سفر در ذهن و متن/کتاب‌شناسی حورا یاوری که سعی در کشف رازهای ادبیات در آینه روانکاوی دارد
حورا یاوری، منتقد ادبی، مترجم و پژوهشگری است که با آثاری که تمرکز بر ادبیات و روانکاوی دارند، شناخته می‌شود.
حورا یاوری، منتقد ادبی، مترجم و پژوهشگری است که با آثاری که تمرکز بر ادبیات و روانکاوی دارند، شناخته می‌شود. او در اراک به دنیا آمده و تحصیلات خود را در رشته‌های زبان و ادبیات انگلیسی، سپس روانشناسی در دانشگاه تهران آغاز کرد. او سپس در آمریکا تحصیلات خود را ادامه داد و تمرکزاش را بر نقد ادبی، به‌ویژه ادبیات داستانی مدرن فارسی گذاشت.
کتاب‌شناسی حورا یاوری شامل چندین اثر مهم است که هرکدام درباره رابطه ادبیات و روانکاوی است. یاوری در هر اثر سعی کرده که میان جهان روانشناسی، تاریخ و ادبیات فارسی حرکت کند و همین هم او را به یکی از چهره‌های شاخص نقد ادبی معاصر ایران تبدیل کرده است. یکی از کتاب‌های مهم حورا یاوری «زندگی در آینه» نام دارد که نشر نیلوفر در سال ۱۳۸۴ منتشر کرده است.
کتابی که می‌توان از آن به خودشناسی به‌مثابه پروژه‌ای جمعی یاد کرد. قالب کتاب مجموعه‌هایی از مقالات تحلیلی است و نویسنده در آن آثاری را بررسی کرده که نویسندگان‌شان با جسارت، زندگی شخصی‌شان را به متن و کلمه تبدیل کرده‌اند. یاوری در این اثر نشان می‌دهد چگونه نویسندگانی مانند جلال آل‌احمد در «سنگی بر گوری»، شهرنوش پارسی‌پور در «طوبا» و «معنای شب»، و فروغ فرخزاد در شعرهایش، با کنکاش در تجربیات فردی، به بازخوانی بحران‌های تاریخی- فرهنگی جامعه ایرانی پرداخته‌اند.
تحلیل او از «جزیره سرگردانی» سیمین دانشور به‌عنوان نمادی از زن ایرانی در میانه سنت و مدرنیته، یا بررسی «سمفونی مردگان» عباس معروفی به‌مثابه نوعی تراژدی خانواده ایرانی، از نقاط قوت این کتاب است. یاوری در این اثر با تکیه بر نظریه‌های علمی نشان داده که چگونه راویان آثار ادبی فارسی با اعتراف به ضعف‌ها و تناقض‌های خود، هویت جمعی را بازسازی می‌کنند.
کتاب دیگر یاوری «روانکاوی و ادبیات: دو متن، دو انسان، دو جهان (از بهرام گور تا راوی بوف کور)» است که انتشارات سخن در سال ۱۳۷۳ چاپ کرد و در اختیار علاقه‌مندان به حوزه نقد ادبی عرضه کرد. این کتاب درحقیقت نوعی گفت‌و‌گوی میان‌متنی از دو جهان و دو عصر متفاوت است. یاوری در روانکاوی و ادبیات با روحیه‌ای جسورانه، دو اثر به‌ظاهر نامرتبط را مقابل هم قرار می‌دهد؛ هفت‌پیکر نظامی و بوف کور هدایت. او با تحلیل ساختار روایی این دو اثر ـ یکی حماسه‌ای عرفانی از قرن ششم و دیگری رمانی مدرنیستی از قرن بیستم ـ به‌دنبال الگوهای تکرارشونده روان‌شناختی در ادبیات فارسی می‌رود. موضوع این کتاب و رویکرد تطبیقی تاریخی دو اثر مهم ادبیات فارسی، گذشته از اینکه تسلط یاوری بر ادبیات کلاسیک و مدرن را نشان می‌دهد، در روش‌شناسی نیز جریان‌ساز شد.
«داستان فارسی و سرگذشت مدرنیته در ایران» نیز از حورا یاوری در سال ۱۳۸۸ به‌همت انتشارات سخن منتشر شد. موضوع این کتاب همان‌طور که از نام آن مشخص است، بررسی تحول داستان‌نویسی فارسی در مسیر مدرن شدن و تأثیرات فرهنگی است که به‌تدریج و آرام‌آرام در آثار نویسندگان فارسی رخ داده و آنها را به‌سمت مدرن‌نویسی سوق داده است.
یاوری در این کتاب با ذکر و تحلیل آثار شاخص ادبیات فارسی استدلال می‌کند که کارکرد داستان‌های ایرانی رفته‌رفته از صورت و شکل خیالی فاصله گرفته و به‌سان سفری دلپذیر پای به جهان واقعیت گذاشته است. یاوری در این کتاب داستان‌نویسی مدرن را بخشی از فرآیند بزرگ‌تر دانست که در آن انسان سنتی ایرانی با چالش‌های جهان مدرن مواجه می‌شود؛ فرآیندی که نه‌تنها شامل تغییرات سیاسی و اقتصادی است، بلکه به دگرگونی‌های فرهنگی و اجتماعی نیز توجه دارد. نویسنده در این کتاب سعی در کشف و صورت‌بندی الگویی این سیر تحول دارد.
«غرض نقشیست»، با زیرعنوان گفتارهایی در نقد ادبی (۳) نیز آخرین اثر حورا یاوری است که سال گذشته نشر نیلوفر به بازار عرضه کرده است. این اثر، گزیده‌‌ای است از نوشته‌‌های پژوهشی پیشین نویسنده که طی چند سال گذشته درباره سیر تحول و دگرگونی شعر و داستان معاصر فارسی در 150سال اخیر در نشریات داخل و خارج از ایران منتشر شده‌اند.
حورا یاوری جز آثار تألیفی، کتابی به‌نام «غرب و شوروی در ایران: سی سال رقابت»، نوشته ژرژ لنچافسکی را ترجمه کرده که در سال ۱۳۵۱ منتشر شد. این کتاب اثری مهم در تاریخ سیاسی ایران محسوب می‌شود که موضوع آن بررسی رقابت قدرت‌های بزرگ در ایران از سال ۱۹۱۸ تا ۱۹۴۸ است. نویسنده که خود در سفارت لهستان در تهران بوده، در کتاب غرب و شوروی در ایران به‌صورت تاریخی، رقابت این دو قدرت را به‌صورت مستند ثبت کرده است.
او در این کتاب، به‌طور خاص به روابط ایران با آلمان در دوره پهلوی می‌پردازد و نشان می‌دهد که چگونه ایران در این دوره به‌عنوان یک کشور مهم، محل جولان و رقابت قدرت‌های جهانی قرار گرفته بود. علاوه بر این‌ها یاوری مقاله‌های متعددی نیز در نشریات داخلی و خارجی در حوزه تخصصی‌اش منتشر کرده است. درمجموع او در آثار خود با پیوند تحلیل‌های ساختاری به کنکاش‌های روان‌شناختی، الگویی از خوانش متن ارائه می‌دهد و به غنای درک ما از ادبیات فارسی و جایگاه و کارکرد آن کمک شایانی می‌کند. شاید مهمترین درس او به جامعه ادبی این باشد: متنها زنده‌اند؛ کافی است به‌جای تحمیل نظریه بر آنها، اجازه دهیم خودشان حرف بزنند.
