کسی ساز جدایی نمی‌زند
چالش‌ها و گسست‌های کرمانشاه به بهانه تغییر استاندار و ناآرامی‌های اخیر
چالش‌ها و گسست‌های کرمانشاه به بهانه تغییر استاندار و ناآرامی‌های اخیر
صبح روز شنبه تعدادی از مردم جوانرود در آرامستان «حاج ابراهیم» این شهرستان تجمعی به‌منظور مراسم یادبود کشته‌شدگان ناآرامی‌های اخیر برگزار کردند. پس از پایان مراسم، تعدادی از حاضران شعارهای تندی دادند و به‌مرور با نیروهای امنیتی درگیر شدند. این شعارها با سنگ‌پراکنی‌هایی به‌سوی نیروهای انتظامی همراه شد و تنش به سطح چند خیابان شهرستان جوانرود کشیده شد. معترضان در چندین منطقه اقدام به بستن خیابان کردند و شیشه‌های چند بانک را شکستند. این درگیری تا حوالی ظهر ادامه داشت و بنا به گزارشی که خبرگزاری فارس منتشر کرده است، طی آن یک نفر کشته و چهار نفر نیز زخمی شدند.
این اتفاقات در چهلمین روز درگذشت بعضی از جوانان جوانرودی بود که در ناآرامی‌های پایان آبان‌ماه جان سپرده بودند و مراسم چهلم آنها، تبدیل به مناقشه‌ای جدید برای این شهر شده بود. البته اینجا یک تفاوت مهم رخ داده بود؛ تفاوتی که گویا اهمیت زیادی برای معترضان جوانرودی نداشت. در این مدت، استاندار سابق که چهره‌ای نظامی بود از استانداری کناررفته بود و یک چهره فرهنگی‌تر، از دانش‌آموختگان و اساتید دانشگاه امام صادق جایگزین او شده بود.
درگیری‌های 29 آبان بازتاب زیادی در شبکه‌های تلویزیونی خارج از کشور داشت و بنا به گزارشی که خبرگزاری مهر منتشر کرده بود، عناصری با هدف تصرف به یکی از نهادهای انتظامی در جوانرود حمله کرده بودند. همچنین بعضی خبرگزاری‌های دیگر داخلی که به نهادهای امنیتی نزدیک هستند، در گزارش‌های خود نوشتند، برخی مراکز در این شهر از جمله دو واحد مسکونی توسط معترضان آتش زده شده است. خبرگزاری فارس نوشته بود: «نیروهای محافظ این مکان نظامی برای جلوگیری از تصرف انبار مهمات، ابتدا چند‌مرتبه تیر هوایی شلیک می‌کنند و پس از آن مجبور به شلیک به سمت مهاجمان می‌شوند.» همچنین این خبرگزاری کشته شدن پنج نفر در حوادث آبان جوانرود را تایید کرده بود. این اتفاقات در واقع در سالگرد حوادث سه سال قبل جوانرود بود که در آن مقطع نیز، بنا به گزارش برخی نهادهای حقوق بشری، تعداد افرادی که در جوانرود جان خود را از دست داده بودند، قابل توجه بود.
جوانرود، شهر پرحادثه کرمانشاه در چند سال گذشته، جوانرود ملتهب‌ترین شهر استان کرمانشاه بوده است. کرمانشاه بزرگترین استان کردنشین ایران است که اکثریت جمعیت آن از شیعیان هستند، اما اهالی جوانرود اهل سنت هستند و شاید بخشی از التهابات این شهر، بی‌ارتباط با این موضوع نباشد. گرچه کرمانشاه، یکی از استان‌هایی است که اقوام و مذاهب مختلف در آن زندگی می‌کنند و حتی برخی به کرمانشاه، هندوستان ایران می‌گویند!
کرمانشاه کجاست؟
استان کرمانشاه با دو میلیون نفر جمعیت، یک‌ونیم درصد از مساحت و چهار درصد از جمعیت کشور را در بر می‌گیرد که براساس آخرین تقسیمات کشوری ۱۴ شهرستان دارد. ۷۲درصد جمعیت آن شهرنشین هستند. در شور اولیه سال‌های آغازین انقلاب، به‌خاطر واژه شاه، چند‌سالی این استان، باختران نامیده شد، اما در نهایت نام کرمانشاه به این شهر و استان برگشت. همچنین در این استان مردم به مذاهب مختلفی اعتقاد دارند. رازانی، استاندار اسبق کرمانشاه پیش از این گفته بود یك‌چهارم جمعیت كرمانشاه اهل سنت و 12درصد نیز جامعه اهل حق هستند. اما اهل سنت و اهل حق اعتقاد دارند به اندازه جمعیتی که دارند، در مناسبات استان تعیین‌کننده نیستند.
البته یکی از فعالان سیاسی استان به هم‌میهن می‌گوید: «شاید این خط‌کشی‌ها برای برخی مقامات مهم باشد، اما مردم شهر کرمانشاه از این مسائل عبور کرده‌اند. مثلا طیب حیدری که دوره گذشته ریاست شورای شهر کرمانشاه را برعهده داشت، از اعضای اهل سنت شورا بود. در واقع یک اهل سنت، ریاست شورای شهر را در شهری شیعه‌نشین برعهده داشت و اتفاقا هیچ چالشی هم در استان ایجاد نشد.»
او با اشاره به مطالبی که این روزها درباره ناآرامی‌های استان کرمانشاه منتشر می‌شود، می‌گوید: «در این استان، ملی‌گرایی بسیار قوی است و هیچ اثری از تفکرات جدایی‌طلبانه وجود ندارد.» به‌صورت تاریخی نیز بسیاری از چهره‌های برجسته کشور از اهالی کرمانشاه بوده‌اند؛ مثل مرحوم میرزاده از چهره‌های ملی- مذهبی.
نمایندگان کرمانشاه
استان کرمانشاه هشت نماینده در مجلس دارد که فقط یک نفرِ آنها از مناطق اهل‌سنت است. آرش زره‌تن‌لهونی در حال حاضر نماینده پاوه، جوانرود، ثلاث باباجانی و روانسر در مجلس است و گرایش اصولگرایی دارد، اما حتی او هم درباره اتفاقات جوانرود موضع‌گیری تندی کرد و در کانال‌های تلگرامی خود نوشت: «غم پر کشیدن فرزندان جوانرود، چنان بر جان‌و‌دل من نشسته است که قلم را یارای نگاشتن نیست. خدمت خانواده‌های معزز و داغدار آن عزیزان از صمیم قلب تسلیت عرض نموده و ما را در غم خود شریک بدانند. بی‌گمان می‌بایست موضوع جانباختگان حوادث اخیر از مسیر قانونی، قاطعانه پیگیری شود و برخورد قانونی با عوامل خشونت و مضروب‌کننده شهروندان جوانرود به‌شدت انجام پذیرد. در این راستا ضمن تذکر جدی به وزیر کشور و رئیس شورای امنیت کشور در خصوص شرایط چند روز گذشته در جوانرود، خواستار رسیدگی و برخورد با عوامل تیراندازی به شهروندان جوانرودی بوده‌ام.» البته این موضع‌گیری بدون پاسخ هم نبود و جبهه پایداری بیانیه تندی علیه او منتشر کرد. در بیانیه جبهه پایداری آمده بود: «جناب آقای لهونی وظیفه نمایندگی ایجاب می‌کرد، زمانی که پیش از حرکت برخی از مردم به‌سمت
مجموعه‌های امنیتی و شنیدن خبر محاصره سپاه پاسداران تیپ انصار و اداره اطلاعات به گوش حضرتعالی برسد، جان‌تان را کف دست‌تان بگیرید و به‌جای آن دسته از افرادی که تحریک‌کننده برخی مردم و تصمیم‌گیرنده برای حمله مسلحانه به‌سمت سربازان ملت و مدافعان امنیت بشوند، دعوت‌کننده به آرامش آنها بوده و مانع تیراندازی مستقیم آنها به سمت برادران‌تان می‌شدید، غائله را با گفتوگو حل می‌کردید... جناب آقای لهونی یا به مردم آدرس اشتباهی داده‌اند یا این دسته افراد مخلان امنیت مردم هستند، چون نیروی انتظامی، سپاه و اداره اطلاعات محل تصمیم‌گیری برای ریل‌گذاری مسائل معیشتی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و آموزشی مردم و در یک کلام حل مشکلات مردم نیست، محل تأمین امنیت و آرامش مردم و شما، نمایندگان و مسئولین است.»
البته کرمانشاه همیشه نمایندگان مشهوری داشته است و بعضی از آنها، از چهره‌های موثر جریان اصلاح‌طلب و اصولگرا در کشور شده‌اند. از مهمترین چهره‌هایی که از نمایندگی مجلس در عرصه سیاسی نقش‌آفرین شده‌اند و گرایش اصلاح‌طلبی داشته‌اند، می‌توان به محمدرئوف قادری، نماینده سابق جوانرود و از اعضای موثر حزب اعتماد ملی، برادران موسوی‌اجاق که سه دوره نماینده شهر کرمانشاه در مجلس بودند و لطیف صفری، مدیر روزنامه نشاط اشاره کرد. در میان اصولگرایان نیز چهره‌هایی مثل مصری (وزیر رفاه احمدی‌نژاد و نایب‌رئیس فعلی مجلس) و ابراهیم عزیزی (معاون رئیس‌جمهور در دوره احمدی‌نژاد) در مجلس حضور داشته‌اند که در روزهای گذشته مباحث زیادی مطرح شده بود که عزیزی برای حضور در جایگاه معاونت پارلمانی رئیسی، از مجلس استعفا دهد، اما در نهایت این استعفا پس گرفته شد.
زنان کرمانشاه و مجلس
مردم کرمانشاه در این 11دوره، 88 نماینده را به مجلس فرستاده‌اند که از این جمع تنها «اختر درخشنده»، نماینده دوره چهارم، زن بوده و سایر نمایندگان کرمانشاه از میان مردان انتخاب شدند. حتی در مجالس ششم و دهم نیز که اصلاح‌طلبان در مجلس توفیقات زیادی داشتند، زنان کرمانشاهی از ورود به مجلس بازماندند. اختر درخشنده فعالیت‌های سیاسی را از سال ۱۳۵۵ آغاز کرد. او پس از پیروزی انقلاب و در سال ۱۳۵۷ به‌سمت مدیریت تربیت معلم منصوب شد و تا سال ۱۳۷۱ در این سمت باقی ماند. اختر درخشنده پس از پایان مجلس چهارم در خرداد ۱۳۷۵ به‌سمت مشاور عالی وزیر آموزش و پرورش منصوب شد و سه سال در این سمت باقی ماند تا اینکه در سال ۱۳۷۷ از آموزش و پرورش بازنشسته شد. او پس از بازنشستگی نیز به‌عنوان مشاور رئیس سازمان بهزیستی و مسئول امور بانوان آن سازمان منصوب شد. او در اردیبهشت 1400 درگذشت.
با این حال شاید یک زن دیگر به‌خاطر نامزدی از کرمانشاه شهرت زیادی کسب کرد؛ «مرجان آل‌آقا». او در مجلس ششم از طرف گروهی از اصلاح‌طلبان کرمانشاه و در مجلس هشتم از طرف گروهی از اصولگرایان تهران نامزد انتخابات مجلس شد، اما از راهیابی به مجلس بازماند. در دو سه سال اخیر نام او به‌خاطر درگیر بودن در بعضی پرونده‌های فساد مالی بر سر زبان‌ها افتاده بود.
به‌صورت کلی حضور زنان در مناسبات سیاسی استان کرمانشاه بسیار کمرنگ بوده است. شهر کرمانشاه هرگز زنی را به‌عنوان عضو شورا نپذیرفته است. نتایج یک پژوهش در دوره پنجم شورای شهر کرمانشاه نشان می‌دهد سهم زنان از کرسی شوراهای شهر، حدود پنج‌درصد است. استان کرمانشاه با ۳۳شهر، جمعا ۱۷۷ کرسی در شورای شهرها دارد که ۱۶۸کرسی آن به مردان و فقط ۹کرسی به زنان تعلق گرفته است. تنها شهری که دو زن در آن وارد شورای شهر شده بودند، جوانرود بود؛ شهری که در ناآرامی‌های اخیر با شعار «زن، زندگی، آزادی» نیز به نظر می‌رسد پیشروتر از سایر شهرهای استان عمل کرده است.
البته شورای شهر کرمانشاه طی چند‌سال گذشته همیشه صحنه درگیری اختلاف‌نظر طیف‌های مختلف در شورای شهر بوده که منتهی به درگیری، استعفای اعضا، استیضاح شهردار و حتی انحلال شورای شهر در دوره‌های مختلف شده است و بارها و بارها صندلی شهرداری این شهر بدون متصدی مانده است. از این نظر نیز شاید شورای شهر کرمانشاه رکورددار باشد.
استانداران کرمانشاه
بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، محمد طیب‌صحرایی نوزدهمین استانداری است که منصوب می‌شود و براساس آمار و سوابق پیش از انقلاب نیز استان کرمانشاه ۳۴استاندار داشته است. در دولت رئیسی نیز، بهمن امیری‌مقدم به‌عنوان استاندار کرمانشاه منصوب شد که یک نظامی سابق بود. با این حال قبل از اینکه اولین ساگرد نشستن بر صندلی استانداری را تجربه کند، با تصمیم دولت رئیسی، از کار برکنار شد و یکی دو روز بعد از تغییر او هم بعضی چهره‌های موثر در استانداری کرمانشاه با اتهامات مالی بازداشت شدند. با این حال دلیل اصلی تغییر استاندار روشن نیست.
صحرایی، استاندار جدید با چالش‌های زیادی در این روزها مواجه خواهد شد. کرمانشاه، هم استانی مرزی است و هم اهالی آن با مشکلات مالی زیادی مواجه هستند و هم در جریان اتفاقات اخیر، بعضی گسست‌ها در این استان افزایش یافته است. باید دید این دانش‌آموخته دانشگاه امام صادق، توان عبور از این همه بحران را دارد یا نه .
نگاه کارشناس
فریبرز نجفیمهر مدیرکل سابق دفتر امور اجتماعی و فرهنگی استانداری کرمانشاه :
محرومیت، شیعه و سنی ندارد!
استان کرمانشاه در پاییز و زمستان امسال شاهد روزهای ملتهبی بود. در این زمینه با فریبرز نجفی مهر، فعال سیاسی اصلاح‌طلب و مدیرکل سابق دفتر امور اجتماعی و فرهنگی استانداری کرمانشاه به گفتوگو نشستیم:
وضعیت کرمانشاه در ناآرامی‌های اخیر به کجا رسید؟
اعتراضات کرمانشاه را نمیتوان جدا از اعتراضات سایر شهرها و استان‌های کشور دید. وضعیت این استان هم مثل همه کشور است. در واقع کل کشور همین اتفاق افتاده است و موج اولیه ناآرامی‌ها، فروکش کرده است.
تغییر استاندار کرمانشاه تا چه اندازه متاثر از اعتراضات اخیر بود؟
به‌نظر می‌رسد این جا‌به‌جایی، ربطی به اعتراضات اخیر نداشت. انتصاب استاندار سابق، با انتقاد بعضی گروههای اصولگرا و تعدادی از نمایندگان اصولگرای استان همراه بود. می‌توان گفت همچنان که در کل کشور مشهود و مشخص شده است جریان اصولگرا، باز هم برای کسب مناصب از هم سبقت گرفته و تنشهای بسیاری در میان آنها ایجاد شده است. در کرمانشاه هم همین اختلافها به وضوح عیان است و نیروهای موسوم به شورای ائتلاف نیروهای انقلاب با استاندار قبلی، به‌رغم اینکه سابقه نظامی هم داشت، به‌تدریج مخالف شدند. آنها معتقد بودند استاندار سابق به اندازه کافی از نیروهای ستاد رییسی استفاده نکرده است و استاندار کماکان از همان مدیران دولت روحانی استفاده میکند. همین انتقادات و پیگیری محافل مذکور با همراهی نمایندگانی که دولت را از آنِ خود میدانند باعث شد دولت به این تغییر تن دهد.
حضور مذاهب مختلف در استان کرمانشاه و اقلیت اهل سنت، تا چه اندازه بر فضای سیاسی این استان اثرگذار است؟
تفاوت کرمانشاه با استان‌های دیگر، همین است که در این استان شیعیان و اهل سنت بدون هیچ تنشی در کنار یکدیگر زندگی می‌کنند. در حال حاضر اهالی منطقه اورامانات کاملا اهل سنت هستند و در مرکز استان هم تعداد قابل‌توجهی از اهل سنت حضور دارند که هیچ اختلافی با هم ندارند و تنش قومیتی هم در این استان نداشته‌ایم. در این اعتراضات هم، مسائلی که مطرح شد مرتبط با همه مردم بود و نمیشود آن را به یک گروه و اقلیت خاص نسبت دهیم. طرح چنین موضوعاتی، ممکن است با این هدف باشد که واقعیتها نادیده گرفته شود. اقشار مختلف در این اعتراضات صحبتهای مختلفی را مطرح کردند و نمیتوان آن را تنها به اهل سنت منتسب کرد.
به‌هر‌حال این تصور وجود دارد که شهرهای سنی‌نشین استان، در معرض محرومیت بیشتری قرار دارند.
در استان کرمانشاه نمیتوان گفت که حتما در شهرهای اهل سنت، فقر و محرومیت بیشتر از شهرهای شیعه است. ممکن است در برخی حوزهها چنین باشد اما نمیشود به‌طورکلی چنین نتیجه‌ای گرفت. مثلا در برخی شهرهای شیعه‌نشین هم اعتراضاتی بوده است. منطقه اورامانات، منطقه‌ای کوهستانی و دارای مناطق صعب‌العبوری است و به‌همین دلیل در آنجا محرومیتها بیشتر دیده می‌شود اما مثلا درباره شاخصی مثل بیکاری، همیشه شاهد بوده‌ایم که شهر اسلام‌آباد غرب در رتبههای بالای کشوری قرار دارد که اتفاقا شهری شیعه‌نشین است. به‌نظر من آنچه بیشتر در میان اهل سنت آزاردهنده است عدم توجه و اعتنای برخی دولتها به پتانسیلها و ظرفیتهای انسانی و بیانگیزه کردن نخبگانی است که در این مناطق حضور دارند.
فضای سیاسی استان تا چه اندازه متاثر از گروههای جــــدایی‌طلب کردی است که در عراق و ترکیه حضور دارند؟
اتفاقا برخی افراد و محافل دوست دارند به این شکل القا و وانمود کنند که این گروهها در استان اثرگذار هستند اما باید گفت اصلا چنین موضوعی صحت ندارد. اگر به اتفاقات چند‌ماه اخیر نگاه کنید، حتی در اورامانات، این تمایلات را اصلا نمیبینید و در گفتمانها هم خود را بروز نمی‌دهد. در بعضی استانها ممکن است افرادی باشند که تمایل به چنین گروههای سیاسی داشته باشند، اما اینکه مردم در ناآرامی‌ها از این گروهها تاثیرپذیر باشند، بعید میدانم.
اگر افرادی از آن‌طرف مرزها در اتفاقات اثرگذار بودند، در کرمانشاه این نمود را نداشت که حضور این افراد و اثرگذاری آنها پررنگ باشد و غالب بر کل جامعه باشد. مردم این استان به این سمت‌و‌سو فکر هم نمیکنند. به‌نظر می‌رسد گروهی سیاسی برای به کرسی نشاندن حرفهای دیگر، این مسائل را بولد می‌کنند. من تا اینجا ندیده‌ام که اینطور بحثی باشد.
وضعیت اصلاح‌طلبان استان کرمانشاه را چطور تحلیل میکنید؟
وضعیت اصلاح‌طلبان استان کرمانشاه هم مانند اصلاح‌طلبان سایر مناطق کشور است. متاسفانه رویکردی که در گذشته برخی دولتها به احزاب داشته‌اند به گونه‌ای بوده که احزاب در جامعه نقش‌پذیری نداشته باشند و از اثرگذاری در مناسبات سطح جامعه به دور بمانند. در این میان از آنجایی‌که تریبونهای متعددی علیه اصلاح‌طلبان بسیج شده، این موضوع بیشتر صادق بوده است. این روزها به عینه میبینیم که اشتباهات متولیان احزاب در سیستم حاکمیت، چه خساراتی به کشور وارد میکند. متولیانی که به‌جای بالنده‌نمودن احزاب و فعالیت‌های سیاسی، تمام سعی خود را معطوف به تخطئه و تحقیر آنها می‌کنند. به‌گونه‌ای‌که هیچ‌گاه اجازه داده نشد یک تجمع مدنی و قانونی برگزار و حرف دل مردم را بیان کنند. حتی اکنون که این شرایط خاص بر کشور حاکم شده است باز هم مسئولان قصد ندارند شرایط را تغییر دهند و از ظرفیت سیاسیون مردم‌مدار و احزاب پرمخاطب استفاده کنند. آنها حتی مجوز برگزاری تجمعات قانونی را به چند حزب اصلاح‌طلب دارای مجوز ندادند.
در همین استان کرمانشاه هم حتی تلاش نشده که نشستی با همه سلیقهها و جناحهای سیاسی برگزار شود و تحلیلهای زیرپوستی و واقعی را از همه بشنوند. فقط تعدادی از آنهایی که همراه دولت هستند گرد هم میآیند تا با دادن اطلاعات و تحلیلهای بعضا اشتباه، خواه‌ناخواه شرایط را به‌سمت‌و‌سویی پیش ببرند که اکنون شاهد آن هستیم.
تمام این اتفاقات و تصمیمات نابخشودنی باعث شده در حال حاضر مردم نه به اصلاح‌طلبان اقبال نشان دهند و نه اصولگراها با تمام تریبون‌هایشان بتوانند مردم را به سمت خود جلب کنند. بیاعتبار کردن اصلاح‌طلبان از سوی تریبون‌داران اصولگرا اکنون دامان خود آنها را نیز گرفته و متاسفانه جامعه را از پذیرش حرف و کلام احزاب و سیاسیون برحذر داشته است.
در نهایت تحلیل و نگاه شما به آینده استان با توجه به حوادث اخیر چیست؟
اتفاقات سه‌چهار ماه اخیر، متفاوت از تمام حوادث سال‌های اخیر بوده است. به‌نظر من بهتر است مسئولان به‌جای گوش دادن به حرفهای رتوش‌شده برخی افراد، واقعیتها را به‌خوبی تحلیل و آنالیز کنند و رویکردی متفاوت به مطالبات مردم داشته باشند. آنها نباید جامعه را به خودی و غیرخودی تفکیک کنند و باید همه مردم را به‌رسمیت بشناسند. آنها باید بپذیرند که همین انحصارطلبی و عدم توجه به مشورت نخبگانی که از نظر تفکر سیاسی با آنها یکسان نیستند، اقتصاد کشور را به این ورطه کشیده است. در یک کلام، مسئولان باید این وضعیت را جدی بگیرند و رویکرد خود را خیلی زود تغییر دهند.
