اندیشکده‌ها

تمایل پاکستان به غرب در دنیای چندقطبی

مسیر چندقطبی شدن جهان به حیاط خلوت پاکستان رسیده است. ماه گذشته، چین با میانجی‌گری برای توافق عادی‌سازی روابط ایران و عربستان به دیپلماسی خاورمیانه وارد شد. هند همچنان شجاعانه با اتحادهای انتخابی و بده‌بستانی، همکاری‌های نزدیک خود با روسیه را حفظ می‌کند و در عین حال با ایالات‌متحده‌آمریکا برای جلوگیری و مقابله با چین ارتباط برقرار می‌کند. پاکستان نیز تلاش می‌کند تا در روابط ژئوپلیتیک خود توازن جدیدی ایجاد کند. این کشور به‌دنبال احیای روابط با آمریکا و دیگر کشورهای غربی است و حالا پس از یک دهه گرایش به شرق حالا به سمت غرب چرخیده است. اما همانند گذشته، تلاش‌های پاکستان برای احیای مجدد روابط با غرب ناموفق به نظر می‌رسد مگر آنکه از الزامات اصلاحات اقتصادی و ثبات سیاسی استقبال کند. پاکستان از سال 2011، روابط خود را با دیگر قدرت‌های متوسط و بزرگ از جمله روسیه و ترکیه گسترش داده است. همکاری استراتژیک با چین در سال 2019 پس از الحاق منطقه مورد مناقشه در کشمیر به هند و درگیری‌های چین و هند در امتداد مرز مشترک‌شان در سال 2020 اهمیت بیشتری پیدا کردند. وابستگی پاکستان به چین در مسائل اقتصادی و نظامی روی دوش ارتش پاکستان سنگینی ایجاد کرده است. تحقیرهای واشنگتن نیز همینطور. فرماندهان ارتش و نخبگان پاکستان از دیدار نمایندگان و مقامات ارشد آمریکا لذت می‌برند. به محض خروج آمریکا از افغانستان، ارتش پاکستان که نگران بود واشنگتن از خیر منطقه گذشته باشد، تلاش‌هایش برای تماس با دولت بایدن را افزایش داد. اواخر سال 2021، آمریکا و پاکستان تلاش کردند روابط خود را مجددا احیا کنند. درحالی‌که مقامات آمریکا انتظارات واقع‌بینانه‌ای را برای احیای روابط تنظیم کرده بودند، اما تمرکز بر روابط غیراستراتژیک و مسائل کم‌ارزش، مقامات پاکستان را در پذیرش شرایط جدید و محدود رابطه با مشکل روبه‌رو کرده است. بلاول بوتو زرداری در اواخر سال گذشته میلادی پنجمین دیدار خود با آمریکا را به پایان رساند. در آن دیدار، زرداری 10 روز را در آمریکا سپری کرد اما فقط توانست با آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا تماس تلفنی برقرار کند. از سوی دیگر آجیت‌دوال، مشاور امنیت ملی هند در اوایل سال جاری یک سفر برنامه‌ریزی‌شده کوتاه به واشنگتن داشت و حداقل با سه نفر از اعضای کابینه و مقامات ارشد نظامی دیدار کرد. به نظر می‌رسد ارتش پاکستان برای جلب توجه واشنگتن حاضر است دست به هر اقدامی بزند و از اشخاص ثالث برای انتقال این پیام استفاده کند تا بگوید این کشور می‌تواند قربانی «تله بدهی چینی‌ها» شود. مشکلات داخلی آمریکا از جمله مهاجران پاکستانی می‌تواند یکی از عوامل تقویت‌کننده همکاری آمریکا و پاکستان را از بین ببرد. در واکنش به سرکوب حزب عمران‌خان، نخست‌وزیر پیشین، گروه‌های مدافع پاکستانی-آمریکایی هم‌اکنون نمایندگان کنگره را برای صدور بیانیه‌هایی علیه نقض حقوق بشر در پاکستان بسیج می‌کنند. حاکمان پاکستان حق دارند به‌دنبال اصلاح عوامل نامتعادل‌کننده در روابط‌ خود با پکن باشند. اما باید با بی‌تقاوتی واشنگتن نسبت به مخمصه استراتژیک خود کنار بیایند. مثلا یک گزارش جدید «مرکز امنیت جدید آمریکا» پیشنهاد می‌کند که به محض آغاز درگیری در مرز هند و چین، آمریکا باید برای حمایت کامل از هند آماده باشد و «نیاز به رفتار بی‌طرفانه» را به پاکستان منتقل کند. آنچه پاکستان باید بیاموزد این است که کشورها براساس قدرت اقتصادی نسبی خود بیشترین استفاده را از چندقطبی شدن جهان می‌برند. عربستان سعودی پول نقد زیادی دارد و هند با وجود آنکه کشوری با درآمد متوسط رو به پایین است، بازار بزرگی دارد که مورد توجه سرمایه‌گذاران آمریکایی است. هر دو کشور می‌توانند رده‌بالاترین مدیرعامل اجرایی و غول‌های سرمایه‌گذاری را به خود جذب کنند؛ حتی زمانی که بر سر قیمت نفت و حقوق بشر با آمریکا اختلاف داشته باشند. پاکستان پنجمین کشور بزرگ از لحاظ جمعیتی است. اگر زمانی که این کشور خود را در مسیر توسعه پایدار قرار دهد، راه گردشگران به آن باز می‌شود و مقامات پاکستان مجبور نمی‌شوند در پایتخت آمریکا منتظر یک تماس تلفنی شوند.

به کانال تلگرام هم میهن بپیوندید