در گذشته سازکوبهای شأن امروز را نداشت
گفت‌وگو با بهداد بابایی درباره دونوازی‌هایش با نوید افقه
گفت‌وگو با بهداد بابایی درباره دونوازی‌هایش با نوید افقه
نوید افقه که این روزها پا در ۵۳سالگی گذاشته است فراگیری ساز تنبک را از ۱۳سالگی، از سال ۱۳۶۲ در مرکز حفظ و اشاعه موسیقی نزد محمود فرهمند آغاز کرد و طی دوره‌های مختلف از تجربیات او بهره‌مند شد. افقه در این راه چنان پای فشرد که به طراحی سه نمونه تنبک با صدادهی و تکنیک‌های اجرایی متفاوت دست یافت و نخستین آلبوم خود را در سال ۱۳۷۹ در ایران و یک‌سال بعد در فرانسه منتشر کرد. او در طول سال‌های بعد با هنرمندانی از کیهان کلهر و حسین علیزاده تا مهدی آذرسینا، مسعود شناسا، شهرام ناظری و... حسام اینانلو، مدیا فرج‌نژاد و بهداد بابایی همکاری کرد. در این میان نوید افقه و بهداد بابایی، نوازنده سه‌تار، نواپرداز، ردیف‌دان و مدرس موسیقی ازجمله هنرمندانی بودند که در رویدادهای متعدد داخلی و خارجی در قالب کنسرت‌های مشترک برنامه‌های پرمخاطبی را در معرض نگاه علاقمندان‌شان قرار دادند که بخشی از حاصل آن ازجمله در آلبوم‌های «جوی نقره مهتاب» و «راه جنون» قابل شنیدن است. نقشی که افقه در ارتقای جایگاه ساز تنبک در گروه‌نوازی‌ها ایفا کرد و وزنی که بر تنبک‌نوازی ایران افزود، بهانه‌ای است برای رفتن به سراغ بهداد بابایی، هم‌نواز دیرینش و در میان گذاشتن این سوال با او که چرا سازهای کوبه‌ای به نسبت سازهای ملودیک همواره از ارج و قربی کمتر برخوردار بوده‌اند و آنچه موجب شکست در این روند شد، چه بود.
ازجمله سنت‌هایی که در موسیقی ایرانی وجود داشته و کم‌وبیش هم وجود دارد، تخفیف ساز تنبک نسبت به دیگر سازهاست. سنتی که ظاهراً در سال‌های اخیر کمرنگتر و وضعیت بهتر شده است. نظر شما در این مورد چیست و به نظرتان چرا ساز ملودیک نسبت به ساز کوبه‌ای ارج‌وقرب بیشتری داشته و دارد؟
همین‌طور است. در گذشته ساز کوبه‌ای شأن و منزلتی را که امروز داراست نداشت و پیش می‌آمد که نوازنده ساز کوبه‌ای حامل سازهای دیگر نوازندگان بود ولی امروزه جایگاه این دسته از سازها تغییر یافته و رفته‌رفته به جایگاهی رفیع‌تر دست یازیده است و دلیل این پیشرفت، ارتقای سطح تکنیک و دانش نوازندگان امروز این سازهاست. پیشرفتی که ایشان را بر کرسی‌ای همطراز نوازندگان دیگر سازها یا جلوتر از آنها می‌نشاند. در گذشته‌ای نه‌چندان دور مرسوم بود که در آلبوم‌های موسیقی و در معرفی هنرمندان آخرین نام به نوازنده تنبک تعلق داشت ولی این رسم کمرنگتر شده و امروز نام نوازنده تنبک بعد از آهنگساز و مؤلف اثر در جایگاهی که شایستگی‌اش را دارد قرار می‌گیرد و چه‌بسا نام او از نام نوازندگان دیگر سازها بالاتر ثبت شود. دلیل اینکه ساز ملودیک ارج بیشتری داشته بی‌تردید وابسته به ملودیک بودن آن بوده است یعنی دارای وجهی است که ساز کوبه‌ای فاقد آن است و آن هم ایجاد ملودی توسط نت‌هایی است که در اختیار دارد.
چه‌کسانی را در تاریخ موسیقی در کمرنگ کردن این انگاره تاثیرگذار می‌دانید و به‌نظرتان به شکل مشخص، نوید افقه نوازنده برجسته تنبک چه نقشی در این زمینه داشته است؟
همان‌طور که پیش‌تر گفته شد پیشرفت چشمگیر تکنیک نوازندگان سازهای کوبه‌ای همچنین دانش موسیقایی و ریتمیک ایشان شأنی فراتر از آنچه تا پیش‌تر از این داشته‌اند برایشان به ارمغان آورده است و بی‌تردید آقای افقه یکی از برجسته‌ترین نوازندگان موسیقی امروز ایران است. او با تکیه بر ذوق، استعداد، درک و پشتکار مثال‌زدنی‌اش توانست اساساً وزن تنبک‌نوازی این سرزمین را افزون نماید، همچنین با برخورداری از شخصیتی منسجم و غروری، به معنای مثبت کلمه، در خور تحسین توانست جایگاهی ویژه برای خودش و ساز تنبک در نگاه هنرمندان معاصر تعریف کند.
کارهای اخیر شما چه در استودیو، چه در کنسرت بیشتر با نوید افقه بوده است. این دونوازی‌ها و کارهای مشترک ناشی از چیست و آیا به زبان موسیقایی مشترکی رسیده‌اید؟
این همکاری به‌دلیل تجربه بیش از سه دهه همنوازی با یکدیگر و شناخت و درک ذهنیت موسیقایی در میان ماست به علاوه تکنیک فوق‌العاده و یگانه نوید افقه دست مرا برای ایجاد ملودی‌های پیچیده و دارای سطح بالایی از تکنیک باز می‌گذارد لذا برای همکاری با ایشان انگیزه بالایی دارم. جدای از اینها دوستی و مرافقتی عمیق میان ما برقرار است که این نیز در استمرار این همکاری تاثیر زیادی داشته است.
در کارهای شما انگار نوعی همترازی بین ساز ملودیک و کوبه‌ای وجود دارد و قرار نیست ساز تنبک تنها پوشش و همراهی برای سه‌تار باشد. این اتفاق با ایده قبلی رخ داد یا در روند کار چنین شد؟
من ملودی را به ایشان می‌دهم و ایشان با ذوق سرشار و درک عمیق از ملودی و توانایی بسیار بالای‌شان در خلق ریتم خط تنبک را طراحی می‌کنند، گاه برای یک قطعه چند طرح می‌زنند که یکی از طرح‌ها مورد توافق قرار می‌گیرد و نهایتاً محصولش می‌شود همان که شما فرمودید یعنی جایگاه ساز تنبک فراتر از سازی صرفاً همراهی‌کننده قرار می‌گیرد و به جاندار شدن جملات کمک ویژه می‌نماید.
مهم‌ترین ویژگی تنبک‌نوازی افقه که برای شما به‌عنوان نوازنده همراه اهمیت دارد، چیست؟
خوش‌سلیقگی ایشان در طرحی ریتم و تکنیک بی‌نظیر ایشان.
نظر شما درباره کارهای غیرملودیک و برپایه تنبک افقه مثل «در معبد پیکره‌های چوبی» یا «زمان‌لرزه» چیست و به‌نظرتان جایگاه آنها در موسیقی ایران کجاست؟
افقه تنها یک نوازنده تنبک فوق‌العاده نیستند. ایشان موسیقی را می‌شناسند، تار را به خوبی می‌نوازند و با ردیف و علم هارمونی آشنا هستند. پیانو می‌نوازند و ذهنی خلاق و نو دارند. اینها همه دست‌به‌دست می‌دهند تا کارهای مستقل ایشان را هم به تجربیات جذاب و اثرگذار بدل کنند.
