خشونتی كه به خير بينجامد شايسته نكوهش نيست!

نگاهی به «مستند عقاب» کارلوس فوئنتس

«مسند عقاب»، نوشته کارلوس فوئنتس، با ترجمه مهدی سرائی، در 480صفحه و با شمارگان 500نسخه و قیمت 230هزار تومان، توسط نشر افق منتشر شده است. نسخه حال حاضر این کتاب، چاپ دوم و محصول سال 1401 است. فوئنتس در این اثر، مکزیکی را به تصویر می‌کشد که ساکنین‌اش در پی ستیز رئیس‌جمهورشان با آمریکا، تمام وسایل ارتباطی خود را از دست داده‌اند. آنها نه‌تنها به اینترنت دسترسی ندارند که تلفن و حتی تلگراف هم ندارند. این عدم‌دسترسی، هم شامل مردم شده است، هم شامل دولتمردان. دلتمردانی که فاصله‌ای با دوره بعدی انتخابات ریاست‌جمهوری ندارند و تنها راه‌شان برای برقراری ارتباط با یکدیگر نامه‌نگاری است.
مسند عقاب، نمادی از جایگاه قدرت در مکزیک است و منظور فوئنتس از «مسند عقاب»، جایگاه ریاست‌جمهوری مکزیک است. جایگاهی که رئیس‌جمهور مکزیک این‌گونه توصیف‌اش می‌کند: «روی سینه‌ات نواری سه‌رنگ نصب می‌کنند، بر مسند عقاب می‌نشینی و به پیش! گویا بر صندلی ترن‌هوایی نشسته‌ای. از فراز بلندی به‌سوی سرازیری‌ رهایت می‌کنند. نقابی به‌رخ می‌کشی که نمی‌توانی آن را برداری. مسند عقاب، چیزی نیست جز یک صندلی بی‌ارزش در یک ترن‌هوایی؛ ترنی که آن را جمهوری مکزیک می‌نامیم.» «مسند عقاب» را تالی، شهریار ماکیاولی دانسته‌اند. شهریار ماکیاولی را از منظری ساده می‌توان در عبارت «هدف وسیله را توجیه می‌کند»، خلاصه کرد. چشم‌انداز ماكياولی نسبت به جهانی كه در آن زندگی می‌كنيم ازآن‌رو عجيب و استثنايی بوده، ازآن‌رو در داشتن اين چشم‌انداز تنها بوده كه او برای حصول به خير، شر را از گفتارش نزدوده است. نه‌تنها شر را حذف نكرده، بلكه با كوشش بسيار تلاش كرده تا آن را به مولفه‌ای درونی در مسير دستيابی به زندگی سعادتمندانه تبديل كند. شهريار ماكياولی، فردی است كه بايد دولتی تاسيس كند كه دوام می‌آورد. در این اثر، تاکید روی شهريار نيست، روی دوام دولت است و باز نكته اينجاست كه شهريار، در قامت موسس دولتی كه ‌بايد دوام بياورد، در لحظه بنيان‌گذاری نمی‌تواند از خشونت رويگردان باشد و در نظر ماكياولی، خشونتی كه به خير بينجامد، شايسته نكوهش نيست. لحظه بنيان‌گذاری، لحظه بُريدن از رسم و عادات گذشته است. لحظه‌ای است دردناک كه مطمئنا به جابه‌جاشدن انسان‌ها و چيزها منجر خواهد شد و مقاومت‌شان را برخواهد انگيخت اما اگر ضرورت اقتضا كند، بايد بر اين مقاومت چيره شد.
این همان چیزی است که فوئنتس در «مسند عقاب»، از خلال نامه‌های مسئولان دولت مکزیک به یکدیگر نشان‌مان می‌دهد. او در خلال این نامه‌ها همچنین به تاریخ و فرهنگ مکزیک هم می‌پردازد. مهدی سحابی فقید از نخستین کسانی بود که یکی از بهترین آثار فوئنتس را به فارسی ترجمه کرد و در ادامه عبدالله کوثری با ترجمه‌های بی‌بدیلش شناخت ما را از این نویسنده، همچنین ادبیات آمریکای لاتین عمق بخشید. مهدی سرائی، ترجمه «مسند عقاب»؛ تالی شهریار ماکیاولی را به همین دلیل و به‌پاس تلاش‌های این‌دو به آنها تقدیم کرده است.