مواد مخدر در جهان و تهدیدی برای امنیت ملی» ایالات متحده است. بوندی شواهد قطعی درباره نقش ادعایی رهبر ونزوئلا در قاچاق بین‌المللی مواد مخدر ارائه نکرده است. همزمان، کاراکاس این ادعاها را قاطعانه رد کرده است.
بر اساس گزارش دفتر مقابله با مواد مخدر و جرم سازمان ملل متحد (UNODC)، ونزوئلا یک کشور تولیدکننده کوکائین نیست. تقریباً تمام مزارع کوکا – ماده اصلی کوکائین – در کلمبیا، پرو و بولیوی متمرکز هستند. به گفته محققان سازمان ملل، به‌ویژه کلمبیا در سال‌های اخیر شاهد رشد چشمگیر تولید کوکائین خود بوده است که هم به دلیل افزایش سطح زیر کشت (نزدیک به ۱۰۰ هزار هکتار بیشتر از سال ۲۰۲۰) و هم مهم‌تر از آن، به دلیل بازدهی بالاتر در فرآوری محصول بوده است.
به عبارت دیگر، برگ‌های کوکای بیشتری کشت میشود و همزمان، از هر برگ، کوکائین بیشتری تولید میشود. طبق آخرین گزارش دفتر مقابله با مواد مخدر و جرم سازمان ملل متحد که در ماه ژوئن منتشر شد، از ۳۷۰۰ تن کوکای تولید شده در سراسر جهان، بیش از ۲۵۰۰ تن آن از کلمبیا می‌آید، در حالی که نام ونزوئلا در نقشه‌های تولید دیده نمی‌شود.
بازرسان اداره مبارزه با مواد مخدر آمریکا (DEA) به نتایج مشابهی رسیده‌اند. آنها در گزارش سالانه خود که در ماه مارس منتشر شد، نوشتند که ۸۴ درصد از کوکائین کشف و ضبط‌شده در آمریکا از کلمبیا می‌آید. در این گزارش از چهار صفحه‌ای که به قاچاق کوکائین اختصاص داده شده، نامی از ونزوئلا برده نشده است. در میان تولیدکنندگان عمدتاً به کلمبیا و پرو اشاره شده، در حالی که اکوادور، آمریکای مرکزی و مکزیک به عنوان کشورهای ترانزیت ذکر شده‌اند. دفتر مقابله با مواد مخدر و جرم سازمان ملل متحد می‌گوید: «بخش عمده کوکائین کلمبیا از طریق سواحل اقیانوس آرام به سمت شمال قاچاق میشود.»
اگرچه انجام شدن بخشی از ترانزیت مواد مخدر از طریق ونزوئلا رد نمی‌شود، اما کشورهای دیگری به عنوان روندهای نوظهور در بازارهای بین‌المللی مواد مخدر شناسایی شده‌اند، مانند اکوادور که به گفته سازمان ملل، افزایش شدید قتل در آن با افزایش قاچاق مواد مخدر مرتبط است.
این تحلیلی است که وزارت امور خارجه آمریکا نیز حداقل در پشت درهای بسته آن را رد نمی‌کند. یک دیپلمات آمریکایی که نخواست نامش فاش شود زیرا مجاز به صحبت در این باره نبود، به سی‌ان‌ان گفت: «عجیب است که ما شاهد حرکت قایق‌های بیشتری به سمت اقیانوس آرام، یا اقدام علیه (گروه‌های کلمبیایی بیشتر) نیستیم.»
به نظر می‌رسید بیل بار، دادستان کل سابق آمریکا نیز در سال ۲۰۲۰ هنگام طرح اولین اتهامات قاچاق مواد مخدر علیه مادورو به همین موضوع اشاره داشت. او دولت ونزوئلا را تسهیل‌کننده انتقال «سالانه تا ۲۵۰ تن کوکائین» معرفی کرد که این مقدار بخش ناچیزی از حجم جهانی مواد مخدر و کمتر از ۱۰ درصد از کل تولید را تشکیل می‌دهد.
مسیر اقیانوس آرام همچنین از نظر آمار کشفیات مواد مخدر نیز مسیر مهم‌تری به حساب می‌آید؛ به طوری که کلمبیا (۳۷درصد)، اکوادور (8/8درصد) و پاناما (4/2درصد) کشورهایی در منطقه با بیشترین میزان کشف کوکائین هیدروکلراید هستند. ونزوئلا از نظر کشفیات با کمتر از 2درصد، در رتبه ششم در میان کشورهای آمریکای لاتین قرار دارد.
این موارد نشان می‌دهد اقدامات دولت ترامپ علیه ونزوئلا بیشتر بهانه‌جویی است.
مورد خاص مکزیک
در مورد مکزیک، هرچند نگرانی‌های زیادی در این کشور در خصوص احتمال اقدام نظامی آمریکا در خاک مکزیک وجود دارد اما به نظر می‌رسد ایالات متحده از تهدید به اقدام نظامی در خاک مکزیک برای امتیازگیری بیشتر از این کشور در مقابله با مهاجران غیرقانونی و گروه‌های قاچاق استفاده می‌کند.
واکنش اولیه مکزیک به تهدیدهای آمریکا این بود که مکزیک آماده همکاری است اما تحت هیچ شرایطی اقدام نظامی آمریکا در خاک مکزیک یا حمله به مکزیک تحمل نخواهد شد. همین وضعیت باعث شد، هفته گذشته که مارکو روبیو به مکزیک سفر کرده بود در بیانیه‌ای اعلام کند آمریکا و مکزیک از طریق همکاری مشترک با رئیس‌جمهوری مکزیک کلودیا شینبام، امنیت مرزی را تقویت کرده‌اند و اقداماتی برای از هم پاشیدن کارتل‌ها انجام داده‌اند. در طول سفر روبیو، مکزیکی‌ها تأکید زیادی روی ضرورت احترام به حاکمیت ملی و استقلال مکزیک داشتند و مقام‌های آمریکایی وعده دادند که این موارد را رعایت خواهند کرد.
