رخت سیاه بر تن قوی سپید/به بهانه درگذشت بهمن صالح‌نیا که برای مردم انزلی، تاریخ‌سازی کرد
بامداد جمعه اتفاق تلخی برای فوتبال ایران به‌خصوص باشگاه ملوان بندرانزلی رخ داد. بهمن صالح‌نیا، اسطوره فوتبال گیلان و پرافتخارترین مربی در بین تمام تیم‌های شهرستانی در سن ۸۷ سالگی درگذشت.
بامداد جمعه اتفاق تلخی برای فوتبال ایران به‌خصوص باشگاه ملوان بندرانزلی رخ داد. بهمن صالح‌نیا، اسطوره فوتبال گیلان و پرافتخارترین مربی در بین تمام تیم‌های شهرستانی در سن 87 سالگی درگذشت. اغراق نیست اگر بگوییم بهمن صالح‌نیا نبود، باشگاه ملوانی هم نبود که با یک قدمت 50 ساله آوازه و شهرتی برای خود دست‌وپا کند.
باشگاه ملوان در سال 1348 با همت صالح‌نیا و حمایت نیروی دریایی تاسیس شد و درنهایت چنان پیشرفت کرد که توانست به مسابقات جام تخت جمشید هم برسد و با بزرگان فوتبال ایران به رقابت بپردازد. در این گزارش قصد داریم از تلاش 50 ساله‌ی مردی بگوییم که فوتبال یک استان را متحول کرد و باعث شد باشگاهی شکل بگیرد که طرفداران بی‌شماری دارد.
تاسیس ملوان
قبل از اینکه درمورد تاسیس باشگاه بزرگ ملوان بگوییم بهتر است از زندگی صالح‌نیا هم گفته شود که چه مسیری را طی کرد تا به تاسیس یک باشگاه فوتبال رسید. مرحوم بهمن صالح‌نیا که متولد ۱۱ اسفندماه ۱۳۱۷ در محله سامانسر شهر انزلی بود، از خانواده‌ای فوتبالی برخاست و عمرش را هم در این عرصه سپری کرد. او تحصیلاتش را در دانشسرای تربیت بدنی گذراند، دبیر ورزش مدارس انزلی شد و از آنجا ایده شکل‌دهی باشگاه ملوان را استارت زد.
صالح‌نیا همیشه نگاه ساختاری به فوتبال داشت و معتقد بود، اگر قرار است باشگاهی در ایران فعالیت کند بهتر است دارای یک نظام و ساختار هدفمند باشد تا اینکه بعد از یک دهه از هم بپاشد و منحل شود. از همین رو، صالح‌نیا در سال 1348 که دبیر ورزش مدارس شهر انزلی بود، عده‌ای از دانش‌آموزان خود را با همراهی نیروی دریایی دور هم جمع کرد و اساس این باشگاه را شکل داد. باشگاه فرهنگی، ورزشی ملوان نیروی دریایی بندر انزلی در سال ۱۳۴۸ و فقط در رشته فوتبال، با حمایت ناوبان کریم رستگاری‌راد، رئیس وقت تربیت بدنی نیروی دریایی انزلی و با مربیگری آقای بهمن صالح‌نیا ـ پدر فوتبال گیلان که بازیکن تیم ملوان نیز بود ـ تاسیس شد.
متخصص جام حذفی
مرحوم صالح‌نیا از همان ابتدای مربیگری خود ثابت کرد تخصص عجیبی در موفقیت در جام حذفی ایران دارد. او رکوردی را ثبت کرده که بعد از 50 سال توسط هیچ مربی‌ای شکسته نشده و دست‌نخورده باقی مانده است. حتی علی پروین که قدیمی‌ترین و طولانی‌ترین حضور روی نیمکت مربیگری در فوتبال ایران را دارد نیز به صالح‌نیا در این زمینه نرسیده است.
مرحوم صالح‌نیا از سال ۱۳۴۸ تا ۱۳۷۶ به مدت ۲۸ سال پیوسته هدایت ملوان را برعهده داشت و در یک دوره نیز از سال ۱۳۸۱ تا ۱۳۸۳ سرمربی این تیم شد و درمجموع سه‌دهه هدایت ملوان را عهده‌دار بود. او درواقع بنیانگذار این باشگاه بود از آن‌رو به او لقب پدر ملوان داده بودند. مرحوم صالح‌نیا در کسوت سرمربیگری موفق شد سه‌مرتبه ملوان را به قهرمانی و سه‌بار نیز به عنوان نایب‌قهرمانی جام حذفی ایران برساند.
صالح‌نیا سال‌ها به‌عنوان بازیکن و سرمربی در ملوان فعالیت کرد و عملکرد او در تیم ملوان چنان باکیفیت بود که درنهایت در تیم ملی نیز مربی و دستیار اوفارل بزرگ شد. او سابقه مربیگری تیم ملی فوتبال بزرگسالان، تیم ملی جوانان و تیم چوکا را در کارنامه‌اش داشت. برخی از بازیکنان معروف تیم فوتبال ملوان بندرانزلی و گیلان همانند مرحوم سیروس قایقران، محمد احمدزاده، محمد حبیبی، فرهاد پورغلامی و سایر بازیکنان بنام ملوان، زمان سرمربیگری صالح‌نیا به فوتبال کشور معرفی شدند.
راه شکست عابدزاده در ضربات پنالتی
یکی از قهرمانی‌های ارزشمند ملوان در جام حذفی به سال 1369 برمی‌گردد که این تیم محبوب موفق شد در نیمه‌نهایی از سد پرسپولیس با دو جین ستاره عبور کند و در فینال نیز از سد استقلالی عبور کرد که 90 درصد بازیکنان تیم ملی آن‌زمان را تشکیل می‌دادند. در آن مقطع دروازه‌بان استقلال احمدرضا عابدزاده‌ای بود که تازه برای خود نام و شهرتی کسب کرده بود. اما بعد از 120 دقیقه تلاش دو تیم، کار به ضربات پنالتی کشید تا انتظار تماشاگران این باشد که عابدزاده با مهارتی که در گرفتن ضربات پنالتی دارد استقلال را به‌راحتی قهرمان این رقابت‌ها کند.
مرحوم صالح‌نیا که در تیم ملی، در آن سال مربی عابدزاده بود، می‌دانست برخی بازیکنان ملوان از او ترس دارند. صالح‌نیا به بازیکنان ملوان می‌گوید به هیچ عنوان به عابدزاده نگاه نکنید و فقط تمرکزتان روی ضربه‌ای باشد که قرار است به سمت دروازه بزنید. او تاکید داشت، حتی به‌صورت غیرمستقیم هم به عابدزاده نگاه نکنید چون او کاملاً برتری ذهنی و روانی نسبت به شما دارد. جالب اینکه دروازه‌بان فراموش‌نشدنی فوتبال ایران در آن فینال حتی یک ضربه پنالتی را هم نتوانست مهار کند و انزلی‌چی‌ها در ضربات پنالتی، استقلال را شکست دادند و کاپ قهرمانی جام حذفی را به‌عنوان عیدی نوروز سال ۱۳۷۰ برای مردم گیلان سوغاتی بردند.
حضور در تیم ملی
همانطور که پیش‌تر گفته شد، عملکرد خوب صالح‌نیا در مسابقات باشگاهی و موفقیت او در دوره مربیگری دتمار کرامر باعث شد تا به پیشنهاد هوشنگ دیده‌بان، دبیر وقت فدراسیون فوتبال، او به کادر تیم ملی با سرمربیگری فرانک اوفارل مشهور اضافه شود و راهی جدید در مربیگری این چهره ماندگار فوتبال ایران باز شود. صالح‌نیا که همزمان، سرمربی ملوان را نیز برعهده داشت در اندیشه ساختارسازی این باشگاه نوپا از انزلی بود به همین دلیل ایشان بعد از انقلاب هم سرمربی ملوان باقی ماند و دو قهرمانی جام حذفی را با این تیم در سال‌های ۱۳۶۵ و ۱۳۶۹ به دست آورد. او همچنین بهترین رتبه تاریخ باشگاه ملوان را در سال ۱۳۵۶ رقم زد؛ جایی که ملوان در جایگاه سوم بالاتر از تاج ایستاد.
صالح‌نیا در سال‌های 1381 تا 1383 هم به مدت دو فصل به ملوان بازگشت تا شرایط این تیم را سروسامان دهد. او درمجموع 30 سال سرمربی ملوان بود، اتفاقی که اصولاً در فوتبال ایران رخ نمی‌دهد که یک‌مربی سه‌دهه در یک تیم باقی بماند. ساختارسازی‌ای که صالح‌نیا در ملوان ایجاد کرد، مشابه رفتاری است که سر الکس فرگوسن در منچستر یونایتد ایجاد کرد. صالح‌نیا در دورانی که دوقطبی فوتبال پایتخت در حال شکل‌گیری بود، جسارت بزرگی به خرج داد و باشگاهی را در شهرستان تاسیس کرد تا بتواند با بزرگان فوتبال تهران رقابت کند.
کاری که شاید در آن زمان کمتر کسی جرأت می‌کرد انجام دهد. مرحوم صالح‌نیا گفت‌وگویی با کیهان ورزشی داشت که می‌گفت، برخی از دوستان نزدیکش به او مشاوره دادند که تاسیس یک باشگاه حرفه‌ای وقت تلف کردن است، چون نمی‌توان با سرخابی‌های تهران رقابت کرد. صالح‌نیا اما دنیای بزرگتری از یک رقابت و مچ‌اندازی با بزرگان داشت. او قصد داشت برای مردم شهرش تاریخ‌سازی کند و باشگاهی را به یادگار بگذارد که مردم یک شهر سال‌ها با آن زندگی و به آن افتخار کنند.
