یادشان زمزمه‏ نیمه‌شب مستان باد!

حمیدرضا رحمانی‌زاده دهکردی

عضو هیئت‌علمی دانشگاه علامه طباطبایی

وقتی به زنده‌یاد استاد طباطبایی می‌اندیشم ناخودآگاه، رفتار و گفتار چند استاد بزرگ دیگر در ذهنم پدیدار می‌شوند که گویی همه‌ آنها در نکته‌ای شگفت مشترک هستند: زنده‌یاد استاد شجریان در پاسخ به نوآموز موسیقی که می‌گفت: «شما اگر شجریان نمی‌شدید، چه می‌شدید» گفت: «ببینید من اگر لبوفروش هم می‌شدم، مطمئن باشید بهترین لبوفروش تهران می‌شدم» و ویتگنشتاین که در و پنجره‌سازِ منزل خواهرش_ که ویتگنشتاین معمارش بود_ به او گفت: «آقای مهندس! مگر یک میلی‌متر اینجا یا آنجا آنقدر مهم است؟» و ویتگنشتاین محکم و با صدای بلند به او گفته بود: «بله!» و استاد ادیب سلطانی که برای پاک کردن یک ویرگول اضافه در ترجمه‌ ارگانون ارسطو، خودش را با گرفتن ماشینی دربست، به چاپخانه نشر نگاه در کرج رسانده بود و با ساخت وسیله‌ای، آن ویرگول را پیش از چاپ از روی فیلم و زینک پاک کرده بود. استاد طباطبایی نیز نه‌تنها از این سخت‌گیری‌ها بر خود روا می‌داشت که نمونه‌هایی از آن را دیده و شنیده بودم، بلکه این سخت‌گیری را هم به کار دیگران تسری می‌داد و از لفاظی‌ها، گفتارها و ترجمه‌های سستِ «جماعت‌پسند» و «تحسین‌های بی تمییز!» برخی از آنها و کارهای از روی «سرگرمی» و «تفنن»‌شان برمی‌آشفت و زبان به کنایه و طعن می‌گشود. البته این زبان و گفتار تند، گاهی خوشایند ما دانشجویان قدیمی استاد ازجمله نگارنده این سطور نبود، چراکه گاهی این گوشه و کنایه، از اثر و کار فرد می‌گذشت و به شخصیت‌اش تسری می‌یافت و شائبه‌ استدلال بر پایه‌ انسان (ad Hominem) به خود می‌گرفت. با این همه، استاد طباطبایی اگر تنها همین نگاه سنجش‌گرایانه را که متضمن دقت (Accuracy and precision) و وضوح و روشنی (Clarification) و پرداختن حرفه‌ای به مسائل است، به ما آموخته باشد؛ کاری ماندگار کرده است، چه‌برسد به آثار اصیل و سترگی که در اندیشه سیاسی ایران و غرب آفریده که پرداختن به آنها از حوصله‌ این یادداشت کوتاه خارج است. یادشان زمزمه‌ نیمه‌شب مستان باد!