سوریه محل رقابت اعراب باقی می‌ماند
امروز، سوریه در سایه حکومت جولانی، جولانگاه بازیگران مختلف خارجی شده است و به مرور شاهد نمایان شدن ظرفیت‌های تعارضات و منازعات داخلی در این کشور هستیم.
با توجه به تحولات سوریه، مبهم بودن آینده این کشور امری بدیهی است و احتمال تغییر و تحول در همه حوزه‌ها دور از انتظار نیست و کنش‌ها کاملاً منطبق بر شرایط مبهم است؛ تا جایی که حتی «ابومحمد الجولانی» فرمانده هیئت تحریرالشام صریحاً اعلام کرده که تدوین قانون اساسی جدید ممکن است سه سال و سازماندهی انتخابات ممکن است چهار سال طول بکشد.
در چنین شرایطی، تعدادی از کشورهای غربی و عربی در راستای تکمیل نشست دسامبر گذشته در عقبه، در روز ۱۲ ژانویه، در شهر ریاض گردهم آمدند و درباره اینکه سوریه جایی برای تروریسم نباشد و هیچ‌گونه نقض حاکمیت یا حمله به خاک این کشور صورت نگیرد، سخن گفتند. گردهمایی ریاض مقدمه نشست بروکسل در۲۷ ژانویه است که با هدف بررسی کاهش تحریم‌ها علیه سوریه در دستور کار قرار گرفته و نحوه برداشتن تحریم‌های این کشور با هدف مدیریت دوران گذار به موضوع مورد بحث در محافل غربی تبدیل شده است.
امروز، سوریه در سایه حکومت جولانی، جولانگاه بازیگران مختلف خارجی شده است و به مرور شاهد نمایان شدن ظرفیت‌های تعارضات و منازعات داخلی در این کشور هستیم. از درگیری‌های خونین در شمال و شرق سوریه بین قسد و جیش‌الوطنی تا تمرد اخیر برخی از عناصر مسلح وابسته به تحریرالشام در حومه دیرالزور و محل نفوذ قبیله العکیدات یا درگیری‌ها با منشأ هویتی در حومه لاذقیه، طرطوس و حمص، همگی نشانه‌های جدی از بالفعل شدن ظرفیت‌های منازعات در سوریه هستند. کشوری که متشکل از گروه‌های قومی و مذهبی مختلف است و در طول 79 سال از زمان رهایی از قیمومیت فرانسه، 7 بار پرچمش تغییر کرده و ظرفیت گسل‌های فعال هویتی و تجارب مختلف کشتارهای گروهی را دارد.
بنابراین در شرایط متأثر از کنش عناصر خارجی می‌توان احتمال داد که سرنوشت سوریه الزاماً و به آسانی با صندوق رأی تعیین نشود. با وجود اینکه جولانی بر بهره‌گیری سوریه از الگوی توسعه عربستان سعودی تاکید کرده است و اولین سفر خارجی مسئول روابط خارجی تشکیلات جولانی به ریاض انجام شد؛ فارغ از تفاوت‌های بنیادین اقتصاد، جامعه و سیاست در سوریه و عربستان و ممکن نبودن اجرای الگوی عربستان برای سوریه، عملاً به دلیل پیوندهای وثیق و وسیع تحریرالشام با دوحه، الگوبرداری سوریه از عربستان به واسطه تضاد منافع ریاض و دوحه در منطقه و سوریه در آینده ممکن نخواهد بود.
با این حال، سوریه کماکان میدان رقابت کشورهای عربی خصوصاً عربستان سعودی و امارات در مقابل قطر خواهد بود و در صورت‌بندی معادلات سیاسی و امنیتی هر یک از این کشورها، سوریه اهمیت خواهد داشت. در حوزه کشورهای غربی فعال در بحران سوریه، طبیعتاً عمل‌گرایی جولانی در اعلام مواضع را در راستای سیاست‌های خود ارزیابی کرده و انفعال تحریرالشام در مقابل اشغالگری رژیم صهیونیستی در جنوب و جنوب غرب سوریه و اکتفا به میانجی‌گری قطر برای خروج ارتش رژیم اسرائیل از خاک سوریه، این گروه را مطلوب منافع غرب و متحدانش جلوه داده است.
با این حال در نشست ریاض درباره سوریه مشخص شد که نگرانی کشورهای غربی از تنوع گروه‌های مسلح و اقدامات عناصر با سوابق عضویت در سازمان‌های تروریستی فراملیتی، تقویت ایده خودیاری و خوداتکایی در میان گروه‌های هویتی متنوع سوری و همچنین احتمال شورش‌های اجتماعی در سوریه، آن‌ها را در رفع تحریم‌ها علیه سوریه مردد می‌کند و این وضعیت در کنار تردید نسبت به رویکرد جولانی تصمیم‌گیری را مبهم می‌سازد.
در شرایط کنونی، تداوم بحران‌ها و منازعات داخلی سوریه و تشدید مداخلات کشورهای غربی و عربی بر سر این موضوع، علاوه بر پیامدهایی همچون ایجاد موج‌های جدید مهاجرت، باعث رشد گروه‌های تروریستی و تکفیری و تهدید امنیت منطقه و تسری تهدیدات به خارج از منطقه می‌شود و پر واضح است چنین تهدیداتی برخلاف منافع کشورهای منطقه و غربی و در راستای منافع استراتژیک تل‌آویو ارزیابی می‌شود.
پیشران چنین سناریویی، رژیم صهیونیستی با انگیزه‌های مختلف راهبردی برای ادامه اشغالگری در منطقه است که یکی از نگرانی‌های مهم کشورهای عربی در نشست ریاض هم بود؛ طرح سناریوی تفکیک سوریه به چهار کانتون سنی، دروزی، علوی و کردی توسط الی کوهن عضو کابینه نتانیاهو، با هدف زمینه‌سازی برای بالفعل ساختن منازعات داخل سوریه و تنش‌های منطقه‌ای قابل تحلیل و درک است و این موضوعی است که در کنار مسئله رفع تحریم‌های سوریه برای کشورهای شرکت‌کننده در نشست سوریه حائز اهمیت است. باید دید در نشست‌های آتی درباره سوریه تا چه اندازه کشورهای ذی‌نفع غربی و عربی به تصیمات نهایی و قطعی درباره سوریه دست پیدا می‌کنند.
