کاهش نابرابری و پر کردن شکاف‌های اجتماعی

بسیاری از طرح‌هایی که عنوان «مسئولیت اجتماعی» را یدک می‌کشند، مقطعی و کوتاه هستند؛ زیرا سازماندهی و مدیریت این طرح‌ها در بازه‌های زمانی طولانی کاری دشوار به نظر می‌رسد و کمتر موفقیت در آن حاصل می‌شود، اما ناگفته پیداست که نتایج طرح‌هایی که اهداف میان‌مدت و بلندمدت دارند، تا چه اندازه می‌توانند اثرگذارتر باشند و اثرات آنها تا چه اندازه عمیق‌تر خواهد بود.

یکی از این طرح‌ها که از ابتدا با نگاهی بلندمدت کار خود را آغاز کرده، طرح مسئولیت اجتماعی «کاریز» است که شرکت آروان‌کلاد آن را آغاز کرده و پیگیری می‌کند. این طرح علاوه بر اینکه برای جامعه دربرگیری دارد و به یکی از مشکلات اساسی آن می‌پردازد، رابطه نزدیکی نیز با نوع فعالیت این شرکت دارد. آروان‌کلاد در «کاریز» با آموزش تخصصی جمعی از نوجوانان در مناطق کم‌برخوردار تلاش کرده تا ضمن گشودن مسیرهای شغلی جدیدی پیش‌روی این افراد، از توان و استعدادشان برای فعالیت در اکوسیستم نوآوری کشور بهره بگیرد. از آنجا که این آموزش‌ها به‌شکل آنلاین رخ داده، این امکان را فراهم کرده تا افرادی از دورترین مناطق نیز بتوانند از آموزش‌های تخصصی بهره‌مند شوند. ضمن اینکه منتورها و اساتیدی از شهرهای گوناگون این امکان را داشتند که بچه‌ها را در این مسیر یاری کنند.

چرا کاریز؟

عدم دسترسی به امکانات آموزشی در مناطق دور از مرکز و در مکان‌هایی که سطح درآمدی افراد اجازه هزینه‌کردن برای آموزش‌های تخصصی را نمی‌دهد، سبب می‌شود تا سطح اجتماعی و درآمدی نوجوانان در این مناطق در آینده تغییر چندانی به خود نبیند. طبق پژوهش‌هایی که برخی جامعه‌شناسان و روان‌شناسان روی جامعه آمریکا انجام داده‌اند، در چند دهه اخیر میزان مرگ‌و‌میر در سال‌های جوانی و میانسالی در میان کسانی که حداقل مدرک کارشناسی نداشته‌اند، بیشتر بوده است؛ مرگ‌هایی که بر اثر سوءمصرف الکل و موادمخدر و خودکشی روی داده‌اند.

کارشناسان با بررسی عمیق‌تر این موضوع دریافته‌اند، یکی از مهم‌ترین عواملی که سبب‌ساز این‌گونه مرگ‌ها در سال‌های جوانی این قشر می‌شود، عدم دسترسی این افراد به مشاغل سطح بالاست. آنها معمولاً در کارهای سطح پایین مشغول به کار می‌شوند؛ مشاغلی که با توجه به دیجیتالی‌شدن فعالیت‌ها روزبه‌روز از ارزش و میزان نیاز به آنها کاسته می‌شود و به همین نسبت درآمدهای بسیار پایینی نسبت به فعالیت‌های تخصصی به آنها تعلق می‌گیرد و همین امر عامل ایجاد احساس ناکامی و ناامیدی در افراد و سوق پیدا کردن آنها به الکل و موادمخدر است.

هرچند جامعه آمریکا تفاوت‌های بسیاری با جامعه ایران دارد، اما نمی‌توان چشم بر این نتیجه‌گیری بست. تفاوت سطح درآمدی در ایران نیز وجود دارد و عدم دسترسی به امکانات مفید آموزشی می‌تواند مردم برخی مناطق را نسل اندر نسل به کارهایی با سطح درآمد پایین مشغول کند و آسیب‌های بسیاری به دنبال داشته باشد؛ آن هم در شرایطی که افزایش میزان مهاجرت نیروهای متخصص در کشور، شرکت‌های فناور را با بحران نیروی انسانی مواجه ساخته است.

در چنین شرایطی است که اهمیت طرح‌هایی چون کاریز بیش‌ازپیش نمایان می‌شود. کاریز آروان‌کلاد در زمستان ۱۳۹۹ با هدف توانمندسازی آموزشی نوجوانان و جوانانی راه‌اندازی شد که دسترسی کمتری به محتوای آموزش تخصصی دارند تا با فراگرفتن رشته‌های آی‌تی و دیجیتال در زمان ورود به بازار کار، فرصت اجتماعی برابرتری داشته باشند. دانش‌پذیرانی که تغییر، ساخت و تحقق مسیر آینده‌شان را از مسیر فناوری دنبال می‌کنند. درحال‌حاضر دانش‌پذیرانی از ۱۶ شهر ایران در این طرح توانمندسازی آموزشی حضور دارند.

فارغ‌التحصیلی اولین گروه دانش‌پذیران

بعد از چهارسال تلاش و با همکاری مجموعه‌های آموزشی و سازمان‌های مردم‌نهاد با شرکت آروان‌کلاد، چندی پیش نخستین گروه از دانش‌پذیران طرح مسئولیت اجتماعی کاریز با به پایان رساندن کامل دوره‌‌های آموزشی، در بهار ۱۴۰۳ فارغ‌التحصیل شدند. این فارغ‌التحصیلان از شهرهای زابل، بم، کرمان، میناب، چابهار و مناطق مختلف تهران بودند و طی سه‌سال گذشته و بنا به انتخاب‌شان، رشته‌های برنامه‌نویسی وب، شبکه، امنیت سایبری، طراحی UI/UX و دیجیتال مارکتینگ را زیر نظر منتورهایی از آروان‌کلاد و اکوسیستم فناوری کشور فرا گرفتند. 

در‌حال‌حاضر نیمی از ۲۷ فارغ‌التحصیل کاریز، پس از پایان دوره‌های آموزشی و پشت سر گذاشتن بوت‌کمپ، وارد بازار کار شدند و نیمی دیگر آماده ورود به بازار کار هستند.  به همین مناسبت آروان‌کلاد در برنامه‌ای با حضور جمعی از حامیان و منتورها فارغ‌التحصیلی این دانش‌پذیران را جشن گرفت و ضمن آن از مجموعه‌ها و افرادی که طی این سال‌ها حامی این مسیر آموزشی بودند، تقدیر کرد.

ایلیا وکیلی، نایب‌رئیس هیئت‌مدیره و مرشد آروان‌کلاد در مراسم فارغ‌التحصیلی دانش‌پذیران کاریز درباره چرایی این نام و این طرح گفت: «پیش از کشاورزی صنعتی و ناسازگار با زیست‌بوم عمدتاً خشک ایران، تجربه فرانسلی حفر و نگهداری کاریزها منجر به آبادانی جمعی شده بود و توسعه پایدار کشاورزی در ایران را ممکن کرده بود. آروان‌کلاد هم با الهام از همین ایده، پروژه مسئولیت اجتماعی آموزشی خود را کاریز نام‌گذاری کرد. به‌جای حفر چاه‌های عمیق سرمایه انسانی از طریق کنکور و کوچاندن این استعدادها به تهران یا سایر مراکز استان‌ها و درنهایت صادر کردن‌شان در قالب مهاجرت، باید بتوانیم فضای یادگیری و رشد را در گوشه و کنار ایران ایجاد و درنهایت بستری فراهم کنیم که این دانش‌پذیران خودشان عهده‌دار آموزش و شکوفایی در زیست‌بوم خود شوند.»

به گزارش دست‌اندرکاران کاریز، فارغ‌التحصیلان کنونی این طرح، همچنین دانش‌پذیرانی که در سطوح بالاتر آموزشی هستند، با ادامه‌ی همین آموزش و زیر نظر آروان‌کلاد در حال توسعه این بستر آموزشی در مناطق تحت سکونت‌شان در شهرهای بم، مرودشت و بندر سیریک هستند.

هستی شهریزفر، معمار ارتباطات آروان نیز در ادامه این مراسم درباره شیوه اجرای کاریز گفت: «در کاریز، با توجه به شیوه زندگی دانش‌پذیران‌مان و با پداگوژی متناسب، مسیر آموزشی ویژه‌ای را طراحی و پیاده‌سازی کردیم. همچنین علاوه‌‌بر آموزش دروس تخصصی و فنی، آموزش مهارت‌های اجتماعی، دادن مسئولیت‌های اجتماعی در قالب دستیار گروه یا مربی حل تمرین، انجام پروژه‌های داوطلبانه و تشکیل گروه‌های دوستی را هم در نظر گرفتیم تا درنهایت دانش‌پذیران کاریز نه‌فقط به‌عنوان یک نیروی متخصصِ صرف که به مسائل فنی آگاهی پیدا کرده، بلکه با مهارت‌های اجتماعی بالا، پرورش پیدا کنند.»

همراهان کاریز

در بخشی از مراسم فارغ‌التحصیلی دانش‌پذیران کاریز از همراهانی که در این مسیر همراه کاریز بودند، تشکر و قدردانی شد؛ نهادهای اجتماعی انجمن حمایت از کودکان کار در تهران و بم، انجمن یاران دانش و مهر، مؤسسه خیریه پیام امید و ایران من که با معرفی دانش‌پذیران و همراهی مددکاری در مسیر آموزشی، به استمرار این آموزش کمک کردند، همچنین بانک پاسارگاد، هلدینگ فناپ، فناپ زیرساخت، فناپ تک که در تامین لپ‌تاپ‌ها و PCهای مورد نیاز این دانش‌پذیران مشارکت داشتند. 

به گفته هستی شهریزفر، این مسیر با همراهی منتورهایی از اکوسیستم فناوری ایران و مددکاران بومی این فارغ‌التحصیلان محقق شده و در ادامه مسیر با همراهی خود دانش‌پذیران در نقش آموزشی، کاریز به‌شکلی گسترده‌تر ادامه پیدا می‌کند. مؤسسه‌های مجتمع فنی تهران، رهنما کالج، آکادمی آمانج و مدرسه نزدیک‌ترین همراهان آموزشی دانش‌پذیران کاریز بودند. سایر دانش‌پذیران کاریز که از سال ۱۴۰۱ به این طرح ملحق شده‌اند، در حال پشت سر گذاشتن مسیر آموزشی‌شان هستند و در تابستان ۱۴۰۳ دانش‌پذیران جدیدی از شهرهای اهواز، کرمان، بم، مرودشت، بندر سیریک، قشم و تهران به کاریز خواهند پیوست.

به‌طورکلی میانگین سن دانش‌پذیران کاریز درحال‌حاضر 18 سال است. تعداد این افراد 185 نفر است که 85 نفر آنها را پسران و 100 نفرشان را دخترها تشکیل می‌دهند. از میان این افراد 55 نفر در حال تحصیل، 34 نفر دانش‌آموخته، 16 نفر آماده ورود به بازار کار و 13 نفر شاغل هستند.