نمایش قدرت مقتدی

خروج جریان صدر از مجلس چه تاثیری در آینده سیاسی عراق دارد؟

عبور از بحران

اکثر صاحب‌نظران دست‌کم در ظاهر معتقدند عراق در حال عبور از یک بن‌بست سیاسی است، حتی جو بایدن رئیس‌جمهور ایالات متحده آمریکا که در آستانه سفر به عربستان در مقاله خود در واشنگتن‌پست وعده داده که به این بن‌بست رسیدگی خواهد کرد. اما مسبب این بن‌بست کیست و چگونه به گشایش سیاسی خواهد رسید؟ هادی‌العامری، فرمانده سابق نیروی نظامی حشدالشعبی و رئیس ائتلاف الفتح معتقد است این گشایش سیاسی در چند روز آینده محقق خواهد شد. گشایشی که «قیس الخزعلی» رهبر جنبش «عصائب اهل‌الحق» خیلی روشن‌تر به آن اشاره می‌کند: «پس از خروج فراکسیون صدر تأخیری در تشکیل دولت وجود ندارد. اکنون یک فرصت واقعی برای تشکیل دولت وجود دارد و جلسه‌ای پس از عید قربان برگزار خواهد شد.» اما آیا واقعاً بحران سیاسی چندماهه در عراق به همین سهولت رفع خواهد شد؟ روزهای پس از عید قربان پی در پی گذشته و این مقتدی صدر است که با نمازجمعه یکپارچه باز ابتکار عمل را به دست گرفته است. به نظر می‌رسد «چارچوب هماهنگی گروه‌های شیعی» شامل ائتلاف دولت قانون به رهبری نوری‌المالکی و ائتلاف الفتح به رهبری العامری و گروه‌های کوچکتر شیعی با استعفای مقتدی صدر که موضعی سرسختانه و آشتی‌ناپذیر با آن‌ها در پیش گرفته بود، مهم‌ترین برنده ماراتن هشت‌ماهه هستند و با استعفای نمایندگان جریان صدر هم رقیبی سرسخت را کنار زده‌اند و هم اکثریت کرسی‌های اعضای مستعفی را با نمایندگان علی‌البدل خود کسب کرده‌اند. این ائتلاف با همراهی اتحادیه میهنی کردستان به عدد 140 نماینده رسیده بود و در این هشت ماه توانستند با آبستراکسیون و عدم شرکت در جلسه مجلس جلوی تشکیل جلسه و انتخاب رئیس‌جمهور با حضور حداقل دوسوم اعضای مجلس را بگیرند، اما حالا با کسب کرسی‌های بیشتر تبدیل به بزرگترین فراکسیون شده و همانگونه که رهبرانش ابراز امیدواری کرده‌اند به دنبال تشکیل دولت هستند. با استعفای نمایندگان وابسته به جریان صدر ۱۲ کرسی به کرسی‌های ائتلاف الفتح اضافه شده و به ۳۱ کرسی رسید و ائتلاف دولت قانون ۵ کرسی کسب کرده و اکنون صاحب ۳۸ کرسی است و بقیه کرسی‌ها بین احزاب کوچکتر چارچوب هماهنگی شیعی تقسیم شده است. این وضعیت، چارچوب هماهنگی شیعی را در وضعیت مطلوب‌تر سیاسی قرار داده است. هر چند در زمان برگزاری انتخابات نیز چنانچه این گروه‌های شیعی از تعدد نامزدها اجتناب می‌کردند و در حوزه‌های انتخاباتی خود با یک نامزد متحد به رقابت با نامزد جریان صدر می‌پرداختند مجموع آرای آنها بیشتر از جریان صدر بود. نیروهای چارچوب هماهنگی شیعی مهم‌ترین متحدان ایران در فضای عراق هستند و طی بیست سال گذشته نیز قدرت را در عراق در دست داشتند؛ دور شدن این ائتلاف از قدرت، فضا را برای رقبای ایران به ویژه عربستان باز خواهد کرد تا اهل سنت را به قدرت برساند و نفوذ ایران را در عراق کنترل کند. تنها احتمال قانونی که امیدواری چارچوب هماهنگی را برای تشکیل دولت تهدید می‌کند درخواست یک‌سوم نمایندگان برای انحلال مجلس و موافقت دوسوم اعضای مجلس با این پیشنهاد است که تاکنون جز چند حزب کوچک کسی از این پیشنهاد حمایت نکرده‌ است. بلوک‌های اصلی قدرت مانند کردها و اهل سنت چشم‌اندازی برای تغییر میزان کرسی‌های خود در مجلس ندارند و در صورت انحلال مجلس، احتمال تغییر بیشتر در میان آرای گروه‌های شیعی است و برای قضاوت نهایی باید منتظر ماند و دید که چارچوب هماهنگی خواهد توانست سایر فراکسیون‌های مجلس را به اتحاد و تشکیل دولت قانع کند یا همچنان شرایط کنونی ادامه پیدا خواهد کرد. عملگرایی سیاسی اعضای شاخص چارچوب هماهنگی شیعی، مانند المالکی و العامری و تعامل و ائتلاف با رقبای سیاسی پیشین چشم‌انداز توافق سیاسی را روشن‌تر می‌کند، هر چند به حسن شهرت آنها صدمه زده است. العامری در مقام فرمانده نیروهای حشدالشعبی، خمیس الخنجر رهبر جناح تکریتی اهل سنت را به پشتیبانی داعش متهم می‌کرد و او را عامل گسترش نفوذ داعش در عراق می‌دانست، اکنون با او علیه محمد الحلبوسی رئیس مجلس متحد شده است. اتهام تلاش برای عادی‌سازی روابط با اسرائیل نیز یکی از خطوط قرمز فضای سیاسی عراق است که جرم‌انگاری آن با حمایت جریان صدر در همین مجلس تصویب شد. با این وجود چارچوب هماهنگی گروه‌های شیعی، ابایی از تعامل نزدیک با حزب دموکرات کردستان(بارزانی) که روابط نزدیکی با اسرائیل دارد، ندارند و در چند روز اخیر نیز نمایندگان مجلس وابسته به حزب دموکرات کردستان از گفت‌وگوهای سودمند با چارچوب هماهنگی نیروهای شیعی خبر داده‌اند. اما آیا واقعاً تشکیل دولت بدون موافقت و رضایت جریان صدر خروج از بن‌بست سیاسی است یا آغاز بحرانی جدی‌تر؟

صدر به دنبال چیست؟

مقتدی صدر روحانی معترض و کاریزما که جریان سیاسی صدر را رهبری می‌کند، استاد انجام کارهای غیرمنتظره و برهم زدن معادلات سیاسی است. مقتدی طی سال‌های اخیر نشان داده که سیاستمداری مصمم و آشتی‌ناپذیر است و از هر وضعیتی برای افزایش محبوبیت اجتماعی خود استفاده می‌کند. او پس از دو اولتیماتوم به اعضای جریان صدر و هم‌پیمانان در مجلس برای تشکیل دولت و ناکامی آنان، وارد قماری بزرگ شد و فرمان استعفای جمعی اعضای جریان صدر را صادر کرد و اکنون با برگزاری نمازجمعه 15 ذی‌الحجه تهدید خیابانی علیه رقبایش را به اجرا گذاشت؛ نمازی که نه در کوفه که در شهرک صدر بغداد برگزار شد. او در فراخوان خود گفته بود: «ای زنان و مردان مؤمن برای یاد کردن خدا بشتابید و دنیا را رها کنید. این یک دعوت خالصانه از سوی من است که نمازجمعه را یکپارچه در شهرک صدر بغداد برگزار کنیم.» تجمع این نمازجمعه اگر بخواهد ادامه پیدا کند و گسترده‌تر شود یادآور اعتراضات 2019 جریان صدر است؛ اعتراضاتی که منجر به گسترش محبوبیت و اقتدار بیشتر جریان صدر شد، اما آیا باز هم قمار مقتدی نتیجه خوبی خواهد داشت؟ چشم‌پوشی مقتدی صدر از داشتن سهمی عمده در دولت آینده و ائتلاف با گروه‌های سیاسی که او آنها را مسبب فساد و ناکارآمدی کنونی عراق می‌داند به محبوبیت او در میان هوادارانش افزوده و نشان داده که او حاضر نیست برای کسب قدرت با هر کسی متحد شود، او همه قدرت را می‌خواهد. اما خط قرمزهای مقتدی صدر به طرز عجیبی با منافع و متحدان ایران در عراق در تعارض است. صدر در حالی که المالکی را نماینده فساد دولتی و وابسته به خارج معرفی می‌کند، با الحلبوسی متحد شد؛ کسی که حتی اعضای جریان صدر اذعان دارند برای کسب ریاست مجلس به نمایندگان رشوه داده است. خانم ماجده التمیمی، نماینده مجلس عراق از استان بغداد از فهرست سائرون به رهبری مقتدی صدر که به کشف و افشاگری پرونده‌های فساد مالی شهرت دارد سال 2018 در گفت‌وگو با رادیو تایم اسکوئر بصره گفت: «به روشنی می‌دیدم که نمایندگان مجلس نزد احمد الجبوری (ابومازن) نماینده معتمد حلبوسی می‌رفتند و رای خود را به او می‌فروختند و در مقابل از او رسید پول دریافت می‌کردند.» شبکه الشرقیه در گزارشی ادعا کرد که الحلبوسی دست‌کم 30 میلیون‌دلار برای رسیدن به سمت ریاست مجلس صرف کرده است. الحلبوسی از عشایر متمول کربولی‌ها در استان الانبار است که شاخه‌ای از آنها در عربستان سعودی به سر می‌برد و با یکدیگر روابط تنگاتنگی دارند. به اعتقاد بسیاری از کارشناسان الحلبوسی دست پنهان عربستان سعودی در عراق است. ثامر السبهان، سفیر سابق عربستان در عراق و وزیر امور کشورهای عربی شورای همکاری خلیج فارس با الحلبوسی ارتباط نزدیک دارد. سبهان همان کسی است که وزارت امور خارجه عراق به دلیل دخالت‌های طایفه‌گرایانه او و تلاش برای ایجاد ناامنی در عراق، او را عنصر نامطلوب خواند و از ریاض خواست که او را فرابخواند. در سال 2018 به هنگام رای‌گیری برای انتخاب رئیس مجلس، سبهان با کردها تماس گرفت و به آنها گوشزد کرد که اگر خواهان حمایت عربستان سعودی از اقلیم کردستان هستند باید به الحلبوسی رای دهند و جریان صدر در این سال به همین دلایل به او رأی نداد. صدر آشکارا این شواهد فساد و وابستگی را نادیده می‌گیرد و تنها متحدان ایران را متهم می‌کند. اصرار مقتدی صدر برای خلع سلاح حشدالشعبی، نیروی نظامی متحد ایران، از جمله موارد اختلافی است؛ موضوعی که منجر به فتوای آیت‌الله سیدکاظم حسینی‌حائری مرجع تقلید عراقی ساکن قم و شاگرد محمدباقر صدر علیه مقتدی شد. مقتدی صدر تا پیش از این مدعی بود مقلد حسینی‌حائری است. حائری در فتوای خود آورده است: «انتخاب کسانی که دشمن نیرو های حشدالشعبی هستند یا کسانی که به دنبال ادغام حشدالشعبی با نیروهای امنیتی برای تضعیف و حذف آن هستند یا کسانی که برای کسب رضایت دشمنان و فاسدین برای مبارزه با ارزش‌های عراق و مجاهدان آن تلاش می‌کنند، حرام است.» سیدمحمد صدر پدر مقتدی از مراجع تقلید بزرگ شیعه و رئیس حوزه علمیه نجف و پسرعموی سیدمحمدباقر صدر و از مخالفین شاخص صدام حسین بود که بارها زندانی و در نهایت ترور شد. خاندان صدر سابقه و اعتبار تاریخی طولانی در حوزه علمیه شیعه دارند و اکنون مقتدی میراث‌دار این اعتبار است. این سابقه تاریخی به همراه صراحت، آشتی‌ناپذیری و استقلال رأی و مصمم بودن، از او رهبری کاریزماتیک برای پیروانش ساخته که حتی چهره‌ای مقدس و آخرالزمانی نیز برای او قائل هستند. برخلاف حزب الدعوه و مجلس اعلا و جریان دولت قانون و حشدالشعبی که طبقه متوسط شیعیان را نمایندگی می‌کند عمده پیروان جریان صدر از طبقه حاشیه‌نشین و فقیر شیعیان هستند که اطاعت محض و بی‌چون و چرا از رهبرشان دارند. فساد و ناکارآمدی و مشکلات اقتصادی بر خشم این قشر افزوده و مقتدی صدر با متهم کردن اکثر جریان‌های سیاسی عراق به فساد و وابستگی با شعار «دولت اکثریت» وارد انتخابات مجلس شد تا بتواند با کسب حداقل 100 کرسی در پارلمان عراق به عنوان فراکسیون اکثریت یک دولت «صدری قُحّ (صدری خالص)» تشکیل دهد. او پس از هشت ماه رایزنی و بلاتکلیفی، توافق با جریان‌های سیاسی دیگر را به معنای پایان و نابودی عراق دانست و صراحتاً گفت هرگز با شما توافق نخواهم کرد. مقتدی صدر معتقد است عراق اسیر فساد، وابستگی و دخالت خارجی شده است. اشاره او به فساد، نمایندگان شاخصی در افکار عمومی عراق است که به «نهنگ‌های فساد (فساد الحيتان)» معروف هستند؛ نوری‌المالکی نخست‌وزیر سابق عراق، محمد الحلبوسی رئیس مجلس عراق، بهاءالاعرجی معاون اسبق نخست‌وزیر عراق و از رهبران سابق جریان صدر و خمیس‌الخنجر از سرمایه‌داران بزرگ اهل سنت و لابی‌گر سیاسی وابسته به ترکیه و قطر و رهبر فراکسیون حاکمیت. منظور مقتدی صدر از وابستگی و دخالت خارجی بیش از همه، ایران و نیروهای نزدیکش را مورد هدف قرار داده است. تا زمان حضور ارتش ایالات متحده در عراق، مقتدی صدر با فرماندهی نیروی نظامی جیش‌المهدی جدی‌ترین مخالف این حضور بود و از این جهت گسترش نفوذ و اقدامات او مطلوب ایران هم محسوب می‌شد چراکه تصمیم‌سازان در ایران انتظار نداشتند آمریکا به این سرعت و سهولت عراق و افغانستان را ترک کند و مخالفت با حضور آمریکا را سیاست مهم و کلیدی خود قلمداد می‌کردند. اما پس از خروج ایالات متحده از عراق، مقتدی صدر بیش از پیش از ایران فاصله گرفت و حتی برای ایجاد توازن به دیدار غیرمنتظره محمد بن‌سلمان ولیعهد عربستان رفت. صدر با چرخش‌های تاکتیکی هر بار سرمایه اجتماعی خود را تجدید کرده و بر آن افزوده است. مخالفت او با نفوذ ایران در عراق در حالی که در سال‌های ابتدایی بازگشت به عراق متهم به وابستگی به ایران بود و تصفیه چندباره جریان صدر از متهمان به فساد و تغییر متحدینش که به‌زعم او منحرف یا فاسد شده‌اند، از او چهره‌ای غیرقابل پیش‌بینی ساخته است. بهاءالاعرجی معاون نخست‌وزیری عراق در زمان نوری‌المالکی که از سران جریان صدر بود و برادرش نیز امام جمعه کاظمین است، از جمله کسانی است که مقتدی صدر او را از جریان صدر کنار گذاشت. الاعرجی، پیش از این انتخابات در گفت‌وگو با شبکه تلویزیونی العالم از تلاش‌های دولت‌های خارجی به‌خصوص دولت‌های حاشیه خلیج‌فارس برای تجزیه احزاب شیعه خبر داد. احزاب شیعه نزدیک به ایران پس از سقوط رژیم صدام توانستند حدود دو دهه قدرت را در عراق به دست بگیرند و اکنون جریان صدر مانع تداوم این حاکمیت شده است. مقتدی صدر در بیست سال گذشته با ایفای نقش اپوزیسیون دولت‌های شیعی متحد ایران، توانسته نارضایتی اقشار فقیر و حاشیه‌نشین را به دست بیاورد و چون هیچ‌گاه در دولت‌ها شریک نبوده، کوچکترین نقشی را هم در وضع موجود عراق برعهده نمی‌گیرد. در ابتدای قرن بیست و یکم میلادی، مقتدی صدر یک رهبر سیاسی حاشیه‌ای و فاقد نقش کلیدی شمرده می‌شد، اما اکنون یکی از رهبران تعیین‌کننده و تاثیرگذار است. قدرت‌نمایی صدر در نمازجمعه یکپارچه روز جمعه می‌تواند تمایل احزاب برای ائتلاف با چارچوب هماهنگی شیعی و تشکیل دولت جدید را تحت تاثیر دهد. به ویژه که احزاب شیعی نزدیک به ایران در سال‌های اخیر با کاهش پایگاه اجتماعی روبه‌رو شده‌اند و بیش از همه توسط رسانه‌های وابسته به عربستان سعودی و جریان سیاسی اهل سنت متهم به فساد و وابستگی به ایران و ناکارآمدی شده‌اند. با وجود نقش چشمگیر حشدالشعبی و عصائب الحق و کتائب سیدالشهدا و سایر گروه‌های شیعی در مبارزه علیه داعش، ورود آنها به عرصه سیاسی مشروعیت‌شان در افکار عمومی عراق را کاهش داد. ورود این گروه‌های نظامی به عرصه سیاسی با انتقاد صدر و حتی نهاد مرجعیت مواجه شد؛ گروه‌هایی چون نجبا که بیشتر به نزدیکی به ایران مشهور هستند هم از منتقدین باقی ماندند و وارد این فرآیند نشدند. از ابومهدی‌المهندس معاون العامری در حشدالشعبی هم که همراه شهید قاسم سلیمانی به شهادت رسید به عنوان مخالف جدی ورود حشدالشعبی به سیاست نام برده می‌شود. بدترین گزینه پیش رو برای این گروه‌ها، آغاز اعتراضات خیابانی و حتی درگیری شیعه با شیعه است. اختلاف کنونی و گسترده شدن درگیری میان شیعیان مستقیماً نفوذ ایران در عراق را نشانه رفته است و جریان صدر نیز تاکنون علیه دخالت‌های آشکار عربستان و حتی ترکیه موضع قاطعی نگرفته و نوک حملاتش تنها متوجه ایران بوده است. نقطه جدایی مقتدی صدر از ایران در سال 2008 بود که نیروهای نظامی جیش‌المهدی وابسته به صدر با دولت المالکی برای کنترل امنیتی شهر مهم بصره با هم درگیر شدند و این درگیری بیش از 500 کشته بر جا گذاشت. میانجیگری ایران و مشخصاً قاسم سلیمانی به زیان مقتدی تمام شد. صدر در بیانیه‌اش در مورد پذیرش آتش‌بس گفت: «به خاطر مسئولیت شرعی و برای پایان دادن به ریخته‌شدن خون عراقی‌ها، برای حفظ اتحاد عراق و خاتمه این آشوب... ما پایان حضور نظامی‌مان را در بصره و سایر استان‌ها اعلام می‌کنیم.» جیش‌المهدی در همین سال منحل شد و پس از آن روز به روز فاصله صدر از ایران بیشتر شده و به مخالفان اهل سنت نزدیک به عربستان تبدیل شده است. شرایط به نظر بغرنج‌تر از همیشه است، برای نخستین بار از زمان انتخابات سال 2006 شاهد عدم حضور نمایندگان جریان صدر در پارلمان هستیم، نمایندگان این جریان در سال‌های 2010، 2014 و 2018 از حضور در دولت کناره‌گیری کردند، اما تاکنون هیچ‌گاه از پارلمان استعفا ندادند. در روزهای اخیر هم شبکه‌های اجتماعی در عراق پر از پست‌ها و مطالبی شده که طرفداران جریان صدر و مسئولان این جریان با محوریت «آماده بودن» بدون ارائه هیچ جزئیاتی منتشر کرده‌اند. آغازگر این جریان ابراهیم الجابری، مدیر دفتر رهبر جریان صدر بود که در پستی نوشت «در آمادگی کامل باشید». پس از آن، پست‌ها و مطالب دیگری از رهبران این جریان منتشر شد، از جمله حاکم الزاملی، نائب رئیس اول مستعفی پارلمان، از جریان صدر در پستی با استناد به آیه‌ای از قرآن که بنی‌اسرائیل حضرت موسی را به مقابله با دشمنان به همراه خدای خود فراخواندند و از همراهی وی دست کشیدند، از تجدید پیمان خود با مقتدی صدر برای کمک و همراهی وی خبر داد. پس از انتشار گسترده این مطالب هشتگ «جاهزون» (آماده‌ایم) به یکی از ترندهای شبکه‌های اجتماعی در عراق تبدیل شد و حتی در برخی مطالب و ویدئوهای منتشر شده، حامیان صدر آمادگی خود را با نمایش اسلحه به رخ کشیدند. محمد نعناع، تحلیلگر سیاسی عراقی در گفت‌وگو با العالم الجدید هدف اول صدری‌ها را تاثیرگذاری بر روند تشکیل دولت می‌داند تا مانع کسب مقام نخست‌وزیری توسط اعضای چارچوب هماهنگی مانند نوری‌المالکی یا هادی العامری شوند. وی ادامه می‌دهد هدف دوم این است که مقتدی صدر احساسات هواداران خود را تهییج کند تا آنها را برای فرمانبرداری در لحظه مورد نظر آماده نگه دارد.

ایران و رقبای منطقه‌ای

عراق میدان برخی از رقابت‌های منطقه‌ای است و ایران و عربستان و اسرائیل و ترکیه بازیگران این رقابت‌ها. ترکیه و اسرائیل در تعامل با حزب دموکرات کردستان نفوذ خود را در اقلیم گسترش داده‌اند. ترکیه اهل سنت عراق را هم از نظر دور نداشته و با برکشیدن خمیس‌الخنجر سرمایه‌دار تکریتی که روابط نزدیکی با خانواده صدام نیز داشت او را به لابی‌گر اصلی جریان اخوان‌المسلمین به رهبری ترکیه و قطر در عراق تبدیل کرده است. عربستان هم نه‌تنها نفوذ سنتی در میان اهل سنت را تقویت کرده با جذب مقتدی صدر امتیازی تاریخی و بی‌مانند کسب کرده و توانسته ایران را در عراق و در میان شیعیان به چالش بکشد. نفوذ و سرمایه‌گذاری اقتصادی عربستان و ترکیه هم در قیاس با ایران چشم‌گیرتر بوده و با تمرکز ایران بر مسائل نظامی و سیاسی، رقبای منطقه‌ای سودهای اقتصادی را ربوده‌اند. ائتلاف جریان صدر با حزب دموکرات کردستان و بارزانی با وجود مواضع قاطع صدر در ضدیت با اسرائیل و مخالفت با هرگونه تلاش برای عادی‌سازی روابط از انتقادات وارد به صدر است. پایگاه‌هایی که اقلیم کردستان عراق در اختیار اسرائیل قرار داده مورد اعتراض ایران بوده و هست و در ماه‌های گذشته نیز حمله موشکی ایران به یکی از این پایگاه‌ها موجب اعتراض عراق به ایران شد. دولت الکاظمی و اقلیم کردستان حضور اسرائیلی‌ها در این پایگاه را تکذیب و محل اصابت موشک‌های ایران را منطقه مسکونی معرفی کردند. در مقابل، عربستان در هدایت افکار عمومی و به ویژه اتحاد سیاسی اهل سنت نقش جدی ایفا کرده و موفق شده در میان اقشاری از جامعه عراق، ایران را به مداخله در امور داخلی عراق متهم کند و با بزرگنمایی رسانه‌ای از سرمایه‌گذاری‌های عربی در جنوب عراق برای گسترش کشاورزی بر نقش مثبت خود تاکید کند. محبوبیت جریان شیعی نزدیک به ایران به خاطر بیست سال حاکمیت و عدم موفقیت در کاهش مشکلات اقتصادی و فساد گسترده دولتی تا حدودی کاهش یافته و با وجود آنکه در حفظ جایگاه سیاسی خود از طریق ائتلاف و لابیگری موفق عمل کرده، در عرصه رسانه‌ای و مدیریت افکار عمومی مردم عراق موفق نبوده است.

چه خواهد شد؟

با وجود تمامی این پیچیدگی‌ها به نظر می‌رسد حتی اگر مجلس عراق موفق به انتخاب رئیس‌جمهور، نخست‌وزیر و تشکیل دولت هم شود، نخواهد توانست اتحاد و آرامش سیاسی را در جامعه متشتت و چندپاره عراق محقق کند و التهابات سیاسی همچنان استمرار خواهد داشت. با برطرف شدن خطر داعش و خروج آمریکایی ها از عراق، فرصت بیشتری برای همکاری‌های اقتصادی و فرهنگی و اجتماعی میان ایران و عراق فراهم است و با وجود سابقه جنگ هشت‌ساله ایران و رژیم صدام، این امیدواری در تهران وجود دارد که باز هم بتواند متحدین خود را در بغداد بر سریر قدرت ببیند و مقابل رقبای منطقه‌ای چون ترکیه و عربستان که آنها هم به دنبال نفوذ در عراق هستند دست بالاتر را کسب کند، اما این امید نیازمند اتحاد درونی بیشتر گروه‌ها، تقویت قدرت رسانه‌ای و برنامه برای حل مشکلات اقتصادی و همچنین تحکیم روابط اقتصادی و اجتماعی با ایران است و همچنان مقتدی صدر و هوادارانش مشکل جدی ایران در حفظ اقتدارش خواهند بود.

به کانال تلگرام هم میهن بپیوندید