تیر خلاص بر درآمد دلاری/بررسی جدیدترین تصمیم یوتیوب که «آیپیهای» ایرانی را شناسایی و درآمد یوتیوبرها را به حداقل رساند
سیاست جدید یوتیوب در سال ۲۰۲۵، تیر خلاصی بر پیکرهی کاربران ایرانی بود که در روزهای دستوپنجه نرم کردن با بحران اقتصادی داخلی، در اندیشه درآمد دلاری در این وبسایت قدیمی و پرمخاطب بودند.
گروه فناوری: سیاست جدید یوتیوب در سال 2025، تیر خلاصی بر پیکرهی کاربران ایرانی بود که در روزهای دستوپنجه نرم کردن با بحران اقتصادی داخلی، در اندیشه درآمد دلاری در این وبسایت قدیمی و پرمخاطب بودند. یوتیوب تصمیم گرفت برای حمایت از تبلیغدهنده، قوانین سفت و سختتری را پیریزی کند تا «آیپیهای» کشورهایی که در لیست تحریم آمریکا قرار دارند و شرکتهای تبلیغدهنده نمایندهای در آن کشورها ندارند، شناسایی و از لیست کاربرهای ارزنده حذف شوند.
با این تصمیم عملاً یوتیوبرهای ایرانی با کاهش وحشتناک درآمد دلاری خود روبهرو میشوند و عملاً نمیتوانند آنطور که باید به برنامهسازی یا تولید محتوا در این پلتفرم ادامه دهند. بااینحال برای بررسی بیشتر چشمانداز آینده کاربران ایرانی و البته افرادی که سالهایسال در یوتیوب به تولید محتوا پرداختند، گزارشی را تنظیم کردیم و البته راهکارهای پیشرو که میتواند در درازمدت برای کاربرها مفید باشد را مورد بررسی قرار دادیم.
چرا درآمد دلاری کم شد؟
آپدیت جدید و کمسابقه گوگل نشان میدهد که درآمد تولیدکنندگان محتوای فارسی در یوتیوب با کاهش شدیدی همراه بوده است. درواقع باید با پایان عصر طلایی یوتیوب در کشور ایران روبهرو شویم اگر برخی تصمیمات کلان بین ایران و آمریکا و سایر کشورها رخ ندهد. درواقع الان دیگر وقت دورزدن یا خرید فیلترشکن امن نیست؛ چراکه این موضوع وارد مرحلهای شده که نیاز به یک بازنگری اساسی در تاریخ سیاسی چند کشور دارد. براساس گزارشهای منتشرشده و آنالیزی که انجامشده، در آپدیت جدید در سیستم تشخیص موقعیت مکانی گوگل، سختگیریها در شناسایی ترافیکهای مبتنی بر «ویپیان»، منجر به کاهش 80 تا 90 درصدی درآمد یوتیوبرهای فارسیزبان شده است.
پیشتر تولیدکنندگان محتوای فارسی، در یوتیوب با بهرهگیری از تغییر آیپی و دسترسی به ترافیک کشورهای اروپایی یا آمریکا، سیستم تبلیغاتی گوگل را دور میزدند، بهاینشکل که مالک چنل بهخصوص، خودش را یک کاربر آمریکایی یا اروپایی معرفی میکرد و همین امر باعث میشد تا تبلیغات با قیمت بالا را دریافت کند. اما حالا گوگل توانسته این موضوع را با جزئیات تشخیص دهد که حتی اگر بر فرض مالک یک کانال یوتیوبی با موقعیت مکانی آلمان ویدئو میسازد، چطور ممکن است 70 درصد مخاطبانش از کشور ایران باشند؟
بنابراین مشخص میشود که مالک آن کانال نیز درحال دورزدن قانون است. نکته دیگر اینکه بسیاری از کاربرها از قصد با موقعیت مکانی آمریکا یا اروپا وصل میشدند تا تبلیغات گرانتری را دریافت کنند؛ چراکه قیمت تبلیغها برای کشورهای مختلف، متفاوت است. بهازای هر هزار بازدید برای کشور ترکیه، بین دو تا چهار دلار برای مالک یک کانال درنظر گرفته میشود اما اگر شما در کشور آلمان همان تولید محتوا را منتشر کنید، یوتیوب بهازای هر هزار بازدید به شما بین چهار تا هشت دلار میدهد. این موضوع براساس میزان تورم و استقبال مردم در کشور مذکور است.
باتوجه به اینکه قیمت بسیاری از کالاها در ترکیه در قیاس با اروپا یا آمریکا پایینتر است طبعاً قیمت تبلیغها نیز پایینتر محاسبه میشود. با حساسیت بسیار بالاتر یوتیوب، حالا این سیستم قادر به شناسایی دقیقتر ترافیک ورودی از ایران است و آن را بهعنوان ترافیک نامعتبر شناسایی میکند. نتیجه این تغییرات، توقف نمایش تبلیغات برای مخاطبان ایرانی یا کاهش درآمدهای حاصل از تبلیغات است. پیشتر بهازای هر 1000 بازدید، حدود 21 درصد مخاطبان فارسیزبان با موقعیت مکانی ایران شناسایی میشد اما حالا تا 80 درصد مخاطبان از ایران کاملاً قابل شناسایی است.
دورزدن سخت شد
از زمانیکه یوتیوب با آپدیت جدیدش درآمد دلاری کاربران ایرانی در این شبکه اجتماعی را کاهش داد، برخی بر این باور هستند که بازهم میتوان با خرید فیلترشکنها این موضوع را مدیریت کرد. مسئلهای که حداقل در کوتاهمدت امکانپذیر نیست؛ چراکه نمیتوان به یک جامعه 30 میلیونی ایرانی در یوتیوب، فیلترشکنهای امن فروخت. درواقع سازماندهیکردن چنین موضوعی در کوتاهمدت امری نشدنی است. یکی از مسائلی که باید به آن توجه کرد «IP Leak» است.
با این توضیح سادهتر که موقعیت مکانی فیلترشکن کاربر، آلمان را نشان میدهد اما در برخی موقعیتها شما لو میروید که واقعاً کجا هستید. یعنی موقعیت مکانی فیلترشکن، کشور آلمان است اما موقعیت مکانی موبایل شما برای کشور ایران است و همین موضوع را گوگل بهراحتی تشخیص میدهد. این همان فیلترشکن ناامنی است که دارنده سرور در ایران، همان «آیپی» را به 300 نفر فروخته و بازهم گوگل بهراحتی متوجه میشود که این کاربرها از یک کشور غیرمجاز به یوتیوب وصل شدهاند.
رفع فیلترینگ راه چاره نیست
بسیاری تصور میکنند که با رفع فیلترینگ یوتیوب، این مشکل برای یوتیوبرها و سازندههای ویدئو در این شبکه اجتماعی حل میشود اما اصلاً چنین نیست. باتوجه به تحریم گسترده ایران و عدمتجارت آزاد، بسیاری از برندهای خارجی در ایران شعبه یا نمایندگی ندارند بنابراین شرکت گوگل برای حمایت از تبلیغدهندهها، این تبلیغات را اصلاً برای کاربران ایرانی نشان نمیدهد.
اگر رفع فیلتر هم رخ دهد بازهم تفاوتی ایجاد نمیکند چون بهطور مثال شرکت آدیداس یا نایکی که نمایندگی اصلی در ایران ندارند اصلاً تفاوتی ندارد یوتیوب در ایران فیلتر باشد یا خیر؛ زیرا کاربران یوتیوب فارسی دسترسی آزاد به این برندهای معتبر ندارند که بخواهند از آن خرید کنند. موضوعی که در درازمدت میتواند کمکحال یوتیوبرها و کاربران آن باشد، رفع تحریمها و حضور برندهای معتبر در کشور ایران است.
راهکار موقت
درحالحاضر باید یوتیوبرها درصدد جذب کاربران خارجی باشند که بهراحتی به یوتیوب دسترسی دارند. ساختن ویدئوهایی با زبان انگلیسی با کمک هوش مصنوعی میتواند کاربران خارجی را به کانالهای کاربران ایرانی بیاورد. ازطرفدیگر تولیدکنندگان محتوا از این بهبعد باید مدل درآمدی خود را از «تبلیغات گوگل» بهسمت «حضور اسپانسرها» تغییر دهند. بازدید یوتیوبرها کاهش پیدا نکرده بلکه میزان درآمد و محاسبه آنهاست که دستخوش تغییر شده است. اگر یک یوتیوبری بهازای هر ویدئو، 500 هزار بازدید داشت همچنان همین بازدید را خواهد گرفت، بنابراین میتواند با تیکه بر همین بازدید سراغ اسپانسرهای باکیفیت برود.
رونق پلتفرمهای داخلی؟
یکی از تئوریها این است که پلتفرمهای داخلی با شرایط پیشآمده رونق بیشتری خواهند گرفت؛ چراکه حالا سازندگان برنامه در یوتیوب بهسمت پلتفرمهای داخلی میروند. البته نمیتوان این موضوع را با قطعیت گفت؛ چراکه آپارات سهم ۵۰ تا ۷۰ درصدی از درآمد را به تولیدکننده میدهد، اما بهدلیل پرداخت ریالی و عدمامکان رقابت با نرخ دلار، حتی درآمد 0/5دلاری یوتیوب، همچنان ارزش اقتصادی و ثبات بیشتری نسبت به درآمد ریالی دارد.
حتی با چنین شرایطی یوتیوب درآمد بهمراتب بالاتری در قیاس با پلتفرمهای داخلی دارد. البته که سایر پلتفرمها که میتوانند هزینه تولید یک برنامه داخلی را تقبل کنند با استفاده از تبلیغات گسترده، میتوانند از شرایط فعلی نهایت بهره را ببرند و مخاطبان فارسی زبان را بهسمت خودشان بکشانند.
