دستورکار تراس برای خاورمیانه

اولویت‌های داخلی نخست‌وزیر جدید انگلیس چقدر بر دستور کارهای سیاست خارجی می‌چربد

مری الیزابت تراس، معروف به لیز تراس رهبر جدید حزب محافظه‌کار، نخست‌وزیر انگلستان شده است. تراس پس از مارگارت تاچر و ترزا می، سومین نخست‌وزیر زن و پنجاه‌وششمین نخست‌وزیر بریتانیا می‌‌شود. تراس قبلا وزیر خارجه بوده و جای بوریس‌جانسون نخست‌وزیر کنونی را خواهد گرفت. او در انگلستان به عنوان «تغییردهنده وضعیت» و به کسی که دیدگاه‌هایش خیلی سیاه‌وسفید است، معروف است. اگرچه تغییرات در سطوح ریاست‌جمهوری و نخست‌وزیری در یک کشور، به طور عمده نمی‌‌تواند نقشی در شیفت رادیکال آنها در حوزه سیاست خارجی داشته باشد، اما بررسی مواضع رهبر جدید حزب محافظه‌کار و نخست‌وزیر این کشور نسبت به ایران و خاورمیانه خالی از لطف نخواهد بود. استخراج رویکرد‌‌های تراس درباره منطقه به واسطه سابقه او به عنوان وزیر خارجه و وزیر تجارت بین‌المللی کار سختی نیست.

اسرائیل- فلسطین

بعد از حمله اسرائیل به نوار غزه در اوایل ماه آگوست که به شهادت ۴۵فلسطینی غیرنظامی از جمله ۱۵ کودک انجامید، لیز تراس بیانیه‌‌ای صادر کرد و از اسرائیل حمایت کرد. او در بیانیه‌‌اش گفت: «انگلیس در کنار اسرائیل ایستاده و از حق دفاع مشروع اسرائیل حمایت می‌‌کند.» ماه ژوئن شورای حقوق بشر سازمان ملل دو قطعنامه صادر کرد و بر حق آزادی انتخاب مردم فلسطین، برای تعیین سرنوشت و حکومت تاکید کرده و شهرک‌سازی‌‌های اسرائیلی‌‌ها در مناطق اشغالی فلسطین در شرق بیت‌المقدس و بلندی‌‌های جولان را محکوم کرد. انگلیس به این قطعنامه‌‌های سازمان ملل رای منفی داد. اخیرا هم انگلیس اقدام جدیدی برخلاف رویه چندین دهه سیاست‌‌های بریتانیا در قبال اسرائیل و فلسطین انجام داد. تراس اعلام کرد این کشور قرار است مساله تغییر محل سفارت انگلیس در اسرائیل و انتقال آن به بیت‌المقدس (اورشلیم) را دوباره بررسی کند. در زمان وزارت خارجه تراس، دفتر سیاست خارجی بریتانیا سری مذاکراتی درباره تجارت آزاد با اسرائیل را آغاز و طرح انگلیس را برای افزایش تجارت با اسرائیل تا پنج میلیارد دلار اعلام کرد.

ایران

سپتامبر ۲۰۲۱ که تراس به عنوان وزیر خارجه انتخاب شد بلافاصله با همتای ایرانی خود حسین امیرعبداللهیان در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل دیدار داشت. تراس در این دیدار به امیرعبداللهیان قول داد که لندن با جدیت مساله بازپرداخت بدهی ۴۰۰میلیون پوندی‌‌اش را دنبال خواهد کرد. این اتفاق هم افتاد. با آزادی نازنین زاغری، لندن بدهی‌‌اش را بابت خرید تانک‌‌های چیفتن در دوران پهلوی پرداخت. ظاهرا اعتبار آزادی نازنین زاغری را باید به وزارت خارجه لیز تراس داد، اما ریچارد رادکلیف، همسر نازنین زاغری معتقد است تراس هیچ کاری برای پیگیری وعده‌هایش جهت اعمال تحریم علیه ایرانی‌‌هایی که در پرونده بازداشت زاغری درگیر بوده‌اند انجام نداده است. رویکرد کلی انگلیس درباره برجام روشن است. این کشور یکی از امضاکنندگان توافق هسته‌ای‌ست و به‌عنوان یک کشور اروپایی در تدوین پیش‌نویس اخیر اتحادیه اروپا هم نقش بازی کرده است. بعد از خروج ترامپ از برجام، بوریس‌جانسون رهبری قبلی حزب محافظه‌کار و وزیر خارجه وقت انگلیس تصمیم آمریکا را ناامیدکننده خواند. جانسون در آن رسما اعلام کرده بود که همه تلاشش را برای ممانعت از خروج آمریکا از برجام انجام داده است. علاوه‌براین، جانسون در کنار امانوئل مکرون به عنوان نخست‌وزیر انگلیس هم تلاش زیادی برای برگزاری یک نشست تاریخی بین حسن روحانی و دونالد ترامپ در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل کرده بود؛ تلاشی که در نهایت نتیجه نداد، اما رویکرد سیاست خارجی انگلیس در قبال ایران را به نمایش گذاشت. مواضع تراس در قبال برجام را هم نباید چندان دور از مواضع بوریس‌جانسون در نظر گرفت، هرچند به عقیده رسانه‌‌های بریتانیایی، دست‌کم به ظاهر مواضع تراس، تندتر از اسلافش در این حزب است. او در جایی گفته معتقد است فرآیند بازگشت به برجام با سرعتی که انتظار می‌‌رود پیش نرفته است. تراس بر این باور است که اگر برجام از هم بپاشد، همه گزینه‌‌ها از نظر بریتانیا روی میز است. تراس گفته «ایران باید انتخاب کند آیا می‌خواهد توافق به نتیجه برسد یا مسئولیت شکست توافق را برعهده می‌گیرد». در جریان نشست گروه هفت، لیز تراس به ایران هشدار داده بود که این آخرین شانس‌اش برای پذیرش توافق است و اینکه ایران از این شانس‌اش استفاده کند، حیاتی است. او در سخنرانی خود در نشست جی ۷ اعلام کرد: «انگلیس اجازه دستیابی ایران به بمب هسته‌‌ای را نمی‌دهد و ایران باید به میز مذاکره برگردد و آن را جدی بگیرد». در جریان رقابت‌‌های درون‌حزبی، رسانه‌‌های بریتانیایی مواضع تراس در قبال ایران را در مقابل مواضع رقیبش در حزب محافظه‌کار، ریشی سوناک مورد برررسی قرار می‌‌دادند. ریشی سوناک در نامه‌‌ای به گروه حامی اسرائیل نوشته بود به دنبال «یک توافق قوی‌‌تر و پایدارتر با ایران است و قصد دارد بند‌‌های موسوم به بند غروب را تمدید کند و زمان دستیابی ایران به بمب را افزایش داده و برنامه ساخت موشک‌‌های بالستیک ایران را محدود کند». از این منظر مواضع تراس در مواجهه با برجام نسبت به مواضع رقیبش در حزب محافظه‌کار، میانه‌‌رو‌‌تر است.

رابطه انگلیس با کشور‌‌های حوزه خلیج‌فارس

زمانی که نمایندگان مجلس بریتانیا از تراس درباره مساله حقوق بشر کشور‌‌های عضو شورای همکاری‌‌های خلیج فارس سوال کردند، تراس از پاسخ سرباز زد. برخلاف وعده‌‌های تراس برای رسیدگی به معضل نقض حقوق بشر در کشور‌‌های منطقه، او معتقد است مهمترین مساله در مواجهه با این کشورها، تجارت با آنهاست. او به عنوان وزیر خارجه فرآیند توافق تجارت آزاد با کشور‌‌های عضو شورای همکاری خلیج فارس را کلید زد. بحران بشری در یمن هم نتوانست دولت بریتانیا را در زمان وزارت خارجه لیز تراس از فروش اسلحه به عربستان سعودی باز دارد.

به کانال تلگرام هم میهن بپیوندید