اسفندیار جهانگرد کارشناس اقتصاد کلان: کسری بودجه با کنترل تورم حل می‌‏شود

دولت مانند همه سال‌های قبل در آخر سال دچار کسری بودجه شده است. اسفندیار جهانگرد، استاد دانشگاه و کارشناس اقتصادی در گفت‌وگو با «هم‌میهن» به این نکته اشاره کرده که باید بپذیریم دولت نمی‌تواند هزینه‌های خود را کم کند و درآمدها نیز به دلیل رکود و شرایط تحریم و وضعیت اسفناک کسب‌وکارها پایین است. 

‌چرا دولت‌ها در آخر سال معمولاً با کسری بودجه مواجه می‌شوند و چرا نمی‌توانند بودجه را مدیریت کنند؟

علت اصلی این است که هزینه‌های آنها بیشتر از درآمدشان است، من پیشنهاد می‌کنم کتاب مورگان شوستر که به‌عنوان خزانه‌دار دولت به ایران آمده بود را بخوانید تا به جواب این سوال برسید؛ در دوره قاجار، شاهان به اروپا می‌رفتند و از روسیه و انگلیس وام می‌گرفتند تا مخارج سفر تامین شود و در مقابل عوارض گمرکات و کشتیرانی شمال و جنوب را به این دو کشور می‌داد.

شوستر وقتی به ایران آمد تلاش کرد حساب و کتاب بودجه را سر و سامان دهد و کشتیرانی را از روسیه و انگلیس گرفت، در این میان روسیه به ایران اولتیماتوم داد و اولین بند آن این بود که شوستر باید از ایران برود. به‌هرحال بر سر هر بند بودجه یک نهاد، طیفی از افراد و قوانین و مقررات نشسته‌اند و به هر کدام از ردیف‌های آن دست زده شود و یا حذف شود یک گروه اعتراض خواهند کرد و ممکن است مانند شوستر از دولت و کشور خارج شوید. باید بپذیریم که دولت نمی‌تواند هزینه‌های خود را کم کند و درآمدها نیز به دلیل رکود و شرایط تحریم و وضعیت اسفناک کسب و کارها پایین است؛ بنابراین باید گفت: بر آن بخت برگشته باید گریست/ که دخلش بود نوزده خرجش بیست.

‌یعنی در بودجه‌نویسی مشکل داریم؟

شما یک خانواده را فرض کنید که فلان مقدار درآمد دارند و چند فرزند که هزینه‌های خاص خود را دارند، وقتی تورم در کشور وجود دارد همیشه کفه هزینه بالا است و کفه درآمدها هیچگاه بالا نمی‌آید. در اول سال که معمولاً تورم خاصی وجود ندارد هزینه دولت‌ها خوب پیش می‌رود اما به بهمن و اسفند که می‌رسیم به دلیل بالا رفتن تورم در طول سال، دچار کسری بودجه شدید می‌شوند و به مشکل برمی‌خورند.

بخشی از هزینه‌های دولت عمرانی و بخشی از آن هزینه‌های جاری است، قسمت هزینه‌های عمرانی در ایران نزدیک به 10 سال است که به امان خدا رها شده و سرمایه‌گذاری در کشور منفی است، هزینه جاری نیز مشخص است اما اگر یک شوک سیاسی، اجتماعی، امنیتی و... در اقتصاد اتفاق بیفتد و فضا نامطمئن شود دولت‌ها دیگر نمی‌توانند تورم را پیش‌بینی کنند و همین کفه درآمدها و هزینه‌ها را به‌هم می‌ریزد و نمی‌تواند بودجه را تامین کند و مجبور می‌شود یا نفت بیشتری بفروشد، یا از مردم مالیات بگیرد و یا اوراق قرضه بفروشد.

تکلیف نفت که مشخص است و به دلیل تحریم‌ها نمی‌توانیم بیشتر بفروشیم، مالیات نیز بستگی به رونق کسب و کارها دارد و وقتی اقتصاد در رکود است نمی‌تواند آنها را محقق کند، اوراق قرضه را نیز به بانک‌ها می‌فروشد و برگشت آن مشکلات خاص خود را دارد، این سمت درآمد دولت است که با سختی تامین می‌شود اما هزینه‌های دولت تمامی ندارد. 

‌چه راهکاری را می‌توان به دولت پیشنهاد کرد؟

دولت باید ملزم شود ریشه‌ها و کانال‌هایی که منجر به تورم می‌شود را کنترل کند. مهمترین ابزار آن نیز این است که به دولت اطمینان داشته باشیم که می‌تواند این کار را انجام دهد، دولت باید درآمد نفتی و مالیاتی داشته باشد که متاسفانه با توجه به تحریم‌ها، دولت فعلی ندارد. همچنین باید مسئولان اقتصادی دولت نیز کاربلد باشند تا مردم و کسب و کارها به آنها اعتماد کنند تا قیمت‌ها کنترل شود.

به کانال تلگرام هم میهن بپیوندید