دورهمی با ستاره‌ها

از ۲۳ مردادماه سال ۱۳۷۸ تا ۲۰ اسفندماه سال ۱۳۹۷، هر هفته دوشنبه‌شب‌ها حدود ساعت ۲۲ و ۳۰ دقیقه برنامه‌ای روی آنتن زنده شبکه سه می‌رفت که نه‌فقط به آن‌چه در فوتبال کشور می‌گذشت می‌پرداخت که تهیه‌کننده و مجری آن، عادل فردوسی‌پور با چراغی در دست جسورانه بر گوشه و کنار و زوایای تاریک فوتبال ایران نور می‌تاباند و مطالبه‌گری می‌کرد.

این روند طی سال‌های مذکور و پیش از آن‌که مدیران تلویزیون حضور فردوسی‌پور را در سازمان صداوسیما برنتابند، چنان ادامه داشت که بدون تردید برنامه «۹۰» را به یکی از مهم‌ترین برنامه‌های تاریخ صداوسیما تبدیل کرد؛ برنامه‌ای که همیشه صحبت‌های زیادی درخصوص آن وجود داشت و به‌‌رغم اینکه چند سالی از تعطیلی‌اش و خروج فردوسی‌پور از صداوسیما می‌گذرد، ولی بحث درباره آن همچنان ادامه دارد و خیلی‌ها از صداوسیما بابت این تصمیم انتقاد می‌کنند.

عادل فردوسی‌پور با چنین سابقه درخشان و چنین جایگاهی در میان افکار عمومی، با تصویری که از خود به‌عنوان کارشناسی خبره، کاربلد و مسلط به جزء‌‌به‌جزء آن‌چه در حوزه تخصصی‌اش می‌گذرد ساخته بود، از ۵ خردادماه ۱۴۰۱ مسیر تازه‌ای را آغاز کرد که حاصل آن برنامه‌ای به‌نام «فوتبال ۳۶۰» بود. یک اپلیکیشن فوتبالی که توسط تعدادی از عوامل قدیم و جدید تیم برنامه «۹۰» که پیش‌تر با عادل فردوسی‌پور کار می‌کردند، تهیه ‌شد و این‌روزها با ویژه‌برنامه‌ای تحت عنوان «ویژه‌برنامه یورو ۲۰۲۴» میزبان مخاطبانش است.

ویژه‌برنامه‌ای با حضور عادل فردوسی‌پور و محمد بحرانی که به عقیده برخی، نشان از فاصله گرفتن عادل فردوسی‌پور از فضایی دارد که روزگاری استاد مسلم آن بود. منتقدان این روزهای فردوسی‌پور معتقدند، برنامه‌ساز بی‌پروای سال‌های دور این روزها بر مدار میزبانی از سلبریتی‌ها می‌گردد و آن‌چه تولید می‌کند نه شامل بحث‌های فنی و فوتبالی و نه ساختاری و مدیریتی است و تنها می‌توان نوعی دورهمی و خوش‌باشی با ستاره‌ها نامیدش.

آغازی با فوتبالی‌ها، امتدادی‌ با سلبریتی‌ها

عادل فردوسی‌پور «فوتبال ۳۶۰» را از ۵ خردادماه ۱۴۰۱ با حضور علی دایی طی سه قسمت آغاز کرد و از همان قسمت نخست با وایرال شدن تکه‌های متعددی از برنامه‌‌اش در فضای مجازی نشان داد که همچنان استاد مسلم این حوزه است. چنان‌که حتی برخی رسانه‌های نزدیک به او از «بازگشت شکوهمندانه عادل» خبر دادند و از این گفتند که فردوسی‌پور و همکارانش در مجموعه «فوتبال ۳۶۰» سراغ فوتبال ایران و جهان خواهند رفت و متفاوت‌ترین محتوای ممکن را برای مخاطب فوتبال در ایران تولید خواهند کرد. آن‌ها قرار بود از تحلیل تاکتیک باشگاه‌های فوتبال ایران شروع ‌کنند و به مصاحبه با ستاره‌های فوتبال برسند.

«فوتبال ۳۶۰» اگرچه شباهتی به «۹۰» نداشت اما کار را با حضور اهالی فوتبال پیش می‌برد تا این‌که با حضور همایون شجریان، کار به تیترهایی چون «همایون شجریان از اولین دیدار و شروع رابطه عاشقانه خود با سحر دولتشاهی در مصاحبه با عادل فردوسی‌پور پرده برداشت» رسید. فردوسی‌پور اما ظاهراً نه‌تنها از این روند ناراضی نبود که با «ویژه‌برنامه یورو ۲۰۲۴»، برنامه‌اش را بر مبنای حضور سلبریتی‌ها پایه‌ریزی کرد؛ اتفاقی که موجب شده است برنامه‌ساز خبره‌ای که روزگاری بیش از هر چیز دیگر به‌خاطر تلاش‌های شجاعانه‌اش برای سالم‌سازی فضای فوتبال و به زبان آوردن حرف مردم شناخته می‌شد، شهرت و محبوبیت‌اش را صرف به خط کردن سلبریتی‌هایی کند که می‌داند از آن‌ها پاسخ نه نخواهد شنید تا علی‌الظاهر بیش از هر چیز قدرت و ضریب نفوذ خود را به رخ بکشد.

در چنین شرایطی هستند منتقدانی که معتقدند، از برنامه‌سازی که روزگاری به دنبال اصلاح مشکلات و تاباندن نور حقیقت بر زوایای پنهان بود، چیزی باقی نمانده است و آن‌چه برنامه‌ساز بی‌پروا و پیش‌روی دیروز می‌سازد حالا بی‌شباهت به شوهای شبکه‌های ماهواره‌ای نیست؛ شویی که مجری و مهمانانش برای وقت‌گذرانی دور هم جمع می‌شوند، نه آن‌چه روزگاری فردوسی‌پور در آن خبره بود؛ از نقد سیاست‌زدگی فوتبال تا پشت‌پرده دلالی‌ها و طرح مسائل روز جامعه.

رویکردی که به‌خاطرش تاوان هم می‌داد اما چنان به مسیری که در آن گام برمی‌داشت مومن و معتقد بود که پا پس نمی‌کشید و اگر چنان ناهنگام و نابخردانه از تلویزیون حذف نمی‌شد این روزها در همان مسیر بود، نه دست‌اندرکار شترگاوپلنگی که دیگر شباهتی به برنامه ترازی که وعده داده شده بود، ندارد.

حرکت سلبریتی‌ها از حاشیه به متن

کمر بستن مدیران سازمان صداوسیما به حذف عادل فردوسی‌پور و برنامه «۹۰» از تلویزیون و فرصت‌سوزی غیرقابل انکاری که با این اتفاق رخ داد، نکته‌ای است که حتی منتقدان این روزهای برنامه «فوتبال ۳۶۰» پیش از مطرح کردن هر انتقادی به آن اشاره می‌کنند؛ حذفی که حتی پس از سال‌ها همچنان محل ابهام است و هرازگاهی در رسانه‌ای اشاره‌ای به علت آن می‌شود و هر بار به گردن یکی از مدیران می‌افتد. تا جایی که در آخرین اظهارنظر مطرح‌شده –اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۳ در گفت‌وگو با شبکه شرق- علی‌اصغر پورمحمدی، یکی از کسانی است که به‌واسطه مدیریت شبکه سه‌سیما سال‌ها در جریان اتفاقات برنامه «۹۰» بود و از نزدیک روی ساخت و پخش این برنامه نظارت می‌کرد تعطیلی این برنامه را تصمیمی از بالا دانست که علی فروغی، مدیر وقت شبکه سه هم در آن نقش اصلی را ایفا نکرده بود.

عادل فردوسی‌پور در برنامه «۹۰» به‌واسطه مختصات رسانه‌ای چون صداوسیما به‌‌رغم همه انتقادات وارده به این سازمان، دست‌کم می‌دانست که با وجود خط‌قرمزهای موجود، می‌تواند بر آن‌چه در آن متخصص است متمرکز باشد و حضور مهمانان ویژه و غیرفوتبالی را به‌ویژه‌برنامه‌ای چون «پایان برنامه ۹۰ در سال ۹۰ با حضور سه بازیگر سینما!» محدود می‌ساخت.

در آن موقعیت اگر هم رامبد جوان، حبیب رضایی و سروش صحت به «۹۰» می‌آمدند، صرفاً برای افزودن طعمی دیگر به برنامه‌ای فوتبالی بود نه اینکه به‌عنوان ستاره‌های سینما به متن برنامه‌ای فوتبالی تبدیل شوند. وضعیتی که اکنون ۱۸۰ درجه تغییر کرده است تا آن‌چه از برنامه عادل فردوسی‌پور در فضای مجازی وایرال می‌شود، نه جروبحث‌های جنجالی فوتبالی که کلیپ‌هایی با عناوینی «موتورسواری عادل فردوسی‌پور و همایون شجریان»، «رقابت عادل و گوچی روی میز پینگ‌پنگ»، «حاشیه‌های حضور مهدی پاکدل و رعنا آزادی‌ور» و.... باشد. بی‌آنکه بتوان نشانی از عادل فردوسی‌پور سال‌های دهه ۸۰ و ۹۰ در آن جست.

جدا از اینکه بی‌شک تغییر رسانه، از صداوسیما به اپلیکیشنی که‌ باید خودبسنده باشد نیازمند کسب درآمد است، جدا از اینکه سلبریتی‌ها و دفعات بازدیدی که برای یک ویدئو می‌سازند، می‌تواند منبع درآمد برنامه‌سازانی باشد که ناگزیرند منبعی مالی برای ادامه حیات خود بیابند و این همه گریزناپذیر است، اما همچنان می‌توان این سوال را مطرح کرد که آیا اگر تلویزیون چنان فرصت‌سوزی نابخردانه‌ای را انجام نمی‌داد و فردوسی‌پور را حذف نمی‌کرد، باز هم شاهد اتفاقی که رخ داد می‌بودیم؟