برای بازگشت سوی چراغ‌‏های خانه

خانه هنرمندان ایران در بهمن ۱۳۷۸ با بازسازی بنایی از دوره پهلوی اول که آن روزها مرکز نظامی نیمه‌متروکی بیش نبود، به دست بهروز غریب‌پور، با حمایت شهرداری تهران و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برپا شد. غریب‌پور با داشتن سابقه ساخت و مدیریت فرهنگسرای بهمن و سابقه ارائه مشاوره فرهنگی به غلامحسین کرباسچی، شهردار وقت تهران، بنیان خانه هنرمندان ایران را چنان نهاد که آن‌چه از زمان مدیرعاملی او تا امروز در این خانه گذشته است، می‌تواند کتابی شود با بیش از چندین هزار صفحه شامل خدماتی که این نهاد فرهنگی مستقل ارائه کرده است. نهاد فرهنگی مستقلی متشکل از انجمن‌های صنفی ۹‌گانه و خانه تئاتر، موسیقی و سینما و در مجموع ۱۲ زیرمجموعه که براساس توافقی که در زمان حضور غلامحسین کرباسچی در شهرداری تهران انجام شد، در اساسنامه‌اش آمده است؛ بنایی که از سوی شهرداری تهران در اختیار آن قرار داد مادامی که خانه هنرمندان ایران مشغول فعالیت است به این خانه متعلق است، مدیرعاملش از سوی اعضای شورایعالی آن انتخاب می‌شود و شهرداری تهران و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی موظف به کمک به آن در جایگاه حمایتی و نه نظارتی هستند.

خانه هنرمندان ایران این روزها برای دوباره بر پا ایستادن یا آن‌طور که جمشید حقیقت‌شناس، مشاور هنری و اجرایی در امور گالری‌ها و هنرهای تجسمی آن می‌گوید برای بازگشت سوی چراغ‌هایش نیازمند کمک است. کمکی که به لطف هنرمندان هنرهای تجسمی، گالری‌داران و صاحبان آثار و به همت تک‌تک بخش‌های خانه هنرمندان ایران به برپایی نمایشگاه «گلریزان هنر ایران» منجر شده است. این نمایشگاه پنجشنبه ۱۷ اسفند با آثاری از هنرمندان معاصری چون محمد احصایی، پروانه اعتمادی، نصرالله افجه‌ای، غلامحسین امیرخانی، ناصر اویسی، فریدون آو، بهمن بروجنی، نیما پتگر، ژازه تباتبایی، صادق تبریزی، علی ترقی‌جاه، پرویز تناولی، ابراهیم جعفری، مهدی حسینی، رضا درخشانی، کامبیز درمبخش، گارنیک درهاکوپیان، ایران درودی، حسینعلی ذابحی، جعفر روحبخش، ایرج زند، حسین زنده‌رودی، همایون سلیمی، جلال شباهنگی، علی شیرازی، کوروش شیشه‌گران، علی‌اکبر صادقی، مسعود عربشاهی، منصور قندریز، پرویز کلانتری، مارکو گریگوریان، علی گلستانه، پریوش گنجی، فریده لاشایی، فرشید مثقالی، حسین محجوبی، سیراک ملکوتیان، فرشید ملکی، نیکزاد نجومی، منوچهر نیازی و… افتتاح شد و قرار است با اختصاص بخشی از عواید فروش آثار به خانه هنرمندان ایران جانی به این نهاد فرهنگی دهد.

لطف هنرمندان و برپایی گلریزان

جمشید حقیقت‌شناس، مشاور هنری و اجرایی در امور گالری‌ها و هنرهای تجسمی در پاسخ به اینکه چه شد که دست‌اندرکاران خانه هنرمندان تصمیم به برگزاری نمایشگاهی با عنوان «گلریزان هنر ایران» گرفتند؟ به «هم‌میهن» گفت: «خانه هنرمندان ایران، کالبدی برای ۱۲ انجمن صنفی شکل‌دهنده آن است و صورت بیرونی این انجمن‌ها را می‌سازد. من با توجه به مسئولیتم در انجمن صنفی نقاشان و علم به اینکه ضعیف شدن کالبد برای جملگی انجمن‌های ۱۲گانه چه مضراتی در پی دارد پس از آنکه مجدداً از سوی خانه هنرمندان ایران برای مشاوره به مدیرعامل دعوت به همکاری شدم این سمت را به دشواری پذیرفتم زیرا از ناپایداری شرایط خانه هنرمندان خبر داشتم. یک نهاد فرهنگی برای آنکه بتواند عملکرد درستی داشته باشد نیازمند منابع درآمدی است. این نیاز به منابع درآمدی با احداث فروشگاه و کافه و رستوران در آن نهاد فرهنگی تامین نمی‌شود. درواقع این نهاد فرهنگی باید آن قدر تامین شود که بتواند از پروژه‌های انجمن‌های صنفی تشکیل‌دهنده‌اش حمایت کند نه اینکه ناچار باشد از آن‌ها کسب درآمد کند. این در حالی است که از وضعیت دشوار تخصیص بودجه‌هایی اندک در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و شهرداری تهران به خانه هنرمندان آگاهیم. ضمن اینکه نهادی فرهنگی که یک ربع قرن از تاسیس آن می‌گذرد هر یک دهه به نوسازی نیازمند است. نوسازی نه به قصد پیداکردن ظاهری جدید بلکه با این هدف که کارکرد خود را از دست ندهد چراکه در هر دوره تاریخی سلایق و رویکرد هنرمندان و جامعه تغییر می‌کند. خانه هنرمندان ایران به‌رغم تغییرات شکلی و ساختاری رخ‌داده در آن در طول این سال‌ها اما این نوسازی را پشت سر نگذاشته است. همه این‌ها دست به دست هم کمی سوی چراغ خانه هنرمندان ایران را کم کرده است.»

این هنرمند نقاش ادامه داد: «در چنین شرایطی آن‌چه به ذهن ما رسید این بود که از منابعی جدید برای تامین مالی خانه هنرمندان ایران استفاده کنیم. منبع اصلی ما هنرمندان و آثار هنری بودند. ما هرگاه بر داشته‌ها و تخصص‌هایمان تکیه کرده‌ایم موفق بوده‌ایم و این‌جا نیز بر تخصص هنرمندان هنرهای تجسمی و لطف این هنرمندان، گالری‌دارها و صاحبان آثار هنری تکیه کردیم و همین لطف موجب شد که ظرف دو هفته، نمایشگاه «گلریزان هنر ایران» متشکل از آثار هنرمندان برجسته هنرهای تجسمی شکل بگیرد. نمایشگاهی که پنجشنبه ۱۷ اسفند در تمام فضای نمایشگاهی خانه هنرمندان ایران افتتاح شد و تا ۲۵ اسفند ادامه خواهد داشت. بخشی از کارها متعلق به خود هنرمندان، بخشی متعلق به گالری‌ها و بخشی متعلق به صاحبان آثار است، کسانی که پیش از این اثر را از هنرمند خریداری کرده‌اند و به کامل شدن نمایشگاه «گلریزان هنر ایران» یاری رساندند.»

گیاهی نیازمند مراقبت، نهادی نیازمند رسیدگی

حقیقت‌شناس با اشاره به اینکه دلیل انتخاب نام «گلریزان» برای این نمایشگاه به ریشه این واژه در فرهنگ‌مان برمی‌گردد، توضیح داد: «گلریزان، رویدادی است که برای کمک به زمین‌خوردگان برپا می‌شود تا باز بتوانند سرپا شوند. به عقیده ما خانه هنرمندان نیز هم‌اکنون نیازمند این یاری است تا سوی چراغ‌های آن بازگردد و دوباره رونق بگیرد. برپایی نمایشگاه «گلریزان هنر ایران» به چنین قصدی است و طی کاری میدانی و سلسله‌دعوت‌ها و دیدارهایی با هنرمندان، گالری‌دارها و صاحبان آثار از آن‌ها دعوت کردیم در این رویداد حضور پیدا کنند. معیار ما در این میان فقط و فقط کیفیت آثار بود که از وزن اسامی حاضر در نمایشگاه می‌توان به آن پی برد. ضمن اینکه از آثار جوانان نیز بهره برده‌ایم. در مورد قیمت‌گذاری آثار نیز با توجه به اینکه مبنای شکل‌گیری نمایشگاه بر تعلق بخشی از عواید ناشی از فروش آثار به خانه هنرمندان ایران بود پس از کارشناسی ابتدایی براساس پیشنهاد شرکت‌‌کنندگان پیش رفتیم و همت عالی خریداران را نیز در نظر گرفتیم که ممکن است بیش از قیمت تعیین‌شده را بپردازند. توافق ما با هنرمندان، گالری‌داران و صاحبان آثار به این صورت است که میان ۵۰ تا ۲۰ درصد عواید فروش آثار به خانه هنرمندان ایران تعلق بگیرد و بر این اساس پیش رفتیم.» 

او در پاسخ به اینکه آیا خانه هنرمندان ایران در موقعیتی دشوار قرار گرفته است که نیازمند برپایی گلریزان است، افزود: «یک گیاه به توجه انسان نیازمند است تا او را از موهبت خود بهره‌مند سازد. به این گیاه اگر به قدر کافی توجه نشود پژمرده خواهد شد و این پژمردگی ممکن است در شرایطی منجر به مرگ گیاه شود. فرهنگ و هنر هر کشوری نیز مانند این گیاه نیازمند توجه است. منظور از توجه، توجه به شخص یا نهادی به‌خصوص نیست، توجه به قسمتی از فرهنگ و هنر به قصد حفظ تمدن است. دوران ما در نهایت به بخشی از تاریخ تبدیل و در مورد آن قضاوت خواهد شد که آیا فرهنگ و هنر در آن، مورد توجه بوده است یا خیر؟ شما بهتر از من می‌دانید که در طول تاریخ فرهنگ و هنر هرگاه نظمی، نثری، بنایی، نقشی، مجسمه‌ای، فرشی و... ماندگار شده است مردم بوده‌اند که آن را حفظ کرده‌اند. درواقع هم به وجودش آورده‌اند و هم از آن نگهداری کرده‌اند. خانه هنرمندان ایران نیز به‌عنوان یک نهاد فرهنگی هم‌اکنون نیازمند نگهداری با استانداردی مشخص است و شک نداشته باشید که خیر و برکت این نگهداری به خود حوزه فرهنگ و هنر و هنرمندان برمی‌گردد.»