بررسی واکنش سه صنف مهم هنری، روزنامهنگاران و سینماگران به قانون به عفاف و حجاب
این بیانیهها سیاسی نیست
قانون موسوم به عفاف و حجاب که ۲۳ آذرماه به مسعود پزشکیان ابلاغ میشود تا طبق اصل ۱۲۳ قانون اساسی آن را امضاء کند، نگرانیهای بسیاری را برانگیخته است. نگرانیهایی ازجمله در میان روزنامهنگاران و جامعه هنری که خود را در قالب بیانیههایی نه مغرضانه که اتفاقاً خیرخواهانه و مصلحتجویانه نشان داده است.
اولین روز هفتهای که گذشت، شنبه ۱۰ آذرماه با انتشار خبری همراه بود که هنوز هم حواشی آن ادامه دارد؛ خبر انتشار متن نهایی قانون «حمایت از خانواده از طریق ترویج فرهنگ عفاف و حجاب» معروف به قانون عفاف و حجاب که پس از رفت و برگشتهای متعدد میان مجلس و شورای نگهبان، در ۷۴ ماده و مجموعاً ۵ فصل تنظیم و نهایی شده است؛ قانونی که مسعود پزشکیان، رئیسجمهور ایران آن را دارای ابهاماتی خوانده است که رفع آنها نیازمند گفتوگو و تعامل است.
هرچند اینکه محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس شورای اسلامی گفته است این قانون ۲۳ آذرماه به مسعود پزشکیان ابلاغ میشود تا طبق اصل ۱۲۳ قانون اساسی آن را امضاء کند، نگرانیهای بسیاری را برانگیخته است. نگرانیهایی ازجمله در میان روزنامهنگاران و جامعه هنری که خود را در قالب بیانیههایی نه مغرضانه که اتفاقاً خیرخواهانه و مصلحتجویانه نشان داده است.
بیانیههایی که ازجمله آنها میتوان به بیانیه مشترک سه نهاد صنفی مهم حوزه هنر؛ خانه سینما، تئاتر و موسیقی ایران، بیانیهای دیگر با امضای بیش از ۱۴۰ روزنامهنگار و بیانیه سینماگران با امضای بیش از ۱۰۰ چهره شناختهشده اشاره کرد. بیانیههایی که فصل مشترک آنها، ابراز نگرانی نسبت به ابلاغ احتمالی قانون موسوم به عفاف و حجاب با قابلیت بسط و گسترش دایره جرمانگاری و فراهم آوردن زمینه شکلگیری بزرگترین و بیسابقهترین انشقاق ملی است و درخواستشان اینکه منطق، استدلال و نیکاندیشی همه بزرگان این مرزوبوم، اندیشمندان، حقوقدانان، جامعهشناسان و همه دلسوزان ملت بزرگ ایران، مانع از اجرای این قانون که «تفرقهافکنانه» خوانده میشود، شود.
گواهی میدهند که هشدار داده بودند
همراهی سه نهاد صنفی حوزه هنر؛ خانه سینما، تئاتر و موسیقی ایران در صدور بیانیهای مشترک، بیانیهای خیرخواهانه و مصلحتجویانه، اقدامی اگر نگوییم بیسابقه در طول تاریخ شکلگیری این نهادها دستکم کمسابقه است. اینکه مدیران و تصمیمگیرندگان این نهادها و اعضای آن به این نتیجه برسند که قانون در آستانهی ابلاغ نهتنها برای جامعه هنری که برای جملگی جامعه ایران، مفید فایده نیست خود نتیجهای قابل تأمل است.
نتیجهای که حتی اگر منجر به تغییری در این قانون نشود دستکم برای ثبت در تاریخ و نشان دادن اینکه در دورهای کسانی اعم از نهادهای صنفی در اتحادی کمسابقه، روزنامهنگاران، سینماگران و... نسبت به چه تصمیماتی واکنش نشان و هشدار دادند که چنین تصمیماتی موجب چه اتفاقاتی خواهد شد، لازم است.
مجید برزگر، تهیهکننده و کارگردان سینما و از امضاکنندگان بیانیه مشترک خانه سینما، تئاتر و موسیقی ایران در پی تصویب قانون موسوم به قانون حجاب و عفاف در مورد این بیانیه به «هممیهن» میگوید: «وجه اصلی چنین بیانیههایی، لزوماً تاثیرگذاری آنها نیست. چراکه تجربه تاریخی ما نشان میدهد به هر حال ساختار در تصمیمگیریهای خود رأساً عمل میکند حتی اگر اجرای برخی از این تصمیمگیریها را مسکوت بگذارد. درنتیجه صدور بیانیهها، اعم از بیانیه مشترک خانه سینما، تئاتر و موسیقی ایران یا بیانیهای که از سوی بیش از ۱۴۰ روزنامهنگار به امضاء رسید یا بیانیه سینماگران با امضای بیش از ۱۰۰ چهره شناختهشده، موید ایفای نقش تاریخی آنهاست.
درواقع این واکنش آنها به چیزی است که آن را نادرست میدانند. به هر حال نمیتوان این احتمال را نادیده گرفت که این قانون ممکن است درنهایت اصلاح شود یا اساساً مسکوت بماند اما امضاکنندگان بیانیههای مذکور نشان میدهند که نسبت به انتشار آن در وضعیت کنونی ایران و منطقه، ازجمله وضعیت اقتصادی و دشواریهای معیشتی، بیتفاوت نیستند. درنتیجه دستکم نظر خود را نسبت به آن اعلام میکنند و درخصوص تبعاتش هشدار میدهند.
قانونگذاران بهطور طبیعی باید به چنین بیانیههایی اهمیت دهند، آنها را با دقت مطالعه کنند و از نمایندگان امضاکنندگان بیانیهها دعوت به همفکری نمایند. هرچند به هر حال ممکن است در این میان گوش شنوایی وجود نداشته باشد اما چه نهادهای صنفی ازجمله خانه سینما، تئاتر و موسیقی، چه روزنامهنگاران و چه هنرمندان شاخه گوناگون بهصورت مستقل، واکنش نشان دادن نسبت به وضعیت موجود را وظیفه خود میدانند.»
نکتهای که باید مورد توجه قرار گیرد این است که این بیانیهها به هیچ عنوان بیانیههای سیاسی نیستند. درواقع هیچکدام از بیانیههایی که از سوی نهادهای صنفی حوزه هنر و هنرمندان صادر میشوند، سیاسی نیستند. اینها بیانیههایی مشفقانهاند که از روی خیرخواهی و نگرانی نوشته، امضاء و منتشر میشوند.
برزگر با اشاره به این نکته ادامه میدهد: «به عبارت دیگر امضاکنندگان این بیانیهها نگران هزینههای وارده بهواسطه اجرایی شدن قانونهایی چون قانون موسوم به عفاف و حجاب هستند. چنانچه در روزهای اخیر مراجع عظام و سیاسیون نیز در این مورد هشدار دادهاند. بنابراین درمجموع امضاء و انتشار چنین بیانیههایی، اولاً برای ایفای نقشی تاریخی در دورهای بهخصوص و ثانیاً برای هشدار دادن در مورد عواقب تصمیمی نادرست است.
ضمن اینکه در وضعیت کنونی چارهای جز انتشار بیانیههای سرگشاده نیست تا دستکم در یاد تاریخ بماند که در دورهای کسانی اعم از نهادهای صنفی در اتحادی کمسابقه، روزنامهنگاران، سینماگران و... نسبت به چه تصمیماتی واکنش نشان و هشدار دادند که چنین تصمیماتی موجب چه اتفاقاتی خواهد شد. درنهایت اینکه در عمل چه اتفاقی خواهد افتاد موضوع دیگری است که میتوان جداگانه در مورد آن صحبت کرد.»
او در پایان تاکید میکند: «فراموش نکنید که نگرانی نهادهای صنفی، روزنامهنگاران و سینماگران، یک نگرانی شخصی و بهعنوان مثال تنها در مورد اعضای خود نیست. بلکه بهعنوان مثال حذف نیمی از جامعه از امکان عمومی، امکانی که ازجمله آنها میتوان به سالنهای سینما، تئاتر و موسیقی اشاره کرد، است که موجب نگرانی آنها شده است یا همانطور که در بیانیه مشترک خانه سینما، تئاتر و موسیقی ایران آمده است، قانونی که زندگی در وطن را «کیفر» بداند و «ممنوعالخروجی» را بهعنوان مجازات در نظر بگیرد، جز تبدیل کردن مفهوم «وطن» به یک زندان بزرگ، معنایی در بر ندارد. همه اینها موجب نگرانی برای آرامش و امنیت میلیونها ایرانی از سنین پایین تا بالاست که در بیانیههای مصلحانه مذکور، مورد تذکر قرار گرفته است.»
بیم از بیش از این شدن ممنوعیتها
خبر انتشار متن نهایی قانون «حمایت از خانواده از طریق ترویج فرهنگ عفاف و حجاب» معروف به قانون عفاف و حجاب مورد توجه سیدعباس صالحی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی بهعنوان عالیترین مقام دولتی حوزه فرهنگ و هنر نیز قرار گرفته است.
او روز چهارشنبه، ۱۴ آذرماه در حاشیه جلسه هیئتدولت در جمع خبرنگاران در این مورد گفت: «در این خصوص بحثهای مختلفی مطرح است. در خود دولت نیز پیرامون این قانون گفتوگوهای بسیاری صورت گرفته است و باید گفتوگوهای تکمیلی انجام شود تا با مقاماتی که میتوانند تصمیمگیر باشند، موضعی روشنتر اتخاذ شود.»
این درحالیاست که در حال حاضر نیز بازیگران زنی که بهدلایل گوناگون در پیوند با موضوع حجاب، دچار ممنوعیت از فعالیت هستند، اندک نیست و ازجمله موضوعات مورد اشاره در بیانیههای مذکور، چنانچه مجید برزگر اشاره کرد، در کنار نگرانی عمومی برای تمام جامعه، نگرانی از افزایش ممنوعیتهای موجود بر سر راه فعالیت این هنرمندان است.
