از امنیت آب تا امنیت سایبری/چند نکته درباره سفر ستار هاشمی به یزد که فناوری کهن قنات‏‌اش می‌‏تواند الگوی این روزهای ما باشد

یزد را به سازه‌های حیرت‌انگیزش؛ قنات و بادگیر می‌شناسند. همه این را می‌دانیم. همیشه این دو فناوری را ستوده‌ایم و ساده از کنارش گذشته‌ایم. امروز ولی دیگر از این دو فناوری پدران‌مان، به‌خصوص از قنات دیگر نباید ساده گذر کرد. قنات مهم‌ترین میراث ماست. قنات فناوری بقاست. بسیاری از آنان‌که چاه برای قنات حفر می‌کردند، نه‌فقط خودشان که شاید فرزندان و نوه‌هایشان هم عمرشان به استفاده از قنات کفاف نمی‌داد.

آنها می‌کندند و بخشی از تاریخ این فناوری بودند، تا سرزمین‌شان را در برابر خشکسالی حفظ کنند. آنها به سرزمین‌شان می‌اندیشیدند، به تاب‌آوری ایران در برابر بزرگترین بحران طبیعی، به آیند‌گان می‌اندیشیدند و تیشه به خاک سفت و گرم می‌زدند. تاریخ ما چنان گشت که امروز هم همان نقطه‌ایم. همچنان قنات مهم‌ترین فناوری ما در برابر خشکسالی است و همچنان باید هرروز  و هرروز در برابر دشمن، خشکسالی و دروغ بایستیم، تاب بیاوریم و به فردا بیاندیشیم. در سفر استانی‌ اخیری که ستار هاشمی، وزیر ارتباطات به یزد داشت، یکی از فعالان بخش خصوصی فاوا، ساخت قنات را به سرمایه‌گذاری امروز در استارتاپ‌ها تشبیه می‌کرد.

می‌گفت، پدران ما وقتی برای حفر قنات می‌رفتند بعضاً کفن می‌پوشیدند که اگر در چاه مردند، بی‌کفن نمرده باشند.  امروز که فناوری اطلاعات و ارتباطات یکی از مهم‌ترین مسئله‌های تاب‌آوری از سویی و تهدید دشمن از سوی دیگر است، نگاه عمیق به یزد، به یکی از قدیمی‌ترین شهرها که در تاریخ در دل کویر و سختی دوام آورده است، نگاه درست و استراتژیک است.

از این‌منظر ستار هاشمی استان مناسبی را برای سفر در هفته دولت انتخاب کرد. ستار هاشمی در جریان این سفر، تشریفات و مراسم مرسوم چنین سفرهایی را به‌جا آورد و در جلسه‌ای با حضور مقامات و نمایندگان استان، بودجه‌ای برای پروژه‌هایی در آینده تصویب و تخصیص داده شد، از سند «یزد هوشمند» پرده‌برداری کرد، نیروگاه خورشیدی افتتاح کرد و... اما برای من سه قسمت از این سفر ایکونیک بود که در ادامه به آن می‌پردازم.  

امنیت، اولویت فناوری اطلاعات

کارخانه نوآوری یزد یکی از زیباترین کارخانه‌های نوآوری است که دیده‌ام. پیش‌تر کارخانه نساجی بوده و به سرنوشت باقی کارخانه‌های ریسندگی در ایران دچار شده است. حالا تلفیق معماری سنتی خاص یزد با استارتاپ‌ها و شرکت‌های فناوری، قابی زیبا و شمایل‌گونه از ایران فناورانه ساخته است. ستار هاشمی با حضور در این کارخانه، سراغ شرکتی رفت که یکی از مهم‌ترین نهادهای بخش خصوصی در حوزه امنیت سایبری است. شرکتی که 320 متخصص و کارمند را دور هم در یزد و تهران گردآورده و به نهادها و شرکت‌های مهم کشور از «ارتباطات زیرساخت» تا «کشتیرانی» در زمینه امنیت سایبری کمک می‌کند.

یکی از مهم‌ترین قسمت‌های ارائه مدیرعامل این شرکت برای وزیر، اشاره به دوران جنگ 12 روزه و کار سخت حافظان امنیت سایبری در این جنگ ترکیبی بود. روز سوم جنگ وقتی که خیابان محل استقرار شرکت مزبور در تهران بمباران می‌شود، مدیران شرکت تصمیم می‌گیرند همه متخصصان را از تهران به یزد منتقل کنند. آنها تا پایان جنگ در یزد می‌مانند و به فعالیت خود ادامه می‌دهند. یکی از آنها تعریف می‌کرد، همان لحظه که آمریکا به کشورمان حمله و فردو را بمباران کرد، شرکت کشتیرانی هم زیر شدیدترین حملات سایبری بود و آنها در گوشه‌ای دیگر مشغول دفاع سایبری بودند. حضور ستار هاشمی در این شرکت، شنیدن صحبت‌های مدیران این مجموعه و خواسته‌هایشان صحت این گزاره است که امروزه امنیت سایبری مهم‌ترین بخش فناوری اطلاعات و ارتباطات برای ماست.

وزیر ارتباطات به این نکته تاکید کرد که جنگ تحمیلی 12 روزه، ما را نسبت به اهمیت بحث امنیت سایبری بیش‌ازپیش سوق داده است و ازاین‌منظر پیش‌بینی کرد که در آینده نزدیک اتفاقات خوبی در این زمینه خواهد افتاد. اما باید توجه داشت که امنیت سایبری، این روزها با چندین معضل بزرگ روبه‌روست؛ یکی مهاجرت نخبگان این حوزه، دیگری بحث تحریم و نبود فناوری‌های پیشرفته و مهمتر از همه، فیلترینگ شدید که وزارت ارتباطات در دولت جدید بارها اعلام کرده که فضای اینترنت ایران را آلوده و مستعد ناامنی کرده است. کار وزیر ارتباطات از این بابت بسیار سخت است، کاری که شروع شده است و حالا حضورش در یک شرکت خصوصی انگار خبر از یک تقسیم کار می‌دهد. اینکه دولت تا آنجا که می‌تواند معارض‌ها را بردارد و بخش خصوصی هم بر دانش و توسعه خود در این‌زمینه تمرکز کند.  

توسعه پایدار شبکه

وزارت ارتباطات دولت مرحوم رئیسی، شروع پروژه‌ای بزرگ برای توسعه فیبر نوری را کلید زد و زیرساخت‌های پایه‌ای را ایجاد کرد. این تلاش نقطه روشن در کارنامه وزارت ارتباطات آن دوره بود. متاسفانه در روند اجرا این ایده دچار انحراف‌هایی شد. اتصال واقعی پایین بود و سیاست‌ها به‌سمت توسعه آماری بدون تحقق ملموس رفت. دولت جدید رویکرد متفاوتی نسبت به توسعه شبکه فیبر نوری اتخاذ کرد. وزیر ارتباطات دولت چهاردهم، تمرکز را از آمار پوشش به آمار اتصال واقعی منتقل کرد و درباره گزارش‌های مبهم و غیرعملیاتی هشدار داد.

هاشمی معتقد بود: «توسعه اگر بدون اتصال باشد، ارزش‌افزوده ندارد و برخی تلاش‌ها در پوشش می‌تواند شتاب‌زده و بی‌کیفیت باشد.» رویکرد اصلاحی هاشمی، بُعد قابل تقدیری به پروژه اضافه کرده و آن را به‌سمت استفاده واقعی کاربران سوق داده است. با کاهش تمرکز از پوشش به اتصال و شفافیت بیشتر، امکان دارد این طرح به دستاوردی مؤثر تبدیل شود. هاشمی در سفر استانی به یزد با حضور در مجموعه کارخانجات شهید قندی، خط تولید مایکرو کابل این کارخانه را افتتاح کرد. این نوع کابل ـ که برای استفاده شبکه فیبر نوری تا درِ خانه کاربر استفاده می‌‌شود ـ

یکی از مهم‌ترین سخت‌افزارهای مورد نیاز شبکه است. خط تولید جدید که در شیفت‌های شبانه‌روزی کار می‌کند، ظرفیت تولید 75 کیلومتر میکرو کابل را در یک شبانه‌روز دارد. فیبر نوری البته نسبتی دیگر هم با ستار هاشمی دارد. طی 11ماه گذشته و در راستای دیپلماسی فناوری، کارخانه فبیر نوری در کاراکاس ونزوئلا هم توسط ایران راه‌اندازی شده که به‌عنوان یکی از نمونه‌های موفق فعالیت‌های بین‌المللی دولت چهاردهم است. باری، مسیر توسعه فیبر نوری در ایران هنوز در جریان است؛ اگر رویکرد دولت چهاردهم در راستای کیفیت، اتصال واقعی و مشارکت بخش خصوصی محقق شود، می‌تواند نقشی کلیدی در بهبود اینترنت ثابت و عدالت دیجیتال در کشور ایفا کند.

دولت بازاریاب نیست

آخرین جلسه کاری ستار هاشمی در یزد، نشستی با فعالان فاوای این استان بود و شاید مهم‌ترین جلسه این سفر کاری. یزد استانی پیشرو در حوزه فاواست. این را از آدم‌های قدیمی و جدیدی که در نشست حضور پیدا کرده بودند و بعضی از آنها از سرآمدان این حوزه در کشور هستند هم می‌شد فهمید. روند جلسه به این صورت بود که فعالان، مشکلات و تقاضاهای خودشان را بگویند. همین اتفاق هم افتاد و وزیر ارتباطات به تک‌تک آنها گوش داد. یکی از ویژگی‌های خوب هاشمی همین شنیدن است.

کمتر دولتمردی دیدیم که بخواهد بشنود و بتواند بشنود. شنیدن و خوب‌شنیدن، یک توانایی است. دغدغه‌های فعالان فاوا در یزد خیلی متفاوت‌تر از هم‌صنفان‌شان در تهران بود. نمی‌دانم ستار هاشمی هم که در جایی از سخنانش گفت به این فکر می‌کنم که اگر در شهر دیگری بودم جنس این تقاضا و صحبت‌ها چه تفاوتی می‌کرد، با من موافق است یا نه، ولی می‌دانم جنس دغدغه‌های استارتاپ‌های سابق و شرکت‌های بزرگ امروز تهران، خیلی متفاوت است. بسیاری از فعالان فاوای یزد، خواسته‌های مشخص و مقیاس‌پذیری داشتند.

بخشی از آنها مثل تسهیل صادرات فیبر نوری به پاکستان در راستای سیاست‌های مشخص وزارت ارتباطات فعلی و دیپلماسی فناوری بود و بعضی دیگر منوط به اصلاحاتی در عرصه سیاست‌گذاری کلان کشور. اما مهم‌ترین نکته‌ صحبت‌های ستار هاشمی در این بخش، تاکید بر «بازاریاب نبودن دولت» بود.

تعامل با بخش خصوصی اگر در راستای سیاست‌گذاری، برداشتن‌ موانع کلان و توسعه زیرساخت‌ها و حمایت‌های شفاف و به‌موقع باشد، می‌تواند یک ارتباط سالم را شکل دهد، اما اگر به این‌سمت رود که دولت بخواهد نقش بازاریاب شرکت‌های خصوصی را پیدا کند، به‌قول هاشمی، نه درست است و نه اساساً دولت بازاریاب خوبی است. این الگو اگر بتواند در ساختار اقتصاد سیاسی ما تسری پیدا کند، می‌تواند الگوی کارآمد از تعامل بخش دولتی و خصوصی باشد. 

درنهایت بخش عمده فعالیت‌های حوزه فناوری ارتباطات، در گرو دیگر بخش‌های کشور است. ایران پساجنگ که در بلاتکلیفی در همه‌ زمینه‌هاست، با ابربحران‌هایی چون تورم، ناترازی و انزوای بین‌المللی همتی همه‌جانبه در همه حوزه‌ها می‌طلبد که بتواند موفق شود.

به کانال تلگرام هم میهن بپیوندید