آخرین امید برای پایان جنگ اوکراین؟

در هفته‌های گذشته، نگرانی‌ها درباره احتمال وقوع جنگ جهانی سوم به شکل قابل توجهی افزایش یافت. اوکراین، با مجوز کاخ سفید، از موشک‌های دوربرد تأمین‌شده توسط ایالات متحده برای حمله به خاک روسیه استفاده کرد. ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، پیش‌تر هشدار داده بود که چنین اقدامی به معنای آغاز جنگ بین ناتو و روسیه است و حتی احتمال استفاده از سلاح‌های هسته‌ای را مطرح کرده بود.

اگرچه این تهدیدها ممکن است در نگاه اول بلوفی برای فشار بر غرب تلقی شود، اما هفته گذشته پوتین با مجموعه‌ای از اقدامات این تهدیدها را جدی‌تر جلوه داد؛ از جمله کاهش شرایط لازم برای استفاده از سلاح‌های هسته‌ای، شلیک یک موشک با امکان حمل چند کلاهک هسته‌ای به اوکراین برای اولین بار از آغاز جنگ و اعلام اینکه روسیه حق دارد به کشورهایی که به اوکراین در حمله به خاک روسیه شریکند، حمله کند.

واکنش شدید پوتین، که برخلاف احتیاط او در بحران‌های پیشین بود، مسیر دستیابی به هرگونه توافق صلح را پیچیده‌تر کرده است. در همین حال، برخی تحلیلگران لیبرال معتقدند که ریاست‌جمهوری قریب‌الوقوع دونالد ترامپ، به جای تسریع در پایان جنگ همان‌طور که وعده داده، ممکن است موجب طولانی‌تر شدن آن شود. بن رودز، از مقامات پیشین کاخ سفید در دوران باراک اوباما، استدلال می‌کند که اگر ترامپ کمک‌های نظامی به اوکراین را قطع کند، یک انگیزه مهم برای پوتین جهت پایان دادن به جنگ از بین خواهد رفت.

از سوی دیگر، محافظه‌کاران حامی محدودسازی سیاست خارجی نگرانند که حضور جنگ‌طلبانی در کابینه ترامپ نشان‌دهنده انحراف از دستورکار صلحی باشد که او در کارزار انتخاباتی خود تبلیغ کرده است. با این حال، ترامپ دلایل قوی‌ای برای اثبات اشتباه منتقدانش دارد. او می‌داند که شکست در سیاست خارجی می‌تواند میزان محبوبیت یک رئیس‌جمهور را کاهش دهد، و شهرت خود را بر توانایی پایان دادن به جنگی که در دوران جو بایدن آغاز و تشدید شد، بنا کرده است.

ترامپ در سپتامبر به نیوزویک گفت: «من تنها کسی هستم که می‌توانم این جنگ را متوقف کنم.» دستیابی به صلحی قابل قبول، یک پیروزی بزرگ برای میراث سیاسی ترامپ و شکستی برای مخالفان او خواهد بود و ترامپ عاشق تحقیر منتقدانش است. برخی منتقدان استدلال می‌کنند که وعده‌های ترامپ درباره اوکراین توخالی است، زیرا او هنوز هیچ طرح صلحی قابل اجرا ارائه نکرده است.

اما ترامپ پاسخ داده که فاش کردن جزئیات برنامه‌ها، گزینه‌های او را محدود می‌کند. او ترجیح می‌دهد توافق نهایی را در مذاکرات محرمانه با ولادیمیر پوتین و ولودیمیر زلنسکی انجام دهد. جی‌دی ونس، معاون رئیس‌جمهور منتخب، اخیراً طرحی برای توافق ارائه کرده است. طبق این طرح، خطوط نبرد کنونی به منطقه‌ای «به شدت محافظت‌شده» تبدیل می‌شود تا از تجاوزات آینده روسیه جلوگیری کند، استقلال حاکمیتی اوکراین حفظ می‌شود، و به روسیه تضمین داده می‌شود که اوکراین به ناتو نخواهد پیوست.

همچنین، مسکو احتمالاً مناطق شرقی و جنوبی اوکراین را که هم‌اکنون تحت کنترل خود دارد، حفظ خواهد کرد. بر اساس نظرسنجی اخیر گالوپ، برای اولین بار، بیش از ۵۰ درصد اوکراینی‌ها خواهان مذاکره سریع برای دستیابی به یک توافق صلح هستند، حتی اگر این توافق شامل امتیازات سرزمینی باشد. پس از پیروزی ترامپ در انتخابات، مقامات اوکراینی تمایل بیشتری به پذیرش چنین توافقی نشان داده‌اند.

پوتین نیز ممکن است برای پذیرش توافقی مشابه آنچه ونس پیشنهاد کرده آماده باشد. اگرچه مومنتوم نظامی کنونی به نفع مسکو است، اما دستاوردهای روسیه با هزینه‌های بسیار سنگینی به دست آمده است. نرخ تلفات نظامی روسیه به بالاترین حد خود از زمان آغاز جنگ رسیده و اگر جنگ تا سال ۲۰۲۵ ادامه یابد، پوتین ممکن است مجبور به اعلام بسیج مجدد نیروها شود و با خطر نارضایتی داخلی مواجه گردد.

دشوارترین مسئله باقی‌مانده، تضمین‌های امنیتی پس از جنگ برای اوکراین خواهد بود. کی‌یف خواهان پیوستن به ناتو است، حرکتی که مسکو شدیداً با آن مخالف است. تیم انتقالی ترامپ، طرحی برای تعلیق ۲۰ ساله عضویت اوکراین در ناتو بررسی کرده است، که نشان می‌دهد ترامپ ممکن است به دنبال راه‌حلی باشد که وجهه زلنسکی و پوتین را حفظ کند. در نهایت، هیچ تضمینی وجود ندارد که ترامپ، اقدامات لازم برای پایان جنگ اوکراین را انجام دهد یا حتی قادر به انجام آن باشد. با این وجود، در غیاب رهبر دیگری که بتواند طرفین را به سمت صلح سوق دهد، بهترین امید برای پایان جنگ اوکراین ممکن است همچنان دونالد ترامپ باشد.