نگاه خارجی

آنچه در این ستون می‌خوانید، دیدگاه‌های رسانه‌‌های خارجی است که صرفا جهت اطلاع‌رسانی منتشر می‌شود و این دیدگاه‌ها موضع روزنامه «هم‌میهن» نیست.

سازمانی با اهداف متنوع

سازمان همکاری شانگهای در آخرین اجلاس سران خود که به‌صورت مجازی برگزار شد، بر چندقطبی بودن و حاکمیت کشورها تاکید کرده و ایران را به‌عنوان جدید‌ترین عضو رسمی خود پذیرفت. عضویت ایران، تعداد اعضای این سازمان را به 9 کشور گسترش می‌دهد. بلاروس نیز در سال آینده به این سازمان ملحق خواهد شد. این اولین بار بود که هند میزبان اجلاس سازمان همکاری شانگهای بود. اما دهلی‌نو بنا به دلایلی که مبهم باقی مانده تصمیم گرفت این رویداد را به‌صورت مجازی برگزار کند. این نوع مراسم معمولا دو روز به طول می‌انجامد، اما با استفاده از فضای مجازی، تقریباً سه ساعت به طول انجامید. رهبران کشورها در سخنرانی‌های خود درباره برنامه‌های ملی سخن گفتند. به‌عنوان مثال، ولادیمیر پوتین ادعا کرد که پس از کودتای اخیر واگنر، همچنان کنترل خود را حفظ کرده است و از رهبران سازمان همکاری‌ شانگهای که در طول ناآرامی‌ها از او حمایت کردند، تشکر کرد. اما در بیانیه مشترک این سازمان، رهبران از نظم نوین جهانی که با ویژگی‌هایی نظیر «نظم چندقطبی قوی‌تر، پیوستگی فزاینده، وابستگی متقابل» مشخص می‌شود، متعهد شدند که «تعهد دارند به نماینده‌ای برای نظم جهانی چندقطبی» تبدیل شوند. بنابراین، رسیدن به نظم چندقطبی هم به‌عنوان یک روند و هم به‌عنوان یک هدف ترجیحی نظم جهانی در نظر گرفته شد. این کشورها همچنین اصول حاکمیت و عدم مداخله در امور داخلی دیگر کشورها را تایید کرده و اعلام کردند به‌دنبال «اجرای پایدار» توافق برجام با ایران هستند. این کشورها همچنین سیاستی را تأیید کردند که «رویکردهای بلوکی، ایدئولوژیک و تقابلی برای رسیدگی به مشکلات توسعه بین‌المللی و منطقه‌ای، مقابله با چالش‌ها و تهدیدهای امنیتی سنتی و غیرسنتی را حذف می‌کند». این مسئله ممکن است کمی طعنه‌آمیز باشد. چراکه روسیه و چین قبلاً مشارکت عمیقی با عناصر اصلی امنیتی ایجاد کرده‌اند. برای مثال پاکستان مدت زیادی است که به متحد چین در مهار هند تبدیل شده و هند اخیراً به‌عنوان یک متحد امنیت نزدیک ایالات‌متحده ظاهر شده است. دلارزدایی و مخالفت با تحریم‌های یکجانبه نیز در بیانیه پایانی ذکر شده است. البته هند خود را از پاراگراف توسعه اقتصادی در این بیانیه کنار کشید. دهلی‌نو با طرح کمربند و جاده چین مخالف است، زیرا این طرح به‌طور بحث‌برانگیزی در بخش مورد ادعای هندی‌ها از کشمیر که پاکستان در حال حاضر کنترلش را در دست دارد، رد می‌شود. مبارزه با تروریسم، جدایی‌طلبی و افراط‌گرایی به عنوان اهداف اساسی سازمان همکاری شانگهای، در بیانیه‌ای جداگانه مطرح شد. اما بیانیه‌های مشترک برای نکاتی که مطرح نمی‌کنند هم باید مورد توجه قرار بگیرند. جای تعجب نیست که در این بیانیه هیچ اشاره‌ای به «نظم بین‌المللی مبتنی بر قوانین» یا «آرامش و ثبات در اقیانوس هند و آرام» نشده است. اینها عباراتی هستند که در واشنگتن به یک شعار تبدیل شده‌اند و زمانی که ایالات متحده با متحدان آسیایی و شرکای نزدیک خود گرد هم می‌آیند، معمولا روی این موضوعات تاکید می‌کنند. همچنین هیچ اشاره‌ای به جنگ اوکراین نشد. سکوت در برابر این درگیری بزرگ اروپایی با همه پیامدهای منفی آن برای نظام بین‌الملل و برای اعضای سازمان همکاری شانگهای که همگی با قطعنامه‌های کلیدی مورد حمایت ایالات متحده در مجمع عمومی سازمان ملل متحد در مورد جنگ مخالفت کرده‌اند یا رای ممتنع داده‌اند، آسان بود. درحالی‌که اوراسیا برای قرن‌ها یک واقعیت جغرافیایی بوده است، سازمان همکاری شانگهای به‌دنبال آن است که به این منطقه هویت ژئوپلیتیکی بدهد. اقیانوس آرام و اقیانوس هند، به وضوح یک اصطلاح ساخته شده است، با هدف مورد شمول قرار دادن هند و چین. حضور هند در هر دو گروه سازمان همکاری شانگهای و گروه چهار شامل آمریکا، ژاپن، استرالیا و هند، نشان‌دهنده واقعیت‌های پیچیده‌تری است. اما آیا خودداری هند از برگزاری حضوری نشست شانگهای نشان‌دهنده کاهش اشتیاق به سازمان همکاری شانگهای است؟ وزیر خارجه هند این موضوع را تکذیب کرده است. ممکن است هند صرفاً می‌خواسته از استقبال ولادیمیر پوتین در دهلی‌نو با فاصله زمانی نزدیک پس از سفر نخست‌وزیرش به واشنگتن اجتناب کند.