باهوش باشید

گروه سیاسی: سرانجام 13روز پس از حمله اسرائیل به کنسولگری ایران در شهر دمشق، بامداد 26فروردین ایران به صورت عملی طی عملیات «وعده صادق» به این حمله واکنش نشان داد تا این مقطع 13روزه انتظار و گمانه‌زنی در نوع پاسخ ایران به پایان برسد.  طی این مدت اظهارنظرها و توصیه‌های زیادی پیش از واکنش رسمی ایران انجام شده بود که در بین آنها برخی اظهارنظرها از سوی احزاب و گروه‌ها، چه اصلاح‌طلب و چه اصولگرا هم وجود داشت. احزاب و گروه‌هایی که به جایگاه آنها هرچند در قانون اساسی ایران اشاره شده است و به عبارتی دارای جایگاه تعریف‌شده هستند اما در واقعیت در تصمیم‌گیری‎ها در حاشیه قرار دارند و به ندرت پیش می‌آید که تصمیمات کلان کشور با توجه به نظر احزاب (به‌ویژه در شرایط فعلی احزاب اصلاح‌طلب) گرفته شود.

طی ماه‎های اخیر برخی در تلاش بودند که به انحاء گوناگون سکوت اصلاح‌طلبان در قبال عملکرد اسرائیل و بی‌تفاوتی به آن را تلقین کنند اما همانطور که پیشتر هم در گزارشی از عملکرد اصلاح‌طلبان و میانه‌روها در قدرت داشته‌ایم؛ جریان اصلاح‎طلب به‌عنوان جریانی که امروزه دیگر در عرصه قدرت امکان نقش‌آفرینی به او داده نشده و همواره مخالف تندروی در عرصه خارجی همچون عرصه داخلی بوده است، اگرچه معمولاً راهکارهای متفاوتی را درباره مسئله فلسطین مطرح کرده‌اند اما درباره عملکرد ایران نسبت به اسرائیل چندان متفاوت از جریان اصولگرایی واکنش نداشته است و محکوم کردن عملکرد آن به‌ویژه در قبال فلسطین و نیروهای مقاومت، بخشی از اظهارنظرها و بیانیه‎های منتسب به این جریان در حوزه سیاست خارجی است.

با توجه به اینکه در جامعه ما شاید دیگر احزاب مرجعیت و موقعیت خود را حتی نسبت به گذشته بیشتر از دست داده باشد، اما شاید هنوز برای بخشی از جامعه مهم باشد که احزاب و گروه‌ها با تفکرات سیاسی مختلف چه موضعی درباره مسائل مهم کشور دارند و سیستمی که قرار است تصمیم‌گیر باشد، تصمیمات خود را شبیه به کدام‌یک از تفکرات می‌گیرد. ماجراهای اخیر پس از حمله اسرائیل به ساختمان کنسولگری ایران هم در همین دسته قرار دارد؛ احزاب و گروه‌ها به‌ویژه اصلاح‌طلبان که در این ارتباط در تصمیمات کلان تاثیرگذار نیستند و صرفاً در فضای جامعه و احتمالاً در راستای شفاف‌سازی موضع‌شان واکنش نشان داده‌اند، به‌عنوان بخشی از بازیگران فضای سیاسی که البته از قدرت دور هستند، مروری بر دیدگاه‌هایشان  انجام داده‌ایم که همین اظهارنظرها و واکنش‌ها نشان از این دارد که این جریان هم اگرچه شاید در نوع مواجهه و پاسخ همسو با دولت و تصمیم‌گیران نبوده‌اند اما از دودستگی در این زمینه اجتناب کرده و در اظهارنظرها و بیانیه‌ها همسویی خود را با حکومت در عرصه بین‎الملل نشان داده‌اند.

طی مدت پیش از پاسخ ایران، برخی احزاب و گروه‌های اصلاح‌طلب از طریق صدور بیانیه رسمی و یا توسط دبیرکل‌های خود به این موضوع واکنش نشان داده‌اند و در بیشتر این واکنش‌ها، توصیه‌هایی هم به سیستم درباره نوع پاسخ ارائه کردند. در این واکنش‌ها دو کلیدواژه مهم و اساسی وجود داشت؛ اول اینکه احزاب اصلاح‌طلب و دبیرکل‌های این احزاب اعتقاد داشتند که اسرائیل به‌دنبال این است که جنگ را فراتر از مرزهای خود ببرد. اما در بخش‌هایی از این واکنش‌ها هم توصیه‌هایی درباره پاسخ به اسرائیل صورت گرفته بود که اکثر این توصیه‌ها یک محور مشترک داشت. احزاب، گروه‌ها و دبیرکل‌های این احزاب و گروه‌ها توصیه داشتند که ایران اقدامی شتابزده انجام نداده و به‌دنبال پاسخی هوشمندانه به این حمله باشد.

آنچه در بخش ابتدایی این گزارش می‌آید، نگاهی به مواضع صورت‌گرفته توسط مهم‌ترین احزاب و گروه‌های اصلاح‌طلب و دبیرکل‌های این احزاب و گروه‌ها است. ضمن اینکه ذکر این نکته ضروری است که عدم اشاره به برخی احزاب مهم مانند «حزب کارگزاران سازندگی» به این علت است که این احزاب و دبیرکل‌های آنها هیچ واکنشی به حمله نداشته‌اند و موضع سکوت را انتخاب کرده‌اند. آنچه در بخش ابتدایی این گزارش می‌آید، نگاهی به مواضع صورت‌گرفته توسط مهم‌ترین احزاب و گروه‌های اصلاح‌طلب و دبیرکل‌های این احزاب و گروه‌ها است که چندان متفاوت با مواضع اصول‌گرایان نبوده و تفاوتی در نگاه به اسرائیل و حرکات آنها وجود ندارد، هرچند این نکته هم مهم است که در سیاست‌های پیشنهادی تفاوت وجود دارد.

مجمع روحانیون مبارز

هرچند بیانیه‌ای درباره حمله به کنسولگری از سوی مجمع روحانیون مبارز صادر نشد اما سیدمحمد خاتمی که در رأس مجمع روحانیون مبارز قرار دارد، سه روز پس از حمله بیانیه‌ای درباره این موضوع صادر کرد. او در ابتدای بیانیه خود نوشته بود: «اسرائیل همچنان دامنه جنایات خود را گسترش می‌دهد و این بار با حمله ناجوانمردانه به مرکز دیپلماتیک ایران در سوریه که طبق ضوابط بین‌المللی از مصونیت برخوردار است، عده‌ای از هم‌وطنان عزیز ما را به شهادت رساند.»

او در بخش مهمی از بیانیه خود آورده بود: «ضمن عرض تسلیت و نیز آرزوی علو درجات برای شهیدان عزیز و محفوظ بودن حق ایران برای واکنش به این جنایت با رعایت مصلحت درازمدت ایران و منطقه، بر عهده‌ی نهادهای بین‌المللی به‌خصوص شورای امنیت سازمان ملل است که نسل‌کشی و جنایت علیه بشریت در غزه و نیز نقض ضوابط مسلم بین‌المللی این رژیم طاغی را محکوم و او را از ادامه تجاوز در غزه و نیز نقض مکرر قوانین بین‌المللی باز دارد.»

البته مجمع روحانیون مبارز مانند هر سال پیش از روز قدس با انتشار بیانیه‌ای خواهان حضور مردم در راهپیمایی شد ولی در آن اشاره‌ای به موضوع حمله به کنسولگری ایران نشده بود.  

حزب اتحاد ملت

بیانیه و واکنش رسمی‌ای از سوی این حزب صادر نشد اما تعدادی از اعضای شورای مرکزی و در رأس آنها، آذر منصوری، دبیرکل این حزب در صفحه توئیتر خود به این موضوع واکنش نشان دادند. او در نوشته خود ابتدا این حمله را محکوم کرد: «حمله اسرائیل به کنسولگری سفارت ایران در دمشق و به شهادت رساندن افراد در آن محل، نقض آشکار قوانین بین‌الملل و جنایتی خطرناک و محکوم است.» در ادامه هم درباره هدف از این حمله توضیح داد: «رژیم جنایت‌پیشه اسرائیل به‌خصوص نخست‌وزیر افراطی آن درصدد گسترش جنگ و به آتش کشیدن منطقه است تا بلکه از بن‌بست جنگ غزه رهایی یابد.»

حزب توسعه ملی

این حزب در شانزدهمین روز از فروردین بیانیه‌ای رسمی و تحلیلی درباره این حمله صادر کرد که در مهم‌ترین بخش‌های آن نوشته شده بود: «طبعاً چنین اقدام نامتعارفی از سوی رژیمی که در حال ارتکاب فاجعه‌بارترین جنایت ضد بشری تاریخ معاصر علیه مردم بی‌گناه فلسطین است چندان دور از انتظار نیست... حزب توسعه ملی ایران اسلامی بر این باور است که هرچند این حادثه و شرایط ناگوار ناشی از آن را باید نسبت با سیاست‌ها و راهبردهای کلان منطقه‌ای و بین‌المللی ارزیابی و تحلیل کرد، اما روشن است هدف رژیم اشغالگر قدس از این تجاوز، توسعه بحران غزه به سطح خاورمیانه و تحمیل جنگی ناخواسته به ایران و کشاندن آمریکا و قدرت‌های بزرگ به چنین جنگی است.»

اما در بخش مهم دیگر این بیانیه آمده بود: «لذا حزب توسعه با تأکید بر حساسیت شرایط از مسئولان کشور می‌خواهد از اقدامات انفعالی و شتابزده اجتناب کرده و مستقل از احساسات بحقی که این حادثه در جامعه برانگیخته است، با نگاهی همه‌جانبه و براساس مصالح ملی به این اقدام واکنش نشان دهند.»

حزب اعتماد ملی

این حزب هم بیانیه‌ای برای این موضوع صادر نکرد اما الیاس حضرتی، دبیرکل اعتماد ملی روز 15فروردین طی یادداشتی که در روزنامه اعتماد چاپ شد، به این حمله واکنش نشان داد. او ابتدا در تحلیل حمله به کنسولگری نوشته بود: «نتانیاهو برای بقای خود و ماندن حزبش، می‌خواهد به هر طریق ممکن بحران غزه را نه‌تنها تداوم بخشد، بلکه آن را توسعه دهد. در واقع به‌دنبال آن است که آتش بحران را به لبنان، سوریه و سایر کشورهای منطقه و محور مقاومت سرایت دهد. در مرحله بعد در صورت امکان، آتش بحران را به ایران هم بکشاند و آتشی برافروزد که کل منطقه را به قیمت نجات یافتن خودش بسوزاند.»

اما او در بخش پایانی یادداشت خود اینگونه آورده بود: «معتقدم حتماً، حتماً و حتماً ایران می‌بایست مقابله‌به‌مثل کند و گوشمالی درست‌وحسابی به اسرائیل بدهد تا بازدارندگی لازم ایجاد شود، اما در عین حال به دلیل چیدن یک سناریو توسط اسرائیلی‌ها باید حوصله به خرج بدهد، صبر کند و با طراحی دقیق‌تر به‌دنبال زدن ضربات اساسی‌تر بر پیکره این رژیم منحوس باشد. در واقع باید مراقب بود در دامی که دشمن پهن کرده است، نیافتیم.»

حزب ندای ایرانیان

این حزب به فاصله یک روز پس از حمله به کنسولگری ایران، بیانیه‌ای بلند صادر کرد. در ابتدای این بیانیه نوشته شده بود: «در چنین شرایطی سوال مقدر آن است که نتانیاهو با این قبیل ترورها و گشودن جنگ مستقیم به خارج از مرزهایش به دنبال چیست؟ شواهد نشان می‌دهد رژیم نامشروع صهیونیستی برای فرار از این بن‌بست و فرار از رسوایی همه‌جانبه بین‌المللی و نظامی از یکسو و حفظ موقعیت داخلی خود استراتژیِ حل بحران با ایجاد بحرانی دیگر را برگزیده تا با گسترش ترور و جنگ در خارج از مرزها برای کشاندن ایران به جنگ مستقیم تلاش کند.»

و در بخش پایانی این بیانیه نیز راهکاری مشابه سایر احزاب اصلاح‌طلب ارائه کرده و نوشتند: «با این تجاوز آشکار بدیهی است همچون هر کشور دیگری حق داریم در برابر تجاوز به حریم کنسولی و شهادت فرماندهان ارشد نظامیِ خود پاسخی متناسب ارائه دهیم و نیز لازم است این پاسخ در عین تناسب و عبرت‌آموزی، هوشمندانه، سنجیده و با توجه کامل به نقشه خام نتانیاهو باشد.»

مجمع نیروهای خط امام

مجمع نیروهای خط امام در روز 15فروردین بیانیه رسمی در محکومیت این حمله صادر کرد. در بخشی از این بیانیه نوشته شده بود: «دولت اسرائیل که در شش‌ماه گذشته، بی‌اعتنا به هنجارهای حقوقی و اخلاقی، همه توان خود را برای پاکسازی قومی مردم مظلوم غزه به کار برده است، اکنون با قتل‌عام و مجروحیت و آواره‌شدن ده‌ها هزار نفر و مواجهه با انواع بحران‌ها در سرزمین‌های اشغالی، تلاش دارد جغرافیای جنگ را گسترش دهد تا از این طریق امکانی برای تغییر معادلات بیابد. در این وضعیت، لازمه عزت، حکمت و مصلحت، اقدامات مدبرانه دفاعی در کنار تعاملات بین‌المللی است که منافع ملی را تضمین ‌کند.»

در بخش دیگری از این بیانیه آمده بود: «مجمع نیروهای خط امام ضمن درخواست اتخاذ مواضع خردمندانه در تریبون‌های رسمی و اجتناب از اظهاراتی که موجب دامن‌زدن به اختلافات سیاسی می‌شود، بر تقویت منافع ملی تاکید می‌کند.»

خانه کارگر

دو روز پس از حمله به کنسولگری ایران در دمشق، خانه کارگر بیانیه‌ای صادر کرد که در آن تنها به ابراز تأسف و تأثر بسنده شده بود و اشاره‌ای به اهداف اسرائیل از این حمله و پاسخ ایران در این بیانیه وجود نداشت.

حزب جمهوریت

پس از حمله به کنسولگری، رسول منتجب‌نیا، دبیرکل این حزب روز 15فروردین در مصاحبه‌ای با خبرگزاری ایسنا گفت: «هدف اسرائیل کشاندن درگیری و جنگ خارج از منطقه فلسطین و اسرائیل و درگیر کردن ایران است.»

او در بخش دیگری از این مصاحبه گفته بود: «الان اسرائیل جنایتی علیه کشورمان مرتکب شده که نباید بدون جواب بماند، ولی در مورد نوع پاسخ دادن به آنها باید مثل گذشته هوشمندی به خرج داد و اجازه نداد که آنها به هدف‌شان که گسترش جنگ و نجات خود است، دست پیدا کنند.»

اما این حزب، در آستانه روز قدس بیانیه‌ای صادر کرد که در بخشی از این بیانیه به جنایت اسرائیل در حمله به مقرهای دیپلماتیک اشاره شده بود.

حزب مردم‌سالاری

مصطفی کواکبیان، دبیرکل این حزب 15فروردین در صفحه توئیتر خود در واکنش به حمله اسرائیل نوشته بود: «بی‌شک رژیم صهیونیستی برای رهایی از جنگ غزه و بحران داخلی تمایل به گسترش درگیری به مناطق دیگر دارد لذا علاوه بر اینکه باید پاسخ ایران در آستانه روز جهانی قدس نسبت به حمله به کنسولگری ایران در دمشق حتماً قاطع و کوبنده باشد؛ اما نباید در زمین طراحی‌شده رژیم جعلی و کودک‌کش اسرائیل بازی کرد.»