سـرگردان میان حدس و گمان / پلتفرم های تبادل رمزارز پس از گذشت ۵ روز از مسدود شدن درگاه‌های پرداخت خود هنوز پاسخ روشنی از بانک مرکزی دریافت نکرده اند
درحالی‌که این اقدام بانک مرکزی می‌تواند به مخدوش شدن اعتماد کاربران و روی آوردن آنها به بازارهای زیرزمینی و پلتفرم‌های بی‌اعتبار خارجی بینجامد چنان‌که تبلیغات این بازارهای زیرزمینی در روزهای اخیر افزایش داشته، شاهد کاهش قیمت تتر در برابر دلار بازار آزاد بوده‌ایم.
پنجشنبه حدود ساعت سه بعدازظهر، کاربران پلتفرم‌های رمزارزی از سوی کانال‌های اطلاع‌رسانی این پلتفرم‌ها دریافتند که امکان واریز ریالی به کیف پول خود را ندارند و درگاه‌های پرداخت این پلتفرم‌ها مسدود شده است. این اقدام که از سوی بانک مرکزی صورت گرفته بود، نه هشدار پیشینی داشت و نه توضیح پسین.
این‌گونه بود که این اقدام ده‌ها کسب‌و‌کار کوچک و بزرگ و میلیون‌ها کاربرشان را مستأصل و سرگردان کرد. با طولانی‌شدن سکوت بانک مرکزی و به نتیجه نرسیدن پیگیری‌های کسب‌و‌کارها، نشستی در اتاق بازرگانی ایران با حضور برخی بنیان‌گذاران و مدیران پلتفرم‌های رمزارز، فعالان صنفی و نمایندگان اتاق برگزار شد. با وجود آن‌که سیاست‌گذاران این حوزه نیز به جلسه دعوت شده بودند، جز امین کلاهدوزان که ریاست مرکز توسعه تجارت الکترونیکی را در وزارت صمت برعهده دارد، خبری از دولتی‌ها نبود.
شریان حیات کسب‌و‌کارها قطع شده است
اولین چیزی که در این نشست به بحث گذاشته شد، علت این اتفاق و گلایه از تکرار روندی بود که پیش از این امتحان خود را پس داده است. در نبود توضیحات رسمی بانک مرکزی، دلیل اصلی چنین رخدادی افزایش نرخ ارز در روزهای اخیر قلمداد می‌شود.
نیما قاضی، رئیس انجمن تجارت الکترونیک تهران ضمن ابراز تعجب از به‌کارگیری روش‌های قدیمی در مواجهه با کسب‌و‌کارهای نوآور گفت: «انتظار ما از دولت آقای پزشکیان این نبود که بدون ارائه دلیل و راهبرد، کنش تندی را انجام دهد. اگر هدف از این اقدام، حفظ ارزش پول ملی بوده، به نظرم برخلاف هدف خود عمل کرده است. زیرا پول ملی‌ای که من نمی‌توانم با آن فعالیت قانونی انجام دهم، چه ارزشی می‌تواند داشته باشد؟ به اعتقاد من بخشی از دولت مسئولیت خود را در تنظیم‌گری به‌درستی انجام نداده و حالا هم پاسخگو نیست.»
باتوجه به اینکه اقدامات بانک مرکزی در ایجاد محدودیت برای پلتفرم‌های تبادل رمزارز، برخی پرداخت‌یار‌ها را که به این پلتفرم‌ها خدمات ارائه می‌دهند، درگیر کرده بود، مدیران برخی از این کسب‌و‌کارها نیز در این جلسه حضور داشتند. ازجمله آنها محمدمهدی شریعتمدار، مدیرعامل جیبیت بود. او در این جلسه با توضیح اینکه بخش خصوصی برای تنظیم‌گری حوزه رمزارز تا به حال هرکاری که از دستش برمی‌آمده انجام داده و چندین سند را تدوین کرده است، افزود: «با وجود همه این اقدامات و همکاری‌ها، نه‌تنها در تنظیم‌گری به نتیجه نرسیدیم، بلکه در دو ماه گذشته این سومین باری است که از سوی بانک مرکزی برای پلتفرم‌های تبادل رمزارز مشکلاتی ایجاد شده و حالا با مسدود شدن درگاه‌های پرداخت آنها، شریان حیات کسب‌و‌کار قطع شده است.»
مازیار نوربخش، رئیس کمیسیون نوآوری، تحول و بهره‌‌وری اتاق تهران نیز درباره رخداد پیش‌آمده و نتیجه پیگیری‌هایی که از بانک مرکزی انجام داده، گفت: «به‌نظر می‌رسد دغدغه فعلی کنترل نرخ ارز است. بانک مرکزی در این سال‌ها کنترل اسکناس را یاد گرفته، ولی روی تتر کنترل چندانی ندارد. به گفته آنها روز چهارشنبه صف خرید تتر ایجاد شده و همین باعث شده هزار تا دو هزار تومان نرخ دلار افزایش یابد.»
نوربخش افزود: «به موجب قانون بهبود محیط کسب‌و‌کار و ماده‌های 24 و 30، هر بخشنامه و مقرره‌ای که هر سازمانی دارد، باید در سامانه مربوطه بارگذاری کند تا تشکل‌ها و کسب‌و‌کارها نظرات خود را بگویند و تا این نظرات تأمین نشده، آن بخشنامه قابل اجرا نیست. متأسفانه بانک مرکزی به این موضوع تمکین نمی‌کند. تا وقتی که این دوستان گفت‌و‌گو نکنند و دغدغه‌هایشان را مطرح نکنند، فعالان این حوزه نیز نمی‌توانند کمکی انجام دهند و مجبوریم براساس حدس و گمان پیش برویم.»
رستگاری در مراجعه به داده است
مهدی عبادی، مدیرعامل وندار نیز در این نشست بر اظهارنظر بر پایه داده تأکید کرد و گفت: «راهکار در وجود داده است. فعالان این صنعت بارها و بارها در جلسات بانک مرکزی با مراجعه به داده به بانک مرکزی پاسخ داده‌اند، ولی متأسفانه بانک مرکزی تا به امروز یک خط داده ارائه نکرده است. اگر دغدغه کنترل نرخ ارز است، باید به داده‌ها رجوع شود. آقای نوربخش گفت که بانک مرکزی گفته روز چهارشنبه صف خرید تتر تشکیل شده است. اصلاً بانک مرکزی این را از کجا می‌داند؟ مگر داده‌های صرافی‌ها را دارد؟
اگر دغدغه پولشویی است، باز هم راهکار مراجعه به داده‌هاست. با مراجعه به داده‌هاست که می‌توان فهمید واقعاً پولشویی اتفاق می‌افتد یا خیر. اگر دغدغه سفته‌بازی یا خالی‌فروشی هم هست، باز هم راهکارهایش مشخص است. من از بانک مرکزی دعوت می‌کنم که به داده مراجعه کند و اگر اتهامی وارد می‌کند و حرفی می‌زند، با مراجعه به داده‌ها باشد. ما یکسری حرف‌های کلی می‌شنویم. مثل اینکه نرخ تتر بر نرخ دلار تأثیرگذار است. بر مبنای کدام داده؟ تصور یکسری افراد در بانک مرکزی است یا واقعاً به دیتا مراجعه شده و با تحلیل آن به چنین نتیجه‌ای رسیده است؟
از بانک مرکزی خواهش می‌کنم که میز گفت‌و‌گو را ترک نکند و برای دغدغه‌هایش داده داشته باشد. اگر چنین اتفاقی بیفتد، دغدغه بانک مرکزی، دغدغه ما هم خواهد بود و برایش راهکار ارائه می‌دهیم. ما به هیچ عنوان نمی‌دانیم دغدغه در حال حاضر چیست و بخش‌های مختلف بانک مرکزی هر‌کدام یک حرف می‌زنند و متأسفانه این حرف‌ها هیچ همبستگی هم ندارند. رستگاری در مراجعه به دیتاست.»
امیرحسین راد، مدیرعامل نوبیتکس که بیشترین تعداد کاربر را بین پلتفرم‌های رمزارزی دارد، با اعلام اینکه به‌عنوان کسب‌و‌کار شرمنده کاربران خود شده زیرا نتوانسته در چند روز اخیر خدمات درستی به آنها ارائه دهد، گفت: «پیام ما به بانک مرکزی این است که این اکوسیستم از شفافیت و تعامل استقبال می‌کند. طی روزهای اخیر یک‌بار دیگر به همه دوستان ثابت شد که نرخ تتر روی بازار ارز اثرگذار نیست. امیدوارم حداقل این شجاعت وجود داشته باشد که مسئولیت و نتیجه این تصمیم پذیرفته شود. این بازار آن‌طور که بانک مرکزی می‌اندیشد، اثرگذاری روی نرخ ارز ندارد و تعامل بانک مرکزی با بخش خصوصی می‌توانست تصمیم کم‌هزینه‌تر و کاراتری ایجاد کند.»
راد با تأکید بر اینکه در زمان تصمیم‌گیری باید آثار بلندمدت و کوتاه‌مدت را لحاظ کنیم، به مسئله برق و مازوت‌سوزی برای جبران آن اشاره کرد و گفت: «وقتی کاری با هدف کوتاه‌مدت انجام می‌شود، اولاً تبدیل به عادت می‌شود و ثانیاً مشکل بزرگتری خلق می‌شود. در مازوت‌سوزی می‌توان به مسئله آلودگی هوا و بحران سلامت اشاره کرد. درحالی‌که می‌شد با نگاه بلندمدت به این مسئله نگاه کرد و برای آن راهکار ارائه داد. تصمیم بانک مرکزی درخصوص مسدودسازی درگاه‌های پرداخت نیز از جنس همین تصمیم‌گیری‌های کوتاه‌مدت است. چنین تصمیماتی شاید بتواند در کوتاه‌مدت مشکل ما را حل کند، اما در بلندمدت آسیب جدی به اکوسیستم وارد می‌شود.»
او بخش خصوصی شفاف و توانمند را به‌مثابه قدرت کشور قلمداد کرد که می‌تواند به حل مسائل کلان کشور کمک کند و از بانک مرکزی خواست در تعامل با این بخش اعتماد از‌دست‌رفته کاربران این حوزه را به آنها بازگرداند.
مهدی فاطمیان، رئیس هیئت‌مدیره انجمن فین‌تک نیز به‌مرور برچسب‌هایی که به پلتفرم‌های تبادل رمزارز زده می‌شود، اشاره کرد و توضیح داد: «از چند سال قبل یکسری اتفاقات افتاد و برچسب‌هایی به صرافی‌هایی رمزارز زده شد. مثل اینکه قیمت دلار را این صرافی‌ها بالا و پایین می‌کنند. این ماجرا تا سال گذشته به‌صورت جدی ادامه پیدا کرد. پیشنهاد ما در انجمن فین‌تک این بود که اگر این‌گونه فکر می‌کنید، اجازه دهید شرکت‌های صادراتی ارز خود را در این بستر ارائه دهند. این اقدام صددرصد به کاهش قیمت و تنظیم بازار کمک می‌کند.
زمانی که این پیشنهاد داده شد، دلایل تغییر کردند. حالا هربار محدودیتی ایجاد می‌شود، علت آن را پولشویی ذکر می‌کنند. درحالی‌که پولشویی یک اتهام جدی است و نمی‌توان بدون اثبات آن، این حرف را در رسانه‌ها تکرار کرد. این موضوع به‌عنوان مشکل صرافی‌های رمزارزی تا همین دو، سه ماه پیش مطرح می‌شد. درگاه‌های پرداخت رمزارزی بسته شد، حساب‌های بانکی‌شان هم با همین برچسب پولشویی مسدود شد. در این مورد اخیر هم نه به‌صورت رسمی بلکه به‌صورت شفاهی، علت مسدودسازی درگاه‌های پرداخت، بالا رفتن نرخ ارز عنوان شده است.»
فاطمیان افزود: «اگر واقعاً چنین موضوعی هست، حداقل 50-40 کسب‌و‌کار که به شکل مستقیم با بانک مرکزی تعامل می‌کنند، بایستی در این مورد یکسری اطلاع‌رسانی به آنها می‌شد. حتی اگر به این پلتفرم‌ها گفته می‌شد که به کنترل نرخ ارز کمک کنید، با شیوه‌هایی که می‌توانستند در جلسه‌ای با هم به تعامل برسند، این کمک شکل می‌گرفت و انجام می‌شد.
این که ما بخواهیم اقدامی را آن هم روز پنجشنبه انجام دهیم و هیچ‌گونه اطلاع‌رسانی مستقیم در این خصوص صورت نگیرد، رویه غلطی است. برخوردهای سلبی درست نیست، در حالی که دست تعامل بخش خصوصی همواره دراز بوده است. وقتی مسدودی اتفاق می‌افتد، تمامی فعالان و کسب‌و‌کارها می‌خواهند تکلیف خود را بدانند و دریابند با چه چیزی مواجه هستند. توقع ما این بود که بانک مرکزی حداقل روز شنبه جلسه‌ای را ترتیب دهد و از فعالان دعوت کند و برایشان توضیح دهد. اما این اتفاق هم نیفتاد.»
او در پایان تأکید کرد: «کسب‌و‌کارهای رمزارزی به رشد اقتصاد کشور کمک می‌کنند و زمینه‌ساز بسیاری از فرصت‌ها هستند. ما در حال حاضر با این اقدام، فرصت‌ها را به تهدید تبدیل می‌کنیم.»
باید دید چه جریان فکری‌ای این روزها در بانک مرکزی کنترل امور را در دست گرفته که از تعامل گریزان است و به کسب‌و‌کارهای بخش خصوصی آسیب می‌زند. کسب‌و‌کارهایی که برخلاف برخی دیگر، مانند پیام‌رسان گپ از امکانات و مواهب دولتی بهره‌مند نشده‌اند و در صدا‌و‌سیما به آنها تریبون داده نمی‌شود.
از دست رفتن اعتماد کاربران
درحالی‌که این اقدام بانک مرکزی می‌تواند به مخدوش شدن اعتماد کاربران و روی آوردن آنها به بازارهای زیرزمینی و پلتفرم‌های بی‌اعتبار خارجی بینجامد -چنان‌که تبلیغات این بازارهای زیرزمینی در روزهای اخیر افزایش داشته ـ شاهد کاهش قیمت تتر در برابر دلار بازار آزاد بوده‌ایم. مسئله‌ای که نشان می‌دهد گفته‌های پیشین فعالان حوزه رمزارز صحت دارد و حجم معامله تتر به اندازه‌ای نیست که بتواند روی نرخ دلار اثرگذاری داشته باشد.
با این وجود و براساس روند ماه‌های اخیر به نظر می‌رسد بانک مرکزی که خود را ناتوان از مدیریت فضای ملتهب دلار می‌بیند و مهم‌ترین مسئولیت‌اش که حفظ ارزش پول ملی است، بر زمین مانده، به اتخاذ رویکردهای سلبی و اصطلاحاً «بگیر و ببند»های بدون پشتوانه و ادله روی آورده است.
در این صورت سکوت بانک مرکزی نیز معنا می‌یابد. از سویی دیگر، به‌تازگی ویدئویی منتشر شده که رئیس بانک مرکزی در آن یک کانال به نام «بن‌بست» را که ساعت 9 صبح نرخ دلار را اعلام کرده و صرافی‌ها نیز از آن تبعیت می‌کنند، تعیین‌کننده نرخ بازار اعلام کرده است که تجهیزات آن در آمریکا قرار دارد.
جمشید بسم‌الله، کانال بن‌بست، صرافی‌های رمزارزی و...؛ به‌نظر می‌رسد هربار که نرخ دلار بالا می‌رود، باید به دنبال یک مقصر بیرونی گشت. به‌نظر می‌رسد این روزها هر‌کسی و هرچیزی به‌جز سیاست‌های غلط پولی و مالی، تحریم‌های کمرشکن، سیاست خارجی نامناسب و... می‌توانند روی نرخ ارز اثرگذار باشند.
