پـایـان پـادشـاه

نگاهی به زندگی پله که داستان‌های زیادی را شکل داد

«مارادونای عزیزم؛ یک‌روز در آسمان‌ها من و تو در یک‌تیم، کنار هم خواهیم بود و آن روز من برای اولین‌بار بدون آنکه گل زده باشم، مشتم را به آسمان می‌برم چون دوباره توانسته‌ام تو را در آغوش بگیرم.» پله در واپسین روزهای باقی‌مانده‌ سال 2022 بعد از تحمل یک‌دوره بیماری سرطان، از دنیا رفت و احتمالا به آرزویش در قبال مارادونا خواهد رسید. «ادسون آرانتس دوناسیمنتو»، ملقب به پله تنها فوتبالیستی بود که سه‌قهرمانی جام‌جهانی را تجربه کرد و در تعداد گلزنی هیچ بازیکنی در تاریخ به گردپای او نمی‌رسد. زندگی پله سرشار از شگفتی‌هاست؛ از قولی که به پدرش برای قهرمانی تیم‌ملی کشورش داده، دلخوری مردم برزیل بابت حضورش در آمریکا تا ادای احترام رئیس‌جمهور آمریکا به او.

اشک‌های پدر و آغاز افسانه‌ پله

پس از شکست برزیل از اروگوئه در جام‌جهانی ۱۹۵۰، «ادسون آرانتس دوناسیمنتو» که با نام «پله» مشهور است و آن زمان 9ساله بود، به پدرش که شدیداً از این باخت ناراحت بود و اشک می‌ریخت، قولی داد. پله در مصاحبه‌ای که با سایت فیفا در سال ۲۰۱۴ داشت، توضیح می‌دهد: «یادم می‌آید که به‌شوخی به او گفتم: گریه نکن بابا، من جام‌جهانی را برای تو می‌گیرم.» هشت‌سال بعد در سال ۱۹۵۸، شوخی پله رنگ واقعیت گرفت و اولین قهرمانی جهان در رکورد سه قهرمانی جهانی پشت‌سرهم خود را به‌دست آورد. به این ترتیب افسانه پله آغاز شد و تا زمان آخرین بازی‌اش در سال ۱۹۷۷، بیش از ۱۲۸۰ گل به‌نام خودش ثبت کرد. پله تا پایان دوران حرفه‌ای‌اش سه‌قهرمانی جهان با برزیل در سال‌های ۱۹۵۸، ۱۹۶۲، ۱۹۷۰ به‌دست آورد که بیشترین تعداد قهرمانی است که یک بازیکن تاکنون موفق به کسب آن شده است. البته این تنها یکی از رکوردهایی است که پله به‌دست آورده است. چهارگلی که او در اولین بازی حرفه‌ای‌اش در سال ۱۹۵۶ به‌ثمر رساند، پیش‌زمینه تعداد ۱۲۸۳ گلی است که در طول سال‌ها به‌نام خودش ثبت کرد و در جهان با این تعداد گل، پادشاهی می‌کند. با این حال بحث‌هایی در مورد این تعداد گلی که گینس ثبت کرده وجود دارد، چون چندین رسانه گزارش داده‌اند که بیش از ۵۰۰گل پله در مسابقات دوستانه و غیررسمی به‌ثمر رسیده، نه در رقابت‌های حرفه‌ای.

دلخوری برزیلی‌ها از الماس سیاه

در سال 1964 کودتای نظامی‌ای در برزیل رخ داد و بسیاری از مردم این کشور توقع داشتند ستارگانی چون «پله» در حمایت از مردم صحبت کنند، اما این اتفاق رخ نداد. مردم برزیل عقیده داشتند دخالت‌های دولت آمریکا، کشورشان را نابود خواهد کرد. پله نه‌تنها واکنشی دراین‌باره نداشت، بلکه یک‌دهه بعد به تیمی در لیگ آمریکا رفت تا این دلخوری‌ها بار دیگر سر باز کند. هرچند در میانه‌ این کدورت‌ها، پله توانسته بود با قهرمان کردن برزیل در جام‌جهانی 1970، بار دیگر دل مردم را به‌دست بیاورد. پس از بازنشستگی پله از تیم‌ملی برزیل و سانتوس در سال ۱۹۷۴، وزیر امور خارجه سابق آمریکا «هنری کیسینجر»، به سائوپائولو رفت تا پله را برای بازی در نیویورک کاسموس متقاعد کند. پله که از فوتبال خداحافظی کرده بود، نتوانست پیشنهاد وسوسه‌انگیز آمریکایی‌ها را رد کند: «او من را به کافه دعوت کرد و گفت گوش کن، تو می‌دانی من آمریکایی هستم و سیاستمدارم. فوتبال به آنجا هم آمده و الان در مدارس، بچه‌ها فوتبال بازی می‌کنند. مایلی به ما کمک کنی تا فوتبال را در آمریکا ارتقا بدهیم؟ من هم گفتم: خدای من!» کیسینجر قبل از متقاعد کردن پله برای امضای قرارداد سه‌ساله هفت‌میلیون دلاری، در تلگرافی که برایش ارسال کرده بود، نوشت: «اگر تصمیم به امضای قرارداد بگیرید، مطمئن هستم که اقامت شما در آمریکا به روابط نزدیک‌تر برزیل و ایالات‌متحده در زمینه ورزش کمک خواهد کرد.» اشاره کیسینجر به کودتای کشور برزیل است که با حمایت دولت ایالت‌متحده‌ آمریکا رخ داد و تا سال 1985 ادامه یافت. هرچند روابط برزیل و آمریکا و همینطور این کشور با پله کاملا به‌سمت سفیدشدن رفت. این موضوع را می‌توان از جملات رونالد ریگان، رئیس‌جمهور وقت آمریکایی‌ها دریافت که در وصف پله بعد از دیدارشان در آمریکا گفت: «اسم من رونالد ریگان است. رئیس‌جمهور ایالت‌متحده آمریکا. اما شما نیازی نیست خودت را معرفی کنی، چون همه می‌دانند پله چه کسی است».

توقف جنگ داخلی به‌دلیل «شماره ده»

خاطرات کیسینجر در مورد پله اما مختص به پیشنهادش برای حضور در لیگ آمریکا نبود. جنگ داخلی کشور نیجریه که مربوط به چهاردهه پیش است، متوقف نمی‌شد؛ مگر وقتی اسم «پله» به میان آمد. کیسینجر در مقاله‌ای در سال ۱۹۹۹ در مجله «تایم» خاطرنشان کرد، هر دو طرف در جنگ داخلی نیجریه در سال ۱۹۶۷، به‌مدت ۴۸ساعت آتش‌بس اعلام کردند تا پله بتواند در پایتخت لاگوس در مسابقه‌ای نمایشی بازی کند. وبسایت سانتوس نوشته: «ساموئل اوگبمودیا»، فرماندار نظامی منطقه، موقعیتی به‌وجود آورد تا هر دو طرف بتوانند پیروزی ۲-۱ پله مقابل نیجریه را تماشا کنند. پله در سال ۲۰۲۰ در توئیتی نوشت: «از ما خواسته شد تا در بحبوحه جنگ‌داخلی در شهر بنین، یک‌بازی دوستانه انجام دهیم، اما سانتوس آنقدر محبوب بود که آنها با آتش‌بس روز مسابقه موافقت کردند. این روز را روزی می‌دانند که جنگ به‌خاطر سانتوس متوقف شد.»

من نابینا نیستم

عملکرد فوتبالی پله با حضور دلچسب و موفقیت‌آمیزش در فینال جام‌جهانی 1970 مقابل ایتالیا توأم شده است. بازیکنی که تا یک‌ماه پیش از شروع این تورنمنت حضورش در تیم‌ملی برزیل قطعی نبود. «ژائو سالدانیا»، خبرنگار مطرح برزیلی که در آن روزها با حفظ سمت، سرمربی تیم‌ملی کشورش شده بود، اعتقادی به پله نداشت. او در مصاحبه‌ای عجیب عنوان کرده بود، پله بیان خوبی ندارد و باتوجه به مصدومیت طولانی‌مدتی که داشته، بهتر است دیگر به تیم‌ملی دعوت نشود. او پیش از اینکه تصمیم بگیرد پله را از لیست‌نهایی تیم‌ملی خط بزند، شماره10 را از او گرفت و شماره13 را به او داد. از سوی دیگر اما پله حمایت سرسخت دیکتاتور برزیل، «ایمیلیو گاراستوزو» را داشت و دستور داد پله باید به تیم‌ملی دعوت شود. «ژائو سالدانیا» که با فشار رئیس‌جمهور کشورش رو‌به‌رو شده بود در یک مصاحبه تاریخی اعلام کرد، او و رئیس‌جمهور هر دو برزیلی و اهل جنوب این کشور هستند، اما هر زمان او به درخواست من نخست‌وزیر کشور را عوض کرد، من نیز به دستور رئیس‌جمهور، بازیکنی سفارشی را به تیم‌ملی دعوت خواهم کرد. همین مصاحبه کافی بود تا ماریو زاگالو در فاصله کمتر از 40روز تا شروع مسابقات، جانشین سرمربی مغضوب رئیس‌جمهور برزیل شود تا پله نیز بدون دردسر راهی جام‌جهانی مکزیک شود. پله در فینال جهانی، درخشان ظاهر شد و بعد از بالا بردن جام‌قهرمانی فریاد زد: «من می‌بینم».
پله سعی کرد بعد از پایان فوتبال‌اش هر آنچه را آرزو داشت، محقق کند. در سال 1981 در فیلم «فرار به سوی پیروزی»، با بازی «سیلوستر استالونه» حضور یافت. قرار بود پله در این فیلم درون دروازه بایستد و استالونه ضربه‌نهایی قیچی‌برگردان را بزند. استالونه حتی نتوانست یک شوت به‌سمت دروازه بزند تا تصمیم کارگردان عوض شد و این سکانس را بدون حتی یک توقف، پله، به‌خوبی ایفا کرد. در سال 1990 پله گفت، بدش نمی‌آید برای ریاست‌جمهوری برزیل کاندیدا شود؛ این اتفاق هیچ‌وقت رخ نداد اما به‌نوعی توانست با حضور در کابینه رئیس‌جمهور به‌عنوان وزیر ورزش از سال 1995 تا 1998 در سیاست حضور داشته باشد. با رفتن پله بسیاری از صفت‌ها نیز با او خاک شدند؛ همانطور که فرانس پوشکاش در وصف او گفته بود: « از دید من آلفردو دی‌استفانه بهترین بازیکن تاریخ فوتبال است. شاید تعجب کنید چرا از پله نمی‌گویم؛ چون پله فراتر از یک فوتبالیست بود و در تعاریف من نمی‌گنجد».