محــاسن و معـــــایب
ارزیابی نمایندگان از عملکرد هیئترئیسه مجلس
ارزیابی نمایندگان از عملکرد هیئترئیسه مجلس
سه سال از انتخابات مجلس یازدهم گذشته است؛ سه سالی که پر بوده است از فراز و نشیب. با روی کار آمدن دولت سیزدهم و جراحی اقتصادی آن، مشکلات معیشتی گریبان مردم را گرفت و شاید پربیراه نباشد اگر بگوییم همین مشکلات باعث شد مردم در شهریور 1401 به خیابانها بیایند تا اعتراضاتی که مسئولان به آن توجه آنچنانی نداشتند را فریاد بزنند. حالا مجلس هم باید در جایگاه نظارتی پاسخگوی این مشکلات باشد. اما بهنظر میرسد همسویی سیاسی مجلس بهویژه هیئترئیسه آن با دولت باعث شده که بسیاری از استیضاحها ابتر بماند. استیضاحهایی که بهگفته برخی نمایندگان پشت گیت هیئترئیسه مانده و صدای آنها را هم درآورده است. چندی پیش بود که علیاصغر عنابستانی، یکی از نمایندگان مجلس عملکرد هیئترئیسه مجلس را زیرسوال برد و گفت که استیضاحها در ایستگاه هیئترئیسه مجلس متوقف میشود. او حتی پای احتمال استیضاح هیئترئیسه را هم بهمیان کشید و تاکید کرد: «اینهم از موضوعات عجیبوغریبی است که در این مجلس مد شده و اتفاق میافتد. متاسفانه هیئترئیسه خلاف قانون و آئیننامه، در اراده نمایندگان دخالت میکند. طبق قانون، یک استیضاح با 10 امضا باید اعلام وصول شود. برای استیضاح وزیر بهداشت 70 امضا جمع شده و برخی از نمایندگان مجلس با توضیحاتی که ارائه شد، قانع شدند (اسمش را زدوبند نمیگذارم). با این وجود استیضاح وزیر بهداشت 56 امضا دارد، که من دلیل عدم اعلام وصول آن را نمیدانم. این خلاف آئیننامه است و اگر این روال ادامه پیدا کند، در سال آخر مجلس بهسمت استیضاح هیئترئیسه مجلس هم میرویم.» بر همین اساس و با توجه به اختلافاتی که در مجلس وجود دارد، بهنظر میرسد یکسوی این موضوع به رئیس مجلس و هیئترئیسه بازمیگردد. روزنامه «هممیهن» گفتوگوهایی با معینالدین سعیدی، نماینده چابهار، احمد علیرضابیگی، نماینده تبريز، آذرشهر و اسکو، غلامرضا منتظری، نماینده گرگان و آققلا، سمیه محمودی، نماینده شهرضا و دهاقان و دهستان درهشور، سیدسلمان ذاکر، نماینده ارومیه، جلال رشیدیکوچی، نماینده مرودشت و پاسارگاد و ارسنجان، مرتضی محمودوند، نماینده خرمآباد و دوره، سیدالبرز حسینی، نماینده خدابنده در این زمینه انجام داده است و از آنها پرسیده است که: «نظرتان درباره عملکرد هیئترئیسه مجلس چیست و چقدر احتمال دارد در سال آخر استیضاح شوند؛ یا در آخرین سال فعالیت یازدهمین دوره مجلس، هیئترئیسه تغییر کند؟»
نگاه یک
انتظار همراهی برای دادخواهی
احمد علیرضا بیگی
نماینده تبريز، آذرشهر و اسکو
اگر بخواهیم عملکرد هیئترئیسه را از منظر مردم داوری کنیم، باید بگوییم که مردم از چند جهت آزردهخاطر هستند. مردم با شور و اشتیاق، دارایی خود را در دولت آقای روحانی به بورس آوردند با این باور که بتوانند در رشد و شکوفایی کشور در بازار سرمایه ایفای نقش کنند. اما با وجود تضمینی که دولت و نظام به آنها داده بود با سرخوردگی روبهرو شدند و دست آخر وزیری آمد و دستهایش را بههم مالید و گفت: «پول شما در بورس سوخت!» و رفت. بررسیهای ما نشان داد که ثروت مردم در 20 حساب متمرکز شده بود و این پولهای ریز مردم در بورس به این 20 حساب سرازیر شده است. مردم انتظار داشتند مجلس برای آنها دادخواهی کند که این پول کجا رفت؟ مگر جنگی رخ داده یا سیل و زلزله آمده بود که این ثروت عظیم از بین رفت؟ طرح استیضاح وزیر دولت آقای روحانی که با مجلس یازدهم بیش از یک سال همعصر بودند را در مجلس ثبت کردیم و انتظار این بود که هیئترئیسه با آن همراهی کند و وزیر مربوطه به مجلس فراخوانده شود و او پاسخ دهد که چرا ثروت مردم بهباد رفته است.
ما در خصوص وقایع آبان 98 هم وعده پیگیری به مردم دادیم. در آبان 98 بهدلیل یک عملکرد و تصمیم اشتباه و غلط مردمان بیگناه در خیابان کشته شدند. تصمیمی که نیازمند زمینهچینی و آمادگی جامعه بود، اتفاقات فجیعی را رقم زد که آبرو و اعتبار جمهوری اسلامی ایران را در افکار عمومی داخل و جهان خدشهدار کرد و موجب ریختهشدن خون بیگناهان شد. در مجلس دهم امکان استیضاح وزیر کشور بهواسطه قبیلهگرایی سیاسی فراهم نشد. در مجلس یازدهم به مردم وعده دادیم که حتما به این موضوع رسیدگی میکنیم که چرا رئیس دولت در مورد این موضوع مهم اظهار بیاطلاعی میکند! طرح سوال از رئیس دولت عملیاتی نشد؛ آنهم بهرغم وعده رئیس مجلس که به نمایندگان گفته بود: «شما از طرح استیضاح صرفنظر کنید تا رئیس دولت را حتما برای پاسخگویی به خبط و خطاهایش به مجلس فرابخوانیم.» اما این اتفاق رخ نداد. وزیر کشور هم بهعنوان رئیس شورای امنیت کشور باید پاسخگوی اینهمه خونریزی که در کشور رخ داد، میشد. اما دست آخر ما مجبور شدیم کشتهها را شهید و مجروحان را جانباز اعلام کنیم و به گردن بگیریم که اشتباه کردیم. اگر اشتباه کردیم باید وزیر کشور استیضاح میشد اما هیئترئیسه
در این خصوص با عدم همراهی، استیضاح را اعلام وصول نکرد. من به هیئترئیسه اعتراض و اعلام کردم: «این موضوع به فراموشخانه هیئترئیسه سپرده شده است.» در موضوعات دیگر نیز انتظار میرفت هیئترئیسه ورود کند که متاسفانه این اتفاق رخ نداد و بهرغم ایراداتی که به آنها وارد است هر بار با ترکیب 70 درصد ثابت از اقبال اکثریت جمع نمایندگان مجلس بهرهمند شود و استمرار مسئولیت داشته باشد. درباره عملکرد هیئترئیسه مجلس مسائل دیگری هم مطرح است.
علاوه بر آن سازوکارهای موازی، مجلس در موضوعات مختلف نادیده گرفته شد. علیرغم اینکه هیئترئیسه مجلس در آن سازوکارهای موازی سهم و نقش دارند اما بازتابدهنده نقطهنظرات مجلس نبودند. راه دوری نرویم؛ یکی از این موضوعها «مولدسازی داراییهای دولت» است. با وجود آنکه مجلس در مورد مولدسازی مصوبه دارد اما ناچار هستیم راه میانبری اتخاذ کنیم که شورایعالی هماهنگی اقتصادی سران قواست. رئیس مجلس در این شورایعالی عضویت دارد و باید بازتابدهنده نظرات نمایندگان مجلس باشد اما این اتفاق رخ نمیدهد و ما شاهدیم که مجلس نادیده گرفته میشود و سران قوا مصوبهای میگذارند که خود را مصون از تحقیق، تفحص و نظارت مجلس میدانند. اما زمان اعتراض به ما پاسخ میدهند: «مجلس در این جلسات حضور داشته و به این مصوبه رای داده است.»
نگاه دو
سنگاندازی در مسیر استیضاح
مرتضی محمودوند
نماینده خرمآباد و دوره
نمایندگان در قبول بودجه قبل از برنامه توسعه با هیئترئیسه اختلافنظر داشتند. این به روح تعامل برمیگردد که نه در شعار بلکه نمایندگان در عمل ثابت کنند که اختلافی با دولت ندارند تا نشود بهانهای که بسیاری از مشکلات را به اختلاف دولت و مجلس ربط دهند. تمام سعی و تلاش نمایندگان مجلس این است که دولت در امور خود موفق عمل کند. دولت میگوید: «با طراحی کلیات بودجه 1402 و بحث ردیف، جداول و... میخواهم مشکلات کشور را حل کنم.» ما هم میگوییم: «بسمالله.» اما امروز یک موضوع مهم مطرح است که از تمام موضوعات اهمیت بیشتری دارد، آنهم اشتغال جوانان است.
نمایندهها باید جایگاه مورد احترامی داشته باشند. مطالبی که نمایندگان مطرح میکنند براساس نیاز افکار عمومی در حوزه انتخابیه و کل کشور است. وقتی نمایندهای از سر دلسوزی تذکر میدهد، سوال میپرسد، نطق میکند یا سخنرانی دارد، برگرفته از مشکلات بهخصوص مشکلات معیشتی مردم است. امروز هیئترئیسه هم باید با تمام تلاش کمک کنند تا این موارد اداری سهلالوصول شود، نه آنکه بروکراسی اداری مضاعف به نماینده تحمیل شود؛ تا بتواند بهراحتی تذکر دهد یا بحث تحقیق و تفحص و حتی استیضاح را مطرح کند. چون حق قانونی یک نماینده استفاده از این ابزارهاست. درخواست میکنم هیچکدام از عزیزان دلسوز در این موارد سنگاندازی نکنند.
هیئترئیسه جدا از نمایندگان نیستند و اگر اقدامی (مثبت، منفی و حتی با تاخیر) انجام میشود بهدلیل تعامل بین نمایندگان است. در حقیقت هیئترئیسه مقابل نمایندگان نیستند چون با رای نمایندگان به این جایگاه رسیدهاند. انصافا هیئترئیسه اگر کاری از دستشان برآمده کوتاهی نکردهاند.
نگاه سه
هیئترئیسه آیندهنگر
سیدسلمان ذاکر
نماینده ارومیه
نمایندگان مجلس بهویژه هیئترئیسه باید عملکرد وزرا را نسبت به حقوق مردم ارزیابی کنند و محوریت فعالیتشان رفع نیازهای مردم از طریق تذکر، سوال و استیضاح باشد. گاهی ممکن است حقوق مردم تحتالشعاع استیضاح قرار گیرد و شرایط بدتر شود. اگر وزیری تغییر کند شش ماه طول میکشد که شرایط کنونی حوزه او تغییر کند. هیئترئیسه گاهی آتیهنگری کرده و با نمایندگانی که خواستار استیضاح وزرا هستند، صحبت میکند. اگر خواسته نمایندگان منطقهای باشد، مطالباتشان را برآورده میکند و اگر خواسته نمایندگان کلی باشد، هیئترئیسه به نحوی آگاهیهای لازم را میدهد که آنها را بهسمت تذکرات کتبی و یا شفاهی سوق دهد. استیضاح، امر آخر است، نه راهکار اول. به همین دلیل فکر میکنم هیئترئیسه خوب عمل کرده است. ما وزیر نداشتن یک وزارتخانه را تجربه کردهایم. حجت عبدالملکی از وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی استعفا داد و شش ماه طول کشید تا وزیری برای این وزارتخانه رای اعتماد بگیرد. این اتفاق ضربه بزرگی به مردم بود چراکه یارانه، اشتغال، مددجویان بهزیستی و بسیاری از موضوعات مهم دیگر تحتنظر این وزارتخانه بود.
نگاه چهار
قطع صدای مردم
معینالدین سعیدی
نماینده چابهار
به نظر من در بسیاری از موارد هیئترئیسه سعی کردند بر مبنای قسمی که خوردهاند، قدم بردارند و بسیاری از رویکردهایشان در همین راستا بوده است. البته در بعضی مواقع اتفاقاتی رخ داده که احساس میکنیم خلفوعده هم صورت گرفته است. با وجود آنکه در مجموع عملکرد هیئترئیسه را مثبت ارزیابی میکنم، اما در این مدت گاهی شاهد رفتارهایی بودیم که قطعا نه با آئیننامه داخلی و نه قَسمی که آنها یاد کردهاند، سنخیت ندارد. یکی از مصداقهای آن، قطع سخنرانی بنده درباره اتفاقات تلخ زاهدان در آبانماه بود. فرمایشات نماینده محترم ولیفقیه چند روز پیش در استان هم حاکی از این است که گفتههای بنده عینا تایید میشود، ولی متاسفانه هیئترئیسه در آن زمان با قطع صدای بنده در حق مردم سیستان و بلوچستان اجحاف کردند و عناوینی به مردم استان نسبت دادند که مطلقا واقعیت نداشت.
از آن بدتر بیانیهای بود که صادر و اعلام کردند که آن روز وقت تمام شده بود. پس از این بیانیه من درخواست بازبینی جلسه را دادم و مشخص شد من هنوز وقت داشتم و هیئترئیسه مبادرت به قطع تریبون نماینده مردم کردند که تعبیر آن، قطع صدای مردم بود.
همچنین هیئترئیسه مقاومتهایی هم در برابر برخی از استیضاحها میکند که گلهمندی برخی از نمایندگان مجلس شده است. نحوه مولدسازی که رئیس قوه مقننه عنوان کرد بهشدت مورد انتقاد همکاران است و این موضوعات باعث گلهمندی نمایندگان شد. درحالیکه عملکرد هیئترئیسه را منفی برآورد نمیکنم اما نقاط ضعفی هم وجود دارد که انتظار داریم هیئترئیسه با رفع این نقاط ضعف بر مبنای آییننامه عمل کنند. اگر سوال شما این است که مجلس به وظیفه نظارتی خود در حوزه معیشت مردم عمل کرده است؟ پاسخ این است که معیشت، اولویت مجلس یازدهم بود و عمدهطرحهایی که در این مدت مطرح شد حوزه معیشتی را در نظر گرفته بود.
اما پاسخ اینکه طرحهای مطرحشده توانست در بهبود شرایط معیشتی مردم تاثیرگذار باشد، این است که مطلقا اینگونه نبود. نتیجه طرحهای مجلس مانند مالیات بر خانههای خالی، اقدام راهبردی جهت لغو تحریمها و... را دیدید. معتقدم نبود انسجام در تیم اقتصادی دولت آقای رئیسی و حتی دولت آقای روحانی باعث شده که روزبهروز سفرههای مردم کوچکتر و معیشت آنها سختتر شود. بهعنوان مثال در حذف ارز ترجیحی قرار بود سبد کالای هر خانوار به قیمت شهریور سال 1400 از طریق کالابرگ الکترونیک در اختیار مردم قرار گیرد. دولت این طرح را اجرا نکرد و مجلس هم در حوزه نظارتی خود عملکرد درستی نداشت. با وجود اتفاقات خوبی مانند سفرهای استانی رئیس مجلس، پیگیری اعتبارات محرومیتزدایی و... که به همت هیئترئیسه مجلس پیگیری میشود اما اظهرمنالشمس است که مجلس بهویژه هیئترئیسه در حوزه نظارت بر بهبود شرایط معیشتی مردم میتوانست بهتر از این باشد و انتظارات مردم بیشتر است.
نگاه پنج
حمایت درست از دولت
جلال رشیدی کوچی
نماینده مرودشت و پاسارگاد و ارسنجان
هر سهشنبه موضوع استیضاح و تذکر در راستای حوزه نظارتی در دستور کار مجلس قرار دارد. به نظر من تعداد سوالات بسیار زیاد است. بهعنوان مثال یکی از نمایندگان توئیت زده بود: «من طی سه سال گذشته در مجلس حدود چهارهزارو500 تذکر و سوال مطرح کردهام.» اگر بقیه نمایندگان هم اینطور باشند آمار تذکرات و سوالات عجیبوغریب است و بهدلیل کثرت، سوالات، دیر در دستور کار قرار میگیرد. از سوی دیگر هیئترئیسه سعی میکند با نگاه حمایتی از دولت مباحث استیضاح را پیش ببرد. نمایندگان دولت هم فعال هستند. بهطور مثال تعداد امضاهای استیضاح آقای عیناللهی، وزیر بهداشت و درمان که داغ بود، به زیر 10 عدد رسیده و عملاً از دستور کار مجلس خارج خواهد شد. بهنظر میرسد که بیشتر مشکلات حوزههای انتخابیه حل میشود و نمایندگان درخواست استیضاح را پس میگیرند. البته گاهی با لابیگریهایی که نمایندگان دولت دارند، نمایندگان امضای خود را پس میگیرند. در استیضاح وزیر صمت هم شاهد همین موضوع بودیم و بهرغم اینکه بسیاری از نمایندگان، محکم پای کار استیضاح وزیر بودند در روز رایگیری ورق برگشت. بنابراین این موضوعات به عملکرد هیئترئیسه مربوط نمیشود.
برنامهریزی که برای جایگاه مجلس در این دوره انجام شد و حتی اعمال نظر مجلس در بودجه نیز از نقاط قوت هیئترئیسه است. از سوی دیگر شاید بهدلیل کثرت و تکرار سوالات که به هیئترئیسه میرسد، این سوالات در زمان خود اعلام وصول نمیشود و این موضوع به نظر برخی از نمایندگان نقطه ضعف هیئترئیسه محسوب میشود.
باید به خروجی مجلس در قانونگذاری دقت شود. مصوبات مجلس را در این مدت احصا کنیم تا مشخص شود در راستای تسهیل و کمک به معیشت مردم بوده یا خیر؟ مشکل اینجاست که حواشی را بر متن ترجیح میدهیم. بهطور مثال اگر نماینده طرحی مبنی بر مبارزه با سگگردانی را ثبت کرد، خروجی مجلس این بوده است؟ این قانون شده است؟ رسانهها به این موضوعات تمایل بیشتری نشان میدهند، نه به طرحهای مهمی مانند مالیات از خانههای خالی یا تسهیل صدور مجوز کسبوکار که بهصورت قانون درآمده است. اگر به مردم بگویید برای اخذ مجوز کسبوکار دیگر نیازی نیست که کفش آهنی بپوشید، از این اداره به آن اداره یا از این وزارتخانه به آن وزارتخانه بروید، جذابیت آنچنانی ندارد. ولی اگر خبر بدهید: «یکی از نمایندگان مجلس گفته که قرار است حساب زنان بدحجاب را مسدود کنیم!» مملکت بههم میریزد. در صورتی که موضوع تسهیل صدور مجوز کسبوکار قانون شده و به حذف امضاهای طلایی کمک میکند که داد مردم بود ولی این یک پیشنهاد است. رسانهها به خبر دوم میچسبند چون برد رسانهای آن بیشتر است. باید خروجی عملی مجلس و هیئترئیسه آن را ارزیابی کنیم، نه نمایندگانی که حواشی درست میکنند.
نگاه شش
عامل ایجاد توازن
سیدالبرز حسینی
نماینده خدابنده
مجلس متشکل از 290 نماینده و محل قانونگذاری و برخورد افکار است و ظرفیت حوزه نظارتی مجلس هم مشخص است. از بطن مجلس و با رای نمایندگان، هیئترئیسه انتخاب میشوند تا مجری آییننامه داخلی مجلس باشند. نمایندگان احتمال دارد که در مورد اعلام وصولها یا تغییر وقتها گلایه کنند. اما باید حق دهیم که با توجه به شرایط کشور و موضوع مطرحشده هیئترئیسه مجلس در مورد اعلام وصول استیضاحها یا سوالات نمایندگان مشورت کنند. شاید در این مشورت مشخص شود که وقت این استیضاح نیست.
بهدلیل اینکه ساختار کشور از لحاظ معیشتی و اجتماعی مشوش است، کارهای مجلس نمود پیدا نکرده است؛ درحالیکه در همین سه سال اقدامات شاقی انجام شده است. باید قوانین این دوره مجلس را بررسی کنید تا عملکرد نمایندگان بهویژه هیئترئیسه مشخص شود. بهعنوان مثال اگر رتبهبندی معلمان مصوب نشده بود، چه اتفاقی در اعتراضات اخیر رخ میداد؟ رتبهبندی معلمان بعد از ده دوازده سال در مجلس یازدهم تعیینتکلیف شد. بانکداری اسلامی، جوانی جمعیت، جهش تولید و... در این مجلس مصوب شده است. اما بهدلیل هیاهوی جامعه و شرایط و ساختار اقتصادی در کشور اثرات این مصوبات مجلس نمود پیدا نکرد. قانون تسهیل صدور مجوز کسبوکارها اگر درست اجرا شود جامعه بهسمت توزیع عادلانه منابع، سوق داده میشود. این قوانین از طریق هیئترئیسه پیگیری شده و به نتیجه رسیده است.
اما در برخی موارد باید مجلس میایستاد و از عملکرد خود دفاع میکرد یا درباره موضوعات مطرحشده توضیحات بیشتری میداد. اما بهنظر من با توجه به شرایط کنونی کشور هیئترئیسه و آقای قالیباف عملکرد بدی نداشتهاند و توازنی ایجاد کردهاند. شاید بیرون از پارلمان بگویند که چرا مجلس در خصوص مسائل اقتصادی پرسشگر نبوده است؟ این سوال درست است اما باید شرایط را هم در نظر گرفت. بسیاری میپرسند شما چه کردهاید؟ مشکل این است که تمام اتفاقات در مسائل اقتصادی زیر نظر مجلس رخ نمیدهد. وقتی جایی سیستمی مشکل داشته باشد، نظارت ما هم نتیجهبخش نخواهد بود.
نگاه هفت
نمایندهتر نیستند
غلامرضا منتظری
نماینده گرگان و آققلا
یکی از حقوق نمایندگان مطالبهگری، پرسشگری و نظارت است که این موضوعات در قالب چند تذکر شفاهی و کتبی شکل میگیرند و بعد پا را فراتر گذاشته و به تحقیق و تفحص وارد میشوند و در نهایت استیضاح از جمله حقوق نمایندگان است؛ هر کسی رئیس یا عضو هیئترئیسه مجلس باشد طبق قانون اساسی سوگند یاد کرده است و بهعنوان یک امین باید پایبند اصول روابط باشد تا کرامت نمایندگان حفظ شود. بارها در مجلس گفتهایم که نماینده«تر» نداریم. کسی که رئیس مجلس میشود «نمایندهتر» نیست. احترام و حریم آنها بهجای خود اما این جایگاه بر اساس رای نمایندگان به آنها داده شده است. در این سه سال، من با چنین مسائلی روبهرو نشدهام که هیئترئیسه کارشکنی کرده یا مسئلهای را به تاخیر انداخته باشد و چون شواهدی در این موضوع ندیدم نمیتوانم در مورد اینگونه مسائل اظهارنظر کنم. در کل از معدل کارنامهای هیئترئیسه راضی هستم ولی سطح انتظارم از مجموعه آنها بیشتر بود.
یکی از انتظاراتم این بود که اولویتها را جدیتر میگرفتیم و در بازه زمانی مشخصی به جامعه اعلام میکردیم. چقدر خوب بود هیئترئیسه به تناسب شرایط جامعه، پنج اولویت اعلام میکرد تا تعهد اخلاقی ایجاد و برای تمام نمایندگان تعهد پاسخگویی ایجاد میشد. تلاشهای خوبی در این راستا شکل گرفته اما آنطور که نمایندگان میخواستند نشد. در شروع به کار مجلس زمان نطق نمایندگان که میرسید آقای رئیس تشریف نداشتند. اما بعد تنظیم شد و خوشبختانه تا جایی که برای آقای رئیس مقدور است زمان نطقها حضور دارند. اما باید تلاش کنیم از وضعیت موجود گام را فراتر بگذاریم. مجلس با تلاش، کوشش و برنامهریزی قوت میگیرد، بنابراین نباید قانع شویم بلکه باید بهصورت سیریناپذیری مجلس را در علم و عمل پیش ببریم.