بازگشت کابوس قدیمی اروپا

سیاست‌گذاران اروپایی برای ماه‌ها درگیر بحث بر سر احتمال بازگشت دونالد ترامپ به کاخ سفید و تبعات این اتفاق برای اروپا بودند و تلاش می‌کردند برای مواجهه با چنین مسئله‌ای آماده شوند؛ حالا اما درحالی‌که بازگشت ترامپ قطعی شده و از ژانویه آینده او رئیس‌جمهور آمریکا خواهد بود، اروپا ناآماده‌تر از همیشه به نظر می‌رسد.

برای مقام‌های اروپایی دلایل زیادی برای نگران بودن وجود دارد؛ برای مثال، ترامپ، رئیس‌جمهور منتخب آمریکا وعده داده است که بر هر کالای ساخت اروپا که وارد ایالات متحده می‌شود تعرفه اعمال کند. یا اینکه او، درحالی‌که کشورهای اروپایی جنگ در اوکراین را نشانه‌ای از خطر روسیه برای آینده اروپا می‌بینند و معتقدند که روسیه در همین نقطه متوقف نخواهد شد، وعده داده است که در کمتر از ۲۴ ساعت به جنگ در اوکراین پایان دهد.

تأثیر روی کار آمدن ترامپ در آمریکا اما فقط محدود به این موارد نیست. بازگشت رئیس‌جمهور سابق آمریکا به کاخ سفید می‌تواند سیاست‌های اروپا در همه حوزه‌ها از امنیت و دفاع تا محیط زیست و هوش مصنوعی را تحت تأثیر قرار دهد. در ادامه، سیاست‌های اعلامی دولت آینده آمریکا و تأثیر آن بر اروپا را در حوزه‌های مختلف بررسی خواهیم کرد:

انرژی

سیاست ترامپ در حوزه انرژی در یک شعار کوتاه خلاصه شده است: «حفاری کن عزیزم، حفاری کن!».

وعده رئیس‌جمهور منتخب آمریکا برای افزایش استخراج نفت و گاز و صادرات بیشتر سوخت‌های فسیلی به خارج از کشور، یکی از نگران‌کننده‌ترین موضوعات برای فعالان محیط زیست بوده اما همزمان توجه شرکت‌های بزرگ نفتی و گازی را به خود جلب کرده و آن‌ها را به آینده‌ای پرسود امیدوار کرده است.

برای برخی کشورهای اروپایی نیز که اقتصاد دغدغه نخست آن‌هاست و از زمان آغاز جنگ روسیه و اوکراین و بروز برخی مشکلات در واردات انرژی اقتصاد آن‌ها را دچار مشکل کرده است، روی کار آمدن ترامپ خبر خوبی به حساب می‌آید. ترامپ وعده داده که محدودیت وضع‌شده از سوی دولت بایدن را برای پروژه‌های جدید گاز طبیعی مایع (LNG) لغو خواهد کرد و صادرات گاز طبیعی از آمریکا حتی بیشتر از قبل خواهد شد.

از طرفی، برخی اعضای کمپین ترامپ خواهان لغو قانون کاهش تورم (IRA) هستند؛ قانونی که بیش از نیم تریلیون دلار به پروژه‌هایی نظیر فناوری پاک، هیدروژن و انرژی‌های تجدیدپذیر اختصاص داده است. با این حال، این قانون به ایجاد اشتغال در ایالت‌های کلیدی منجر شده و توانسته است کسب‌وکارهایی را از اروپا به آمریکا جذب کند. این امر به ایالات متحده در صنایع بادی، خورشیدی، سوخت‌های جایگزین و خودروهای الکتریکی نسبت به اتحادیه اروپا برتری بخشیده است. لغو این قانون می‌تواند فرصتی برای بروکسل باشد تا رقابت خود را با واشنگتن تقویت کند.

تغییرات اقلیمی

پیروزی دونالد ترامپ تهدیدی جدی برای محیط‌ زیست تلقی می‌شود. برای جلوگیری از رسیدن به سطوح خطرناک گرمایش جهانی، جهان زمان اندکی برای کاهش شدید انتشار کربن در اختیار دارد. با این حال، ترامپ قصد دارد ایالات متحده را بار دیگر از توافق پاریس خارج کرده و استفاده از سوخت‌های فسیلی را دوچندان کند؛ امری که پیش‌بینی می‌شود روند گذار به انرژی‌های سبز را به جای تسریع، کندتر کند.

با توجه به اینکه ایالات متحده مسئول بیش از یک‌دهم آلاینده‌های گرمایش جهانی است، هرگونه تغییر در سیاست‌های آب‌وهوایی آمریکا پیامدهایی جهانی به دنبال خواهد داشت. یک سیاره گرم‌تر به معنای وقوع بیشتر بلایای طبیعی، به‌ویژه در اروپا است و اتحادیه اروپا نیز باید خود را برای مواجهه با بحران‌های بزرگتر در این حوزه آماده کند. برخی نیز نگرانند که پیروزی ترامپ ممکن است انگیزه‌ها برای اقدام آب‌وهوایی در سراسر جهان را کاهش دهد و دستیابی به اهداف توافق پاریس را دشوارتر کند.

یکی دیگر از چالش‌ها موضوع تأمین مالی اقدامات آب‌وهوایی در کشورهای فقیرتر است که قرار بود موضوع اصلی اجلاس جهانی آب‌وهوا در تاریخ ۱۱ نوامبر باشد و حالا پیروزی ترامپ این کنفرانس را با نوعی عدم‌ قطعیت و سردرگمی مواجه ساخته است. در این میان، بسیاری چشم‌انتظار اتحادیه اروپا هستند تا در خلأ رهبری آمریکا، نقش موثرتری ایفا کنند. با این وجود، بدون حمایت ایالات متحده از اصلاحات ضروری در ساختار مالی جهانی برای مقابله با چالش‌های آب‌وهوایی، کشورهای درگیر بدهی‌ قادر نخواهند بود منابع مالی لازم برای گذار از سوخت‌های فسیلی را تأمین کنند و اروپا به تنهایی نمی‌‌تواند در این زمینه کاری به پیش ببرد.

تجارت

در حوزه تجارت بار دیگر شعار «اول آمریکا» در دستور کار دولت آینده ایالات متحده قرار خواهد گرفت. ترامپ وعده داده تا با بازگرداندن مشاغل به ایالات متحده و اعمال تعرفه‌های سنگین ۱۰ تا ۲۰ درصدی (و حتی تا ۶۰ درصد بر کالاهای چینی)، دوستان و دشمنان آمریکا را به چالش بکشد. اقتصاددانان هشدار می‌دهند که چنین رویکردی می‌تواند به رشد اقتصادی آمریکا آسیب رسانده و هزینه‌ها را برای مصرف‌کنندگان افزایش دهد.

سیاست‌های جمهوری‌خواهان در حوزه تجارت بیشتر بر موضوع تراز تجاری آمریکا متمرکز است و تمرکز چندانی بر ایجاد فرصت‌های تجاری جدید ندارد. از نگاه آن‌ها این یک موضوع امنیت ملی است و باید به خوبی مورد توجه قرار گیرد.

اتحادیه اروپا، به‌رغم دوره‌ای از فرصت‌های تنش‌زدایی در زمان بایدن، موفق نشد اختلافات بر سر تعرفه‌های فولاد و آلومینیوم، یارانه‌ خودروهای برقی و احیای دادگاه عالی سازمان تجارت جهانی را حل‌وفصل کند؛ شکاف‌هایی که احتمالاً با بازگشت ترامپ به عرصه سیاست عمیق‌تر خواهد شد.

آزمون‌های فوری پیش روی بروکسل و واشنگتن، یافتن راه‌حلی برای تعرفه‌های تلافی‌جویانه تعلیق‌شده اتحادیه اروپا علیه آمریکا است که تا مارس ۲۰۲۵ فرصت دارند و همچنین حل اختلافات بر سر یارانه‌های ایرباس و بوئینگ که باید تا سال ۲۰۲۶ تعیین‌تکلیف شود. حل نشدن این مسئله‌هایی که البته در کوتاه‌مدت حل‌نشدنی به نظر می‌رسند می‌تواند یک چالش جدی در روابط اروپا و آمریکا در دوره دوم ریاست‌جمهوری ترامپ باشد.

صنعت حمل و نقل

پیروزی دونالد ترامپ احتمالاً برای خودروسازان اروپایی پیامدهای منفی خواهد داشت. ترامپ اخیراً به طرفدارانش گفته است: «می‌خواهم شرکت‌های خودروسازی آلمان به شرکت‌های آمریکایی تبدیل شوند» و وعده داده که «پایین‌ترین نرخ مالیات، ارزان‌ترین انرژی و کمترین موانع قانونی» را برای خودروسازانی که تولید خود را به آمریکا منتقل کنند، فراهم کند و بر سایرین «تعرفه‌ای بسیار سنگین» اعمال خواهد کرد. جمهوری‌خواهان همچنین متعهد شده‌اند که دستور بایدن در مورد خودروهای برقی را لغو کنند؛ دستوری که هدف آن این است که تا سال ۲۰۳۰ نیمی از خودروها و کامیون‌های جدید فروخته‌شده، بدون آلایندگی باشند.

انتخاب مجدد ترامپ همچنین می‌تواند خبر بدی برای ایرباس و صنعت هوافضای اروپا باشد؛ چراکه احتمال دارد موجی از حمایت‌گرایی در این صنعت شکل بگیرد که به نجات بوئینگ از بحران‌های کنونی کمک کند. مشخص نیست که آیا ترامپ همچنان با سیاست‌های فناوری سبز مخالف خواهد بود یا همچون دولت بایدن به یارانه‌های سوخت‌های پایدار هوانوردی ادامه خواهد داد؛ سوخت‌هایی که تحت کاهش مالیات‌های قانون IRA به‌طور قابل‌توجهی از این مزایا بهره‌مند شده‌اند.

همچنین در حوزه حمل‌ونقل دریایی که بیشترین آسیب‌پذیری را نسبت به تعرفه‌ها دارد، شرکت‌ها هرگونه جنگ تجاری احتمالی را که ممکن است در دوره دوم ریاست‌جمهوری ترامپ رخ دهد، با دقت دنبال خواهند کرد.

تکنولوژی

در دوره بایدن، اتحادیه اروپا و آمریکا در زمینه فناوری روابط نزدیکی داشتند، اما پیروزی ترامپ ممکن است به این همکاری پایان دهد و به توقف فعالیت «شورای تجارت و فناوری ایالات متحده و اتحادیه اروپا» منجر شود. این شورای دوسالانه که در سال ۲۰۲۱ تأسیس شد، بستری برای هماهنگی سیاست‌های فناوری و موضوعاتی مانند نیمه‌رساناها و استانداردهای هوش مصنوعی فراهم کرده است. فروپاشی این کانال دیپلماتیک در زمانی که هماهنگی بین‌المللی برای حکمرانی بر هوش مصنوعی ضروری‌تر از هر زمان دیگری است، می‌تواند پیامدهای جدی به همراه داشته باشد.

عامل دیگری که ممکن است به تنش‌ها دامن بزند، نزدیکی ترامپ به ایلان ماسک، مالک شبکه اجتماعی ایکس و یکی از حامیان بزرگ اوست. اگر اتحادیه اروپا، ایکس را به دلیل نقض قوانین نظارت بر محتوای اتحادیه جریمه کند، رابطه ترامپ با کمیسیون اروپا می‌تواند به سرعت تیره شود و مشکلاتی جدی میان واشنگتن و بروکسل به وجود بیاورد.

سیاست‌های دفاعی

پیروزی ترامپ ممکن است به معنای کاهش تکیه اروپا بر آمریکا برای تأمین امنیت و دفاع خود باشد. ترامپ در دوره اول ریاست‌جمهوری خود تهدید به خروج از ناتو کرده بود و در کمپین انتخاباتی خود بارها اعلام کرده که واشنگتن در صورت تهاجم روسیه، به کمک متحدانی که سرمایه‌گذاری کافی در نیروی نظامی خود نمی‌کنند، نخواهد آمد.

از یک نظر، شاید این تغییر سیاست، فشار غیرمنتظره‌ای باشد که اتحادیه اروپا را به همکاری نزدیک‌تر میان کشورهای عضو و اتخاذ تصمیمات جسورانه‌تر سوق دهد؛ از جمله توافق بر سر صندوق وام مشترک برای تقویت صنعت دفاعی اتحادیه. همچنین فرانسه می‌تواند بحث‌هایی را درباره دکترین هسته‌ای خود و ابعاد اروپایی آن زنده کند و بروکسل و لندن می‌توانند مذاکرات مربوط به توافق امنیتی و دفاعی را تسریع کنند. در چنین شرایطی، بیشتر کشورهای اروپایی احتمالاً بودجه دفاعی خود را تا حد ممکن افزایش خواهند داد.

در مقابل، ممکن است برخی پایتخت‌های اروپایی تلاش کنند تا به‌صورت دوجانبه با دولت ترامپ روابطی دوستانه برقرار کنند تا آمریکا همچنان به امنیت آن‌ها توجه داشته باشد؛ شاید با افزایش خریدهای تسلیحاتی از آمریکا؛ حتی زمانی که کمیسیون اروپا به دنبال تشویق کشورها به خرید تولیدات داخلی است.

علاوه بر این، پیروزی ترامپ می‌تواند به قطع کمک‌های نظامی آمریکا به اوکراین منجر شود و بر کی‌یف فشار آورد تا با رئیس‌جمهور روسیه، ولادیمیر پوتین، به توافق صلحی دست یابد که حتی اگر به سود مسکو باشد، مجبور به پذیرش آن شود.

دونالد ترامپ، سه هفته پیش در روز ۱۷ اکتبر به انتقاد از ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین پرداخت و او را به دلیل «کمک به شروع جنگ با روسیه» مقصر خواند. رئیس‌جمهور منتخب آمریکا پیش‌تر در تبلیغات انتخاباتی وعده داده بود که اگر به کاخ سفید بازگردد می‌تواند ظرف ۲۴ ساعت به جنگ در اوکراین پایان دهد.

بزرگترین نگرانی‌ برای اوکراینی‌ها این است که احتمال دارد با روی کار آمدن ترامپ و با توجه به نگاه اکثریت جمهوری‌خواهان به جنگ اوکراین، حمایت‌های نظامی و اقتصادی آمریکا از اوکراین قطع شود. یکی دیگر از دغدغه‌های اوکراینی‌ها، طرحی است که جی.‌دی ونس، معاون اول رئیس‌جمهور منتخب آمریکا در خصوص پایان جنگ در اوکراین مد نظر دارد. ونس در اوایل سال ۲۰۲۴ هم نقش مهمی در به تعویق افتادن کمک‌ها به اوکراین ایفا کرد.

معاون رئیس‌جمهور منتخب آمریکا روز ۴ آوریل ۲۰۲۴ در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «آیا می‌خواهید سربازان آمریکایی را در اوکراین ببینید؟ اگر نمی‌خواهید این اتفاق بیفتد پس باید در برابر ایده پیوستن اوکراین به ناتو بایستید.»

ولودیمیر زلنسکی روز ۳۱ اکتبر پیش‌بینی کرده بود که اگر کمک‌ها و حمایت‌های ایالات متحده از اوکراین کاهش یابد، روسیه موفق خواهد شد مناطق بیشتری از اوکراین را تصرف کند و مسیر پیروزی اوکراین بسته خواهد شد.

اوکراین در حال حاضر وضعیت خوبی در میدان جنگ ندارد و براساس آمار روسیه توانسته بیش از هر زمان دیگری پس از تابستان ۲۰۲۲ در منطقه دونباس پیشروی کند. تحلیلگران معتقدند این مسئله در کنار پیروزی ترامپ در انتخابات پنجره‌ای چندماهه از فرصت را برای روسیه باز خواهد کرد که تا پیش از ژانویه ۲۰۲۵ موضع خود را برای آمدن به میز مذاکره تقویت کند.

الکساندر کووالنکو، تحلیلگر مسائل نظامی در این باره به نیویورک‌تایمز گفته است: «بزرگترین نگرانی اوکراین نه ژانویه ۲۰۲۵ و آمدن دولت جدید که فاصله پس از اعلام نتیجه انتخابات تا ژانویه است که روسیه خواهد کوشید  از فضای سیاسی در آمریکا برای تقویت دست برتر خود استفاده کند.» هرچند ترامپ سعی کرده پس از پیروزی تصویر نسبتاً متفاوتی از خود ارائه دهد اما واقعیت این است که اروپایی‌ها باید نگران باشند.

بر اساس گزارش اکسیوس، ترامپ یک روز پس از نهایی شدن پیروزی در انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا با ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین تماس گرفت. این تماس ۲۵ دقیقه به طول انجامید و پس از تبریک پیروزی ترامپ توسط زلنسکی، رئیس‌جمهور منتخب آمریکا وعده داد که به اوکراین کمک خواهد کرد اما او هیچ جزئیاتی درباره این کمک‌ها مطرح نکرد. یک منبع آگاه هم در این خصوص گفته است که «زلنسکی این گفت‌وگوی تلفنی را با ناامیدی ترک نکرد.»

رقابت اقتصادی

پیروزی ترامپ می‌تواند دوره‌ای از عدم‌قطعیت را آغاز کند، زیرا او خطوط روشنی برای سیاست‌های صنعتی یا مقررات ضدانحصار، جز تأکید بر رویکرد «اول آمریکا»، ارائه نکرده است. اگرچه او حامی شرکت‌های بزرگ فناوری نیست، اما نسبت به تلاش‌های اروپا برای محدود کردن این شرکت‌های آمریکایی نیز ابراز نارضایتی کرده است. ترامپ در ماه اکتبر در یک پادکست گفت که تیم کوک، مدیرعامل اپل، با او تماس گرفته و از جریمه ضدانحصار اتحادیه اروپا و حکم دادگاهی که اپل را ملزم به پرداخت میلیاردها یورو مالیات معوق کرده، ابراز نارضایتی کرده است.

به نظر می‌رسد ترامپ با تلاش‌های ضدانحصاری آمریکا و اتحادیه اروپا برای تجزیه بخش‌هایی از کسب‌وکار گوگل مخالف است و می‌گوید که «چین از گوگل واهمه دارد.» او همچنین از سوی ایلان ماسک، سرمایه‌دار معروف، که درگیر چندین نبرد قانونی با کمیسیون اروپا در زمینه مقررات دیجیتال بوده، حمایت می‌کند.

در نهایت، پیروزی ترامپ ممکن است باعث تسریع تلاش‌های اروپا برای کاهش وابستگی به ایالات متحده به‌عنوان شریک تجاری شود و این قاره را به‌سوی راهبردی در زمینه امنیت اقتصادی سوق دهد که بر تولیدات اروپایی و تنوع‌بخشی تأمین‌کنندگان و بازارهای بین‌المللی تأکید دارد. این راهبرد می‌تواند فشار بیشتری را برای بازنگری در قوانین ادغام شرکت‌ها در اروپا ایجاد کند تا شرکت‌های بزرگ اروپایی شکل بگیرند و حمایت‌های دولتی بیشتری برای تقویت شرکت‌های اروپایی فراهم شود.

امنیت سایبری

بزرگ‌ترین تأثیر پیروزی ترامپ در حوزه امنیت سایبری می‌تواند این باشد که دولت او احتمالاً برخی از شرکت‌های اسرائیلی تولیدکننده جاسوس‌افزار را از فهرست نهادهای تهدیدکننده امنیت ملی ایالات متحده خارج کند. شرکت‌هایی مانند NSO Group پیش‌تر لابی‌های خود را در میان جمهوری‌خواهان آغاز کرده‌اند. همچنین، آمریکا ممکن است تلاش‌های بین‌المللی به رهبری خود برای کنترل گسترش و سوءاستفاده از جاسوس‌افزارهای تجاری را کنار بگذارد، که این امر می‌تواند اثرات زنجیره‌ای بر تلاش‌های جهانی برای مهار این ابزارهای نظارتی داشته باشد. علاوه بر این، هرگونه فاصله‌گیری آمریکا از ناتو تحت ریاست ترامپ ممکن است بر توانمندی‌های سایبری این ائتلاف غربی نیز تأثیر منفی بگذارد.

اتحاد در اروپا

یکی دیگر از مسائل نگران‌کننده برای اروپایی‌ها، مسئله اتحاد است. ترامپ با سیاست «اول آمریکا»ِ خود، همانند ولادیمیر پوتین در روسیه و شی‌جین‌پینگ در چین، که هرکدام رویکردهای ملی‌گرایانه‌ای را در صحنه جهانی دنبال می‌کنند، ترجیح می‌دهد با یک اروپای قوی و متحد مواجه نشود. رویکرد او مشابه سایر رهبران ملی‌گرا، «تفرقه بیانداز و حکومت کن» است. ترامپ تنها در اروپا نیز حامیانی دارد؛ ویکتور اوربان طرفدار سرسخت اوست، و نخست‌وزیر اسلواکی و تا حدودی نخست‌وزیر ایتالیا نیز از او حمایت می‌کنند، که همین موضوع آن‌ها را از سایر کشورهای اروپایی متمایز کرده است.

بی‌بی‌سی می‌نویسد: بروکسل نگران است که کشورهای دیگر عضو اتحادیه اروپا به‌منظور برقراری روابط دوجانبه خوب با ترامپ، به سمت او گرایش پیدا کنند؛ امری که می‌تواند اتحاد اروپا را تضعیف کند. با این حال، یکی از دیپلمات‌های اتحادیه اروپا، که خواست نامش فاش نشود تا بتواند آزادانه صحبت کند، نظری متفاوت دارد و معتقد است که ممکن است عکس این موضوع رخ دهد.

او گفت: «در زمان برگزیت، در بروکسل نگران بودیم و فکر می‌کردیم که کشورهای دیگر نیز مسیر خروج از اتحادیه اروپا را در پیش بگیرند، اما برعکس آن اتفاق افتاد. کشورهای اتحادیه اروپا در طول فرآیند برگزیت بیشتر به هم پیوستند. دونالد ترامپ ممکن است تأثیری مشابه داشته باشد و باعث شود که ما به هم نزدیک‌تر شویم و بیشتر به خود متکی باشیم.»

در آستانه روز انتخابات آمریکا، دونالد توسک، نخست‌وزیر سابق لهستان و یکی از چهره‌های برجسته در بروکسل، در شبکه اجتماعی ایکس اعلام کرد: «آینده اروپا دیگر به انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا وابسته نیست، بلکه بیشتر به خود اروپا بستگی دارد.»

این گفته شاید درست باشد و شاید هم نه. برخی سیاستمداران سنتی اروپا با دیدگاهی محتاطانه نگران‌اند که پیروزی ترامپ موجب تقویت ملی‌گرایان راست‌گرا در اروپا شود. پوپولیست‌های اروپایی، که معتقدند صدای واقعی رأی‌دهندگان را نمایندگی می‌کنند، افرادی هستند که از وضعیت اقتصاد، مهاجرت و شرایط داخلی کشورهای خود ناراضی‌اند و خواستار تغییر فوری هستند.

منبع: پولیتیکو