فاجعهای که محقق نشد/درباره فضاسازی تندروهای مخالف دولت درباره افزایش نرخ سوخت
پس از ماهها کشوقوس و شایعهپراکنیهای متعدد، سرانجام دولت اعلام کرد که طرح بنزین سهنرخی از شنبه ۲۲آذر ماه اجرا میشود؛ تصمیمی که برخلاف انتظار، اینبار هیچ التهاب اجتماعی ایجاد نکرد.
پس از ماهها کشوقوس و شایعهپراکنیهای متعدد، سرانجام دولت اعلام کرد که طرح بنزین سهنرخی از شنبه ۲۲آذر ماه اجرا میشود؛ تصمیمی که برخلاف انتظار، اینبار هیچ التهاب اجتماعی ایجاد نکرد. اما پیش از اجرای رسمی، برخی اعضای نزدیک به جبهه پایداری بارها تلاش کردند فضا را متشنج نشان دهند و با روایتسازیهای تند، دولت را در موضع دفاعی قرار دهند.
در هفتههای گذشته، برخی چهرههای تندرو نزدیک به پایداری در تریبون مجلس و رسانههای وابسته، بارها از «فاجعه بنزینی» و «تکرار حوادث ۹۸» سخن گفتند. آنان مدعی شدند دولت قصد دارد «سفره مردم را کوچک کند» و «افزایش شدید قیمت بنزین در راه است». این جریان سیاسی چنان با قطعیت از بحران حرف میزد که گویی کشور در آستانه پرتگاه قرار دارد اما اکنون که همان تصمیم با کمترین تنش اجتماعی در حال اجراست، همان منتقدان پرسروصدا، در سکوت کامل فرو رفتهاند. تناقض آشکار اینجاست که جریانی که خود سالها از آزادسازی قیمتها و حذف رانت دفاع میکرد، اینبار با رویکردی کاملاً سیاسی و انتخاباتی، نقش مدافع سفره مردم را به خود گرفته است.
استفاده ابزاری از بنزین برای فشار سیاسی
انتقادات افراد تندرو از ابتدا نه بر پایه تحلیل کارشناسی، بلکه بر محور رقابت سیاسی و تلاش برای تضعیف دولت استوار بود. یک روز بنزین را «پایان معیشت مردم» معرفی کردند، روز دیگر دولت را متهم کردند که «در پشت پرده افزایش شدید بنزین را پنهان میکند». اما هیچگاه نگفتند راهحلشان چیست. جالبتر آنکه بخش بزرگی از مشکلات فعلی سوخت از ناترازی مصرف تا چرخه قاچاق محصول سالهایی است که همین جریان سیاسی بر سیاستگذاری انرژی تأثیر مستقیم داشت.
حملات تندروها رنگ باخت
از سوی دیگر، حادثه تلخ برای خانواده معاون رئیسجمهور و رئیس سازمان بهینهسازی و مدیریت راهبردی انرژی دولت چهاردهم، جریان شایعات را پیچیدهتر کرد، اما او از اجرای طرح عقبنشینی نکرد. در این میان، رفتار رسانهای دولت نیز پرخطا بود؛ ابتدا خبرگزاری فارس از گرانی قطعی خبر داد، سپس سخنگوی دولت تکذیب کرد و تنها چند ساعت بعد همان خبر را مقابل دوربین رسمی تأیید کرد. با وجود این سوءمدیریت اطلاعرسانی، طرح اعلام شد و جامعه هیچ واکنشی مشابه ۹۸ نشان نداد. این واقعیت برخلاف تلاش تندروها برای ایجاد واهمه اجتماعی، نشان داد افکارعمومی اسیر بازیهای سیاسی نشده است.
چندنرخی کردن؛ راهحل یا تکرار یک مسیر شکستخورده؟
اما فارغ از دعواهای سیاسی، واقعیت آن است که چندنرخی شدن بنزین، سابقهای روشن دارد: نه قاچاق را مهار کرده، نه مصرف را کاهش داده، نه عدالت ایجاد کرده و تنها منابع جدیدی برای دلالی ایجاد کرده است. بنزین ۵هزار تومانی نیز در همین چارچوب قابل ارزیابی است؛ عددی که شاید درآمد دولت را افزایش دهد، اما نه جذابیت قاچاق را کم میکند و نه الگوی مصرف را اصلاح. در این میان، آنچه بیش از همه آشکار شد، تناقض رفتاری برخی اعضای جبهه پایداری است؛ جریانی که سالها از سیاستهای سختگیرانهتر قیمتی حمایت میکرد، امروز همان سیاستها را به ابزاری برای حمله به دولت تبدیل کرده است.
اختلاف آنها نه بر سر اقتصاد سوخت، بلکه بر سر رقابت سیاسی و مدیریت افکارعمومی است. واقعیت این است که طرح جدید دولت، هرچند ایرادات جدی دارد، اما آنگونه که منتقدان تندرو القا میکردند «فاجعه ملی» نیست. اینبار نه مردم به خیابان آمدند و نه بحران اجتماعی شکل گرفت؛ تنها نشان داده شد که سیاستزدگی در حوزه انرژی، بزرگترین مانع اصلاحات واقعی است، همان مانعی که منتقدان امروز، خود از سازندگان اصلی آن هستند.
