اعتـراض شاگـرداول‌ها
سلسله گزارش‌های هم‌میهن از وضعیت سیاسی دانشگاه‌های ایران/ 1دانشگاه صنعتی شریف بعد از چهار دهه، بار دیگر تبدیل به صحنه اصلی صف‌آرایی طیف‌های مختلف شده است
سلسله گزارش‌های هم‌میهن از وضعیت سیاسی دانشگاه‌های ایران/ 1دانشگاه صنعتی شریف بعد از چهار دهه، بار دیگر تبدیل به صحنه اصلی صف‌آرایی طیف‌های مختلف شده است
اعتراضات سال 1401 را می‌توان بزرگترین اعتراضات دانشجویی ایران بعد از انقلاب فرهنگی دانست. در سال‌های اولیه بعد از پیروزی انقلاب نیز جو ملتهب دانشگاه‌ها و تعطیلی هرروزه کلاس‌ها، در نهایت منتهی به انقلاب فرهنگی شد و حالا بعد از چهار دهه، دانشگاه‌ها در موقعیت پرالتهاب دیگری قرار دارند. در چند هفته گذشته با اینکه از حجم اعتراضات خیابانی در سراسر کشور کاسته شده است، اما همچنان جو دانشگاه‌های مختلف کشور ملتهب است. به نظر می‌رسد تعطیلی دوساله دانشگاه تحت تاثیر ویروس کرونا، اعتراضات دانشجویی را به صورت نیرویی بالقوه که روزبه‌روز توان آن تلنبارشده، بدل کرده و وضعیت اجتماعی، اقتصادی و سیاسی، مطالبات این قشر دورافتاده از فضای همدلی دانشگاه را همچون آتش زیر خاکستر کرد که منتظر محرکی برای بروز و ظهور بود. از طرف دیگر، تبعات شرایط مذکور در این روزهای اعتراضی دانشگاه‌ها، موجب شد در پی نبود تشکیلات (ناشی از تعطیلی دانشگاه) نیروهای امنیتی برای کنترل اوضاع دانشگاه دچار سردرگمی شوند. اگر پیش از این معمولا این امکان بود که در پی برخورد با یکی دو نفر از چهره‌های موثر، اعتراضات کنترل شود، حالا به‌رغم بازداشت‌ها و برخوردهای گسترده، اعتراضات دانشجویان در بعضی دانشگاه‌ها همچنان تکرار می‌شود؛ یکی از پرسروصداترین این دانشگاه‌ها که بارها و بارها خبر اعتراضات آن مورد توجه قرار گرفت، دانشگاه صنعتی شریف بود.
دانشگاه شریف و اعتراضات اخیر
دانشگاه صنعتی شریف یک‌بار دیگر به مهمترین محل اعتراضات دانشجویی تبدیل شده است. دو هفته قبل ورود نیروهای امنیتی و شلیک گاز اشک‌آور به دانشجویان در کنار حمایت‌های رسول جلیلی، رئیس فعلی دانشگاه شریف از دانشجویان معترض و همچنین حمایت برخی اساتید شناخته‌شده این دانشگاه که از مفاخر علمی ایران هستند، موجب شد تا اعتراضات دانشگاه شریف همچنان ادامه داشته باشد. روز یکشنبه برخی دانشجویان بسیجی دانشگاه شریف تلاش کردند که مانع حضور مختلط دانشجویان در سلف دانشگاه شوند که تلاش آنها بی‌نتیجه ماند. همزمان مسئولان دانشگاه شریف اعلام کردند: «تا اطلاع ثانوی، مانع ورود برخی دانشجویان به دانشگاه خواهند شد». بنا به اخباری که به هم‌میهن رسیده است، در میان این دانشجویان ممنوع از ورود، حتی نام یکی‌دو چهره تندروی اصولگرا هم دیده می‌شود. یکی از دانشجویان دانشگاه شریف هم می‌گوید: «حراست دانشگاه شریف در این روزها به نسبت حراست دانشگاه‌های دیگر، عملکرد بهتری داشته است و تلاش کرده مانع افزایش ناآرامی در صحن دانشگاه شود».
تاریخچه دانشگاه صنعتی شریف
دانشگاه صنعتی آریامهر در ۱۰آبان ۱۳۴۴ با هدف تربیت و تأمین بخشی از نیروهای متخصص مورد نیاز ایران، در سطوح بالای علمی، تاسیس شد. این دانشگاه به همراه «دانشگاه صنعتی اصفهان» (که آن زمان با عنوان دانشگاه صنعتی آریامهر، واحد اصفهان تأسیس شد) مستقیماً براساس ساختار دانشگاه ام‌آی‌تی در آمریکا الگوبرداری شدند. پس از انقلاب اسلامی ایران، مجموعهٔ دانشگاه صنعتی آریامهر اصفهان و تهران به دو دانشگاه صنعتی تهران و دانشگاه صنعتی اصفهان تفکیک شدند. نام دانشگاه صنعتی تهران در همان ماه‌های نخستین پس از پیروزی انقلاب، طی یک نظرسنجی، به احترام مجید شریف‌واقفی که از فارغ‌التحصیلان دوره اول مهندسی برق این دانشگاه بود و پیش از انقلاب شهید شده بود، دانشگاه صنعتی شریف نامگذاری شد.
تحصیل‌کردگان شریف و اعتراضات
دانشگاه صنعتی شریف در میان افکار عمومی به دانشگاه نخبه‌ها و نابغه‌ها مشهور است. عموما رتبه‌های برگزیده رشته ریاضی فیزیک، برای تحصیل دانشگاه صنعتی شریف را انتخاب می‌کنند. نتایج یک پژوهش نشان می‌دهد در سال‌های اخیر، عمده دانشجویان دانشگاه شریف، تمایل زیادی برای مهاجرت به خارج از کشور برای ادامه تحصیل داشته‌اند. همین جو بالای درس خواندن در دانشگاه شریف باعث شده بود که این دانشگاه در عموم اعتراضات سال‌های گذشته جایگاهی حاشیه‌ای داشته باشد و عموما تصاویر اعتراضات در دانشگاه‌هایی مثل پلی‌تکنیک، تهران و علامه منتشر می‌شد. اما در اعتراضات امسال دانشگاه شریف نیز مورد توجه رسانه‌ها قرار گرفت. از محاصره دانشگاه شریف توسط نیروهای تندرو که منتهی به حضور وزیر علوم در دانشگاه شد تا درگیری‌هایی که منتهی به تعطیلی سلف دانشگاه شریف شد. بعد از گذشت چند روز از این درگیری‌ها، هنوز سلف دانشگاه شریف تعطیل است، کلاس‌ها برگزار می‌شود، اما دانشجویان سال اول دانشگاه به صورت آنلاین در کلاس‌ها شرکت می‌کنند و حضور آنها در دانشگاه ممنوع شده است.
پیشتر هم در وقایع دی‌ماه 96 و هم در آبان‌ماه 98 دانشگاه شریف روزهای آرامی را سپری کرد. اما بعد از ماجرای سقوط هواپیمای اوکراینی، تجمعات اعتراضی در دانشگاه شکل گرفت. بعد از آن کرونا، دانشگاه صنعتی شریف را نیز مثل بسیاری دیگر از موسسات آموزش عالی تعطیل کرد. فروردین سال 1399 نیز دانشگاه شریف روزهای ملتهبی را تجربه کرد. در آن زمان دو نفر از دانشجویان این دانشگاه به نام‌های علی یونسی و امیرحسین مرادی بازداشت شده بودند. یک سال بعد و تیرماه سال 1400، جلسه دادگاه علی یونسی و امیرحسین مرادی برگزار شد و در جلسه نهایی دادگاه در ۵ اردیبهشت ۱۴۰۱، این دو نفر به اتهام «افساد فی‌الارض»، «اجتماع و تبانی علیه نظام» و «تبلیغ علیه نظام» به ۱۶ سال زندان محکوم شدند.
وضعیت سیاسی دانشگاه
روزهای گذشته اخباری از حمایت استادان دانشگاه صنعتی شریف از دانشجویان معترض منتشر شد. بعضی اساتید مثل مجید رفیعی، شهرام خزائی، آذین موحد و علیرضا بحرینی نیز در حمایت از اعتصاب سراسری دانشجویان اعلام کردند که کلاس‌های درس خود را تعطیل می‌کنند. البته عموم اساتید شریف نیز از ورود به سیاست اجتناب می‌کنند. آنها تلاش می‌کنند که دانشجویان این دانشگاه در این اعتراضات آسیبی نبینند و فعالیت‌های آنها نیز در همین راستا بوده است.
در حال حاضر چند تشکل دانشجویی، در دانشگاه شریف فعالیت‌های سیاسی انجام می‌دهند. بسیج دانشجویی که نزدیک به جریان قدرت است و انجمن اسلامی که گرایش اصلاح‌طلبانه دارد و در سال‌های گذشته بیانیه‌های انتقادی تندی منتشر کرده است. اعتراضات سال 98 و همچنین اولین برنامه اعتراضی سال 1401 نیز به دعوت انجمن اسلامی صورت گرفت، اما با وجود اینکه اعضای موثر انجمن در این تجمعات با برخی شعارهای رادیکال مخالف بودند، دانشجویان معترض از شعارهای انجمنی‌ها عبور کرد و تجمعات بعدی هم بدون هیچ فراخوانی از طرف انجمن اسلامی برگزار شد.
محمدرضا بهرانوند، از اعضای شورای مرکزی انجمن اسلامی دانشگاه صنعتی شریف به هم‌میهن می‌گوید:«انجمن‌های اسلامی بعد از سال۹۸ به دو گروه عمده تقسیم شدند. آن دسته از انجمن‌ها که همراهی و همکاری خود با احزاب اصلاح‌طلب را ادامه دادند از جامعه مخصوصا جامعه دانشگاهی عقب افتادند و مقبولیت آنها کاهش چشمگیری پیدا کرد. دسته دیگر که خودشان را از این طیف اصلاح‌طلبان و همفکران جدا کردند نیز از نظر تئوری و ایدئولوژی و البته ارتباط با روشنفکران به علت برخوردی که در جامعه وجود داشت، دست‌شان خالی ماند. با اینکه انجمن شریف با بیانیه‌هایش در اتفاقات و حوادث کشور توانسته بود همراهی خودش با جامعه را نشان بدهد، اما همچنان فشارهای امنیتی از خارج دانشگاه و گاهی فشارهای داخلی در داخل دانشگاه باعث شد تا همراهی جامعه دانشگاهی با انجمن کم شود. البته تجربه مردم در اعتماد به صندوق رای و اصلاحات در سالیان گذشته و نبود تغییرات مطلوب، امید جامعه دانشگاهی به تغییر در ساختار سیاسی را کمرنگ کرده و از نظر دانشجو، فعالیت در یک تشکل سیاسی اتلاف وقت است.»
او در ادامه تصریح می‌کند:«اگر بسیج دانشجویی واقعا قصد گفتوگو دارد، باید این تضمین وجود داشته باشد که اتفاقی برای اشخاص حاضر در مناظره نیفتد. همچنین باید عدالتی برای همه تشکل‌ها در همه زمینه‌ها وجود داشته باشد. چه در زمینه مالی و چه امکاناتی که دانشگاه در اختیارشان می‌گذارد. برای این کار هم نیاز به تشکل یا گروه دیگری در دانشگاه نیست. مشکل اصلی دانشگاه الان یک تشکل و بی‌عدالتی‌هایی‌ست که حول آنها شکل گرفته‌است. اگر این مشکلات برطرف نشود هرچندتا انجمن دیگری که در دانشگاه ایجاد شود باز هم توان رقابت با بسیج را ندارد.»
از دیگر تشکل‌های سیاسی دانشگاه، جامعه اسلامی دانشجویان است که تلاش کرده موضعی میانه داشته باشد (برخلاف بیشتر دانشگاه‌های کشور، جامعه اسلامی دانشجویان در دست دانشجویان اصولگراست). این تشکل در هفته گذشته پویشی راه‌اندازی کرد با هشتگ «من هم مسلمانم» که هدف آن، انتقاد از استفاده ابزاری از دین عنوان شده بود و قصد داشت تجمعی هم با همین مضمون برگزار کند که با مخالفت مسئولان دانشگاه شریف مواجه شد. همچنین اصولگرایان تندرو به شدت به این پویش حمله کرده بودند.
انجمن اسلامی دانشجویان مستقل نیز نزدیک به جریان اصولگرا به شمار می‌رود، اما از میزان فعالیت آنها در سال‌های اخیر به‌شدت کاسته شده است. آنها که قصد دارند تاثیر بیشتری در فضای عمومی دانشگاه داشته باشند حالا از احمد زیدآبادی و عبدالله گنجی دعوت کرده‌اند که در مناظره روز سه‌شنبه شرکت کنند.
اما به نظر می‌رسد دانشجویان اصولگرا و نوانقلابی‌ها، بیشتر تمایل دارند در بسیج دانشجویی فعالیت خود را پیگیری کنند. البته یک هیئت دانشجویی به نام هیئت‌الزهرا هم در دانشگاه شریف فعالیت می‌کند که هرچند در مسائل سیاسی مثل بسیج فعال نیست، اما در اتفاقاتی مثل درگیری‌هایی که سر مختلط شدن سلف دانشگاه پیش آمده بود، در کنار بسیج دانشجویی قرار گرفته بود اما افرادی که در هیئت هستند نظرات متکثری را شامل می‌شوند چنانچه بعضی از اعضای موثر این هیئت، مخالف برخوردهای صورت گرفته بودند.
شورای صنفی نیز فعالیت‌های خود را برای پیگیری مسائل صنفی دانشجویان متمرکز کرده است، اما بعد از اتفاقات اخیر دانشگاه شریف، این شورا تلاش خود را برای آزادی دانشجویان بازداشتی، پیگیری برخی مطالبات معترضان و اعتراض به برخوردهای صورت‌گرفته با دانشجویان متمرکز کرد و نقش موثری در این اعتراضات داشت. می‌توان گفت نمایندگی قشر زیادی از دانشجویان را بر عهده داشت، به‌خصوص اینکه انتخابات شورای صنفی از همه دانشجویان انجام می‌شود.
علی محدث‌زاده، دبیر شورای صنفی دانشگاه صنعتی شریف می‌گوید:«در حال حاضر هیچ‌کدام از تشکل‌ها نمی‌توانند فضای اعتراضی اخیر را نمایندگی کنند. فضای اعتراضی کاملا رنگ آنارشی به خود گرفته و هیچ گروه رسمی‌ای نمی‌تواند مدیر آنارشیسم باشد. چون بالاخره هر گروهی برای حفظ و بقای خودش به یک عقلانیت نسبی نیاز دارد. برای همین بیشتر فضای اعتراضی را گروه‌ها و کانال‌هایی جلو می‌برند که هیچ هویت مشخصی ندارند. یک کانال با یک ادمین ناشناس می‌تواند فضای آنارشی را لیدری کند. ولی یک گروه مشخص نه!»
او درباره فشارهای خارج از دانشگاه به تشکل‌ها می‌گوید:«لااقل انجمن اسلامی با فشارهای امنیتی مواجه شده بود. هرچند دانشگاه سعی کرد که هیچ‌کدام از دانشجویان بازداشت نشوند و احضارها هم رفع شود، ولی بالاخره یک فضای ترسی حاکم شده بود.»
یکی دیگر از دانشجویان ورودی 1401 دانشگاه شریف که در همه اعتراضات حضور داشته است نیز با انتقاد از وضعیت فعلی این دانشگاه می‌گوید:«امکان ایجاد فضای گفتوگو در دانشگاه مهیا نیست، چراکه نهادهای قدرتمندتر، برخوردهای بدی با دانشجویان منتقد دارند، چنانچه فردای روزی که جلسه‌ای برای گفتوگو با حضور رئیس دانشگاه تشکیل شده بود، نهادهای دانشگاه، مانع ورود دانشجویان معترض به دانشگاه شدند.»
خبر موثقی از تعداد دانشجویان بازداشتی دانشگاه صنعتی شریف وجود ندارد، اما بنا به اخباری که در بعضی کانال‌های تلگرامی منتشر شده است، همچنان روند احضار بعضی دانشجویان این دانشگاه ادامه دارد و بعضی از دانشجویان این دانشگاه مثل محمد ملانوری در زندان به‌سر می‌برند.
و همچنان درس
یکی از دانشجویان قدیمی دانشگاه شریف می‌گوید:«این دانشگاه حدود 10هزار دانشجو دارد و در بزرگترین تجمع این دانشگاه، کمتر از 1500نفر حضور داشتند. در واقع بسیاری از دانشجویان به‌خصوص دانشجویان تحصیلات تکمیلی به فکر درس و پایان‌نامه و اپلای به خارج از کشور هستند. اما ماجراهای شریف پایان نیافته است. این دانشگاه در مهر 1401 دوباره به عرصه سیاست ایران بازگشته است.»
چریک
مجید شریف واقفی
دانشگاه شریف در سال‌های منتهی به پیروزی انقلاب، مملو از چهره‌های چریک بوده است. مجید شریف‌واقفی، از بنیان‌گذاران سازمان مجاهدین خلق ایران یکی از این چهره‌ها بود که بعد از انقلاب، به افتخار او، این دانشگاه به نام شریف نامگذاری شد. مرتضی صمدیه‌لباف که همرزم شریف‌واقفی بود دانشجوی دانشگاه شریف بود. مجید شریف‌واقفی توسط اعضای مارکسیست‌شده مجاهدین خلق به شهادت رسید، ولی مرتضی صمدیه توسط حکومت پهلوی تیرباران شد. بهرام آرام و وحید افراخته از دیگر چریک‌های اعدام‌شده دانشگاه شریف بودند. بعضی دیگر از دانشجویان دانشگاه شریف، بعد از پیروزی انقلاب و انتخاب مشی مسلحانه توسط سازمان مجاهدین خلق، عضو این سازمان بودند. بعضی دیگر از چهره‌های چپ موثر ایرانی مثل کیوان صمیمی نیز از فارغ‌التحصیلان این دانشگاه هستند.
میانه‌رو
علی لاریجانی
دانشگاه صنعتی شریف، یک دانش‌آموخته مشهور دارد که این روزها به عنوان استاد فلسفه شناخته می‌شود تا فارغ‌التحصیل ریاضیات دانشگاه شریف. با این‌حال پرسابقه‌ترین رئیس پارلمان ایران، تحصیلات خود را در دانشگاه شریف سپری کرده است. لاریجانی بعد از تجمعات اخیر سعی کرده بود موضعی میانه بگیرد. او در گفتوگو با روزنامه اطلاعات توصیه کرده بود که «درباره قوانین مرتبط با حجاب اجباری تجدیدنظر شود و تاکید کرده بود با کم‌حجابی برخی افراد حادثه‌ای رخ نداده است، نمی‌گویم به این مسائل باید بی‌توجه بود، بلکه توجه‌مان باید همراه با بعد ایجابی و فهم درست دینی و از بستر تحول درونی باشد.» با این حال توصیه‌های افرادی مثل لاریجانی نه در میان معترضان جدی گرفته شد و نه دست‌اندرکاران، اهمیتی برای آن قائل شدند. علی‌اکبر صالحی، دیگر فارغ‌التحصیل سرشناس و میانه‌روی دانشگاه شریف است.
اصلاح طلب
محمدرضا عارف
محمدرضا عارف یکی از شریف‌ترین چهره‌های اصلاح‌طلب است. او هنوز هم کرسی استادی دانشگاه شریف خود را حفظ کرده است. البته او هرگز در دانشگاه شریف تحصیل نکرده است، اما با بورسیه دانشگاه صنعتی اصفهان به آمریکا رفته است که در آن زمان، زیرمجموعه دانشگاه شریف فعلی بود. البته دانشگاه شریف، محل تحصیل شخصیت‌های اصلاح‌طلب زیادی بوده است. افرادی مثل ابراهیم اصغرزاده و محمد نعیمی‌پور، در سال‌های اولیه پیروزی انقلاب، از چهره‌های مشهوری بودند که در تسخیر سفارت آمریکا نقش داشتند و بعدا از چهره‌های موثر دانشجویان پیرو خط امام شدند. محمدعلی نجفی و رضا اردکانیان از دیگر اساتید مشهور دانشگاه شریف به شمار می‌روند که در دولت‌های اصلاح‌طلب و میانه‌رو، به مسئولیت‌هایی مثل وزارت رسیدند.
اصولگرا
مهرداد بذرپاش
زمانی که محمود احمدی‌نژاد شهردار تهران شد، تصمیم گرفت بعضی از اصولگرایان جوان را به عنوان مشاور در کنار خود داشته باشد. در آن زمان، جوان قدبلند فرزند شهیدی در دانشگاه شریف درس می‌خواند که بهترین گزینه برای ریاست مشاوران جوان شهردار انقلابی تهران بود. مهرداد بذرپاش از همان زمان تبدیل به یکی از چهره‌های سیاسی ایران شد و بعد از دو دهه، همچنان یکی از اصولگرایان شناخته‌شده و موثر ایران به شمار می‌رود تا جایی که حتی نام او به عنوان یکی از گزینه‌های صندلی ریاست‌جمهوری نیز مطرح می‌شود. رستم قاسمی، وزیر فعلی راه و مسکن و پرویز فتاح، رئیس فعلی بنیاد مستضعفان، از دیگر چهره‌های شاخص جریان اصولگرا هستند که سابقه تحصیل در دانشگاه صنعتی شریف را دارند.
مجری
عادل فردوسی‌پور
بعد از شروع اعتراضات، عادل فردوسی‌پور در آغاز یکی از اپیزودهای برنامه ورزشی فوتبال 360، به تماشاگران برنامه تسلیت گفت. فردوسی‌پور در سال‌های فعالیت‌اش سعی کرده وارد فعالیت‌های سیاسی نشود، اما از طرفی، تلاش زایدالوصفی کرده که از بچه‌های دانشگاه شریف، تمجید کند. چنانچه در برنامه 90 نیز چند بار تاکید کرده بود که برخی قسمت‌های برنامه با همکاری نخبه‌های شریف تهیه شده است. بعد از اینکه سلف دانشگاه شریف، تعطیل شد و دانشجویان ناچار شدند در حیاط دانشگاه برای غذا خوردن، سفره پهن کنند، عادل فردوسی‌پور به میان دانشجویان رفت و غذای خود را در کنار آنها صرف کرد تا حمایت خود را از دانشجویان نشان دهد. فردوسی‌پور در سال‌های گذشته به‌خاطر برخی تنگ‌نظری‌ها از صداوسیما کنار گذاشته شده بود .
قهرمان
علی دایی
یکی از تفاوت‌های اعتراضات سال 1401 نسبت به موارد مشابه آن، حمایت و همراهی برخی چهره‌های ورزشی بود. یکی از مشهورترین این چهره‌ها علی دایی بود که اظهارات او بارها و بارها مورد توجه رسانه‌ها و مردم قرار گرفت و تلاش‌های زیادی شد تا فعالیت‌های او را محدود کنند. علی دایی بین ورزش‌دوستان، به یک فوتبالیست سخت‌کوش و تحصیلکرده مشهور است که دوران کارشناسی خود را در دانشگاه صنعتی شریف سپری کرده است. علی دایی بعدا تحصیلات خود را در رشته تربیت بدنی ادامه داد، اما همیشه برای دانشجویان دانشگاه شریف، چهره‌ای قابل‌توجه بوده است. البته دانشگاه شریف یکی دو ورزشکار کمتر مشهور هم داشته است. مثل بهروز صحابه‌تبریزی فوتبالیست تیم پاس تهران که او هم تا حدی وارد سیاست شد و در سال‌های دهه هفتاد، دبیر ورزشی روزنامه سلام بود.
نویسنده
رضا امیرخانی
رضا امیرخانی که تا یکی دو ماه قبل یک نویسنده اصولگرا به شمار می‌رفت فارغ‌التحصیل دانشگاه صنعتی شریف است. او که در ویترین افتخارات‌اش، تقریبا همه جوایز ممکن از جشنواره‌های انقلابی و حاکمیتی را دارد، بعد از اتفاقات اخیر، مواضع نسبتا تندی داشت. او در مطلبی نوشته بود «همان‌هایی که می‌گویند نظام با یک هسته سخت معتقد چنددرصدی می‌تواند هشتاد میلیون را کنترل کند... همان‌ها عامل اصلی اعتراض مردم هستند. همان‌ها عامل اصلی غیرقابل انعطاف بودن نظام هستند. همان‌ها نظام را از هر پیش‌رفتی پشیمان می‌کنند... و حالا در میانه خطر کجا هستند؟» رسانه‌های اصولگرا از جام‌جم تا مشرق‌نیوز در مقام پاسخگویی به امیرخانی برآمدند و از مواضع او انتقاد کردند. مجید شریف و بهمن دارالشفایی از دیگر نویسندگانی هستند که در دانشگاه شریف، تحصیل کرده بودند.
دانشمند
مریم میرزاخانی
غیرسیاسی‌ترین چهره این فهرست، مریم میرزاخانی است. میرزاخانی بعد از فارغ‌التحصیلی از دانشگاه شریف، مثل بسیاری از هم‌کلاسی‌های خود، از ایران مهاجرت کرد و بعد از چند سال معتبرترین جایزه جهانی در رشته ریاضی را کسب کرد. چند سال بعد هم به دلیل بیماری جان سپرد. در زمان برنده شدن خانم میرزاخانی و همچنین بعد از درگذشت او، این سوال میان بسیاری از فعالان سیاسی و اجتماعی مطرح شده بود که چرا شرایط زیست برای یک نخبه ریاضی در کشور فراهم نیست. به‌خصوص اینکه بعد از مرگ او، بعضی رسانه‌ها تصاویر بدون حجاب او را سانسور کرده بودند که به شکل نمادینی، یکی از محدودیت‌های او برای زندگی در ایران را به تصویر می‌کشید. میرزاخانی شبیه هزاران دانشجوی دانشگاه شریف است که هر سال از ایران مهاجرت می‌کنند.
