مسعود پلمه دبیرکل تشکل ملی کشتیرانی ایران:مدیریت بنادر عامل توقف کالاها نیست
مدیریت بنادر کشور، به صورت تلفیقی و هم‌زمان از مقررات بین‌المللی و داخلی تبعیت می‌کند؛ یعنی بسیاری از عملیات‌ها بر اساس استانداردهای جهانی مثل کنوانسیون‌های بندری و ایمنی انجام می‌شود و هم‌زمان ضوابط و قوانین ملی نیز اعمال می‌شوند.
وظیفه‌ی اصلی مدیریت بندر، فراهم کردن شرایط تسهیل ورود و خروج کالاها، هماهنگی با اپراتورها و حفظ ایمنی در بخش تخلیه و بارگیری است. اما هر کالایی برای ترخیص، نیازمند طی شدن یک زنجیره مجوزها و فرآیندهای اداری است؛ از ثبت سفارش تا تخصیص ارز، کسب مجوزهای لازم و بررسی‌های تخصصی. چنان‌چه در هر یک از این مراحل اختلالی بیفتد یا هماهنگی لازم بین نهادها وجود نداشته باشد، کالا در انبار بندر می‌ماند و به اصطلاح «رسوب» می‌کند، اما این موضوع منشأ بندری ندارد. مسعود پلمه، دبیرکل تشکل ملی کشتیرانی ایران در گفت‌وگو با «هم‌میهن» شرایط و قوانین بنادر را تشریح کرده است.
رئیس‌جمهور نسبت به ماندگاری طولانی برخی محموله‌ها در بنادر اعتراض کرده، آیا مشکل ناشی از استانداردها و قوانین حاکم بر مدیریت بنادر است؟
مدیریت بنادر کشور، به صورت تلفیقی و هم‌زمان از مقررات بین‌المللی و داخلی تبعیت می‌کند؛ یعنی بسیاری از عملیات‌ها بر اساس استانداردهای جهانی مثل کنوانسیون‌های بندری و ایمنی انجام می‌شود و هم‌زمان ضوابط و قوانین ملی نیز اعمال می‌شوند. اما نکته‌ی کلیدی این است که رسوب یا توقف طولانی‌مدت کالاها در بنادر، عملاً به عملکرد خود مدیریت بندر و بخش دریایی مربوط نیست و ساختار بندری تنها محل ورود و خروج کالاست، نه محل تصمیم‌گیری درباره توقف کالا.
نقش مدیریت بندر دقیقاً چیست و چرا برخی تصور می‌کنند توقف کالاها ناشی از ضعف در عملکرد بنادر است؟
این برداشت تا حد زیادی به دلیل ناآگاهی از سلسله‌مراتب فرآیندهای حمل‌ونقل کالاست. وظیفه‌ی اصلی مدیریت بندر، فراهم کردن شرایط تسهیل ورود و خروج کالاها، هماهنگی با اپراتورها و حفظ ایمنی در بخش تخلیه و بارگیری است. اما هر کالایی برای ترخیص، نیازمند طی شدن یک زنجیره مجوزها و فرآیندهای اداری است؛ از ثبت سفارش تا تخصیص ارز، کسب مجوزهای لازم و بررسی‌های تخصصی. چنان‌چه در هر یک از این مراحل اختلالی اتفاق بیفتد یا هماهنگی لازم بین نهادها وجود نداشته باشد، کالا در انبار بندر می‌ماند و به اصطلاح «رسوب» می‌کند، اما این موضوع منشأ بندری ندارد.
نقش قوانین بین‌المللی و همچنین استانداردهای ایمنی مثل IMDG Code در فرآیند مدیریت بنادر چیست؟ آیاهمه چیز بر عهده مقررات داخلی نیست؟
خیر، اتفاقاً بنادر ایران ملزم به رعایت استانداردهای فنی و ایمنی بین‌المللی نظیر IMDG Code درباره کالاهای خطرناک، مقررات سازمان جهانی دریانوردی و سایر کنوانسیون‌ها هستند. همچنین، شیوه‌های انبارش، چیدمان کانتینر و فله، بار عمومی و فرآیندهای ایمنی کاملاً استانداردسازی‌شده و می‌توان گفت که در بخش فنی، بنادر ایران تطابق خوبی با دنیا دارند. اما در خصوص رسوب کالا، رویه‌های داخلی مانند ثبت سفارش، تخصیص ارز، تشریفات نظارتی و اجرای برخی قوانین اقتصادی و تحریمی پیچیده، باعث کندی روند ترخیص می‌شود.
در این میان نقش گمرک چیست؟
این یک باور پرتکرار است اما باید تصحیح شود. در واقع گمرک مجری قوانین و مقرراتی است که از سوی سایر نهادها تعیین می‌شود؛ اگر یک کالا مجوز یا ثبت سفارش نداشته باشد یا نسبت به فرآیند تشریفات آن ابهامی وجود داشته باشد، گمرک براساس ضوابط حق ترخیص ندارد. نمونه مشخص آن ثبت سفارش است که فرآیندی کاملاً مستقل و مربوط به وزارت صنعت، معدن و تجارت (صمت) است؛ یعنی اگر کالایی ثبت سفارش نداشته باشد، گمرک مسئولیتی برای ترخیص آن ندارد و حتی اجازه ورود یا خروج را نمی‌دهد.
با توجه به این زنجیره طولانی و شاید پیچیده، راهکار شما برای کاهش رسوب کالا در بنادر و بهبود فرآیند ترخیص چیست؟
یکپارچه‌سازی سیستمی و هماهنگی بین نهادهای ذیربط کلید حل این مشکل است. باید فرایندهای اداری بازنگری و ساده‌سازی شوند و ارتباط الکترونیکی بی‌واسطه‌ای میان سیستم‌های گمرک، بنادر، بانک مرکزی، نهادهای نظارتی و وزارت صمت برقرار باشد. همچنین اراده شدید و سریع برای شفافیت و «در لحظه» شدن تصمیمات، به اجرای مؤثرتر می‌انجامد. به‌روزرسانی مداوم مقررات، آموزش شفاف به کاربران و ایجاد سامانه جامع پاسخ‌گو، می‌تواند مدت زمان ماندگاری کالا در بنادر را به حداقل برساند. در عین حال، پایبندی به اجرای استانداردهای جهانی، به انتخاب بیشتر بازرگانان برای استفاده از بنادر ایران می‌انجامد و جایگاه کشور را در حمل‌ونقل و ترانزیت منطقه‌ای تقویت خواهد کرد.
