اندیشکده‌ها
نجات عراق به دست سودانی
نجات عراق به دست سودانی
در نوامبر 2022، «انستیتو واشنگتن برای سیاست خاور نزدیک» تحلیل جامعی را از کارنامه سیاسی نخست‌وزیر عراق، محمدشیاع‌السودانی منتشر کرد و از سیاستمداری گفت که رسانه‌های غربی شناخت کمتری داشتند. رسیدن سودانی به مقام نخست‌وزیری پایانی برای بن‌بست سیاسی یک‌ساله‌ای بود که طی چهار سال گذشته با درگیری‌های خشونت‌آمیز و اعتراضات گسترده در عراق همراه شده بود. سودانی اولین نفر از نسل جدید و دوم سیاستمداران عراقی است که کشور را در دوران پس از حمله آمریکا در سال 2003 رهبری می‌کند. در مقابل، نخست‌وزیر پیشین، مصطفی‌الکاظمی آخرین نفر از نسل اولی بود که مشخصه‌های اپوزیسیون عراقی را داشت که در کنفرانس لندن در سال 2002 شرکت کرده و بین سال‌های 2003 تا 2004، نقش‌های مختلفی را در شورای حکومتی عراق ایفا کرده بود. سودانی که در سال 1970 متولد شده، پس از حمله غیرقانونی آمریکا به عراق در سال 2003، به سرعت به مناصب دولتی رسید. گذشته سودانی و جایگاه اجتماعی خانواده‌اش که رهبری قبیله سرشناس سودانی را برعهده داشتند، به این موضوع کمک کرد. خانواده سودانی به‌خاطر نفوذ گسترده‌شان در جنوب و مرکز عراق شناخته می‌شوند. پدر سودانی و 5 نفر دیگر از اعضای خانواده‌اش در دولت صدام حسین و زمانی که او تنها 5 سال داشت، به اتهام عضویت در حزب دعوت اسلامی (که در آن زمان غیرقانونی بود) اعدام شدند. او سپس در سال 1992مدرک کارشناسی خود را در زمینه علوم کشاورزی از دانشگاه بغداد گرفت و در سال 1997 تحصیلات عالیه خود را در رشته مدیریت پروژه به پایان رساند. پس از حمله آمریکا به عراق، سودانی به حزب دعوت اسلامی پیوست که از سال 2003 بخش مهمی از ائتلاف‌های سیاسی شیعه در کشور را تشکیل می‌دادند. این حزب همچنین به نخست‌وزیر پیشین نوری‌المالکی وفادار است. برخلاف بسیاری از سیاستمداران، سودانی در طول 20 سال فعالیت سیاسی خود حضور کمرنگی در رسانه‌ها داشت و ایدئولوژی سیاسی‌اش آشکارا تحت تاثیر ایدئولوژی اسلام‌گرایانه قرار نگرفته بود. این موضوع احتمالا یکی از دلایل درک او از احساسات نسل جدید جوانان عراقی است که از سلطه اسلام سیاسی ظهور کرده؛ موضوعی که در دوران تصدی‌اش به‌عنوان وزیر حقوق بشر از سال 2010 تا 2014 و همچنین در میزان مشارکت او در روند تحقیقات در مورد برخورد نیروهای امنیتی با معترضان در آن دوران مشهود بود. سال 2018، در میانه اعتراضات گسترده در استان جنوبی بصره بر سر خدمات ضعیف دولتی، مالکی، رهبر ائتلاف دولت قانون، سودانی را برای سمت نخست‌وزیری معرفی کرد. این اقدام امیدهای نخست‌وزیر سابق، حیدرالعبادی را برای تمدید مسئولیت‌هایش بر باد داد. اما با این حال، مخالفت اپوزیسیون قدرتمند جنبش صدر در قبال نامزدی مالکی باعث شد این سمت به عادل عبدالمهدی واگذار شود. منابع سیاسی آگاه می‌گویند سودانی نارضایتی‌اش از شیوه حکومت‌داری عبدالمهدی را نشان می‌داد و با معترضان نوامبر 2019 ابراز همدردی می‌کرد. سودانی در آن دوران مقاله‌ای را در روزنامه نیمه‌رسمی الصباح نوشت که در آن دولت عبدالمهدی را محکوم کرد و خواستار تشکیل دولت جدید شد. در پایان سال 2019، پس از استعفای دولت عبدالمهدی وابستگی سیاسی سودانی بار دیگر مانع از بازگشت او به دفتر نخست‌وزیری شد. به‌رغم استعفا از حزب دعوت و تاسیس یک نهاد سیاسی جدید به نام نهضت فرات که رابطه او با مالکی را پیچیده کرد، نامزدی سودانی توسط افرادی مانند رئیس‌جمهور سابق، برهم صالح به دلیل نزدیکی‌اش با مالکی رد شد. با وجود موانع بزرگ، سودانی توانسته تغییرات قابل‌توجهی را در شش ماه اول زمامداری‌اش اعمال کند. صدها نفر از مقامات دولتی ناکارآمد از دوران مصطفی‌الکاظمی از سمت‌هایشان برکنار شده‌اند و قانون جدیدی برای انتخابات‌های شورای استانی تصویب کرد که تا پایان سال جاری برگزار می‌شوند. مهم‌تر از آن بودجه ملی جدید هم‌اکنون به مجلس نمایندگان عراق برای تصویب فرستاده شده است. این بودجه برای اولین‌بار به جای دوره یک‌ساله که برنامه‌ریزی مالی دولتی را در هاله‌ای از ابهام نگه می‌داشت، یک دوره سه‌ساله را شامل می‌شود. عملکرد سودانی تاکنون به این شکل بوده است که پرونده‌های راکد مختلف را باز و حل فصل کند. به‌رغم موانع طاقت‌فرسایی که در ماه‌های اول ریاست‌جمهوری‌اش با آنها روبه‌رو بود، سودانی توانسته با این موانع مقابله کند و برنامه مشخصی را برای چالش‌های متعدد عراق پیش ببرد. اما عرصه سیاست خارجی همچنان یک چالش قابل‌توجه برای سودانی خواهد بود که مانند تمام نخست‌وزیران عراق باید بین روابط با آمریکا و ایران، مرزهای بی‌ثبات سوریه و یک همسایه مهاجم نظامی تعادل برقرار کند.
