روزنامهنگارانمان را قدر بشناسیم
کوروش احمدی
دیپلمات بازنشسته
خبر محکومیت خانم سارا معصومی، روزنامه‌نگار باتجربه در حوزه سیاست خارجی، در دادگاه بدوی نه‌تنها موجب تأسف جامعه روزنامه‌نگاری ایران است، بلکه این‌بار به‌طور خاص موجباب تأسف و تأثر جمعی از دیپلمات‌های شاغل و بازنشسته را نیز که با کارهای او آشنا هستند، فراهم کرده است. خانم معصومی طی 18سال کار کیفی و مستمر روزنامه‌نگاری، در حوزه سیاست خارجی تجربه‌ای غنی اندوخته است. یکی از ویژگی‌های کار او، احساس مسئولیت قابل تحسینی است که همیشه در ارتباط با منافع ملی از او دیده‌ایم. در شرایطی که کشور با کمبود روزنامه‌نگار توانا و مطلع در حوزه سیاست خارجی مواجه است و با شناختی که از مشکلاتی که گریبانگیر جامعه روزنامه‌نگاری در کشور است، تردیدی نیست که مشکل می‌توان جای خالی ایشان در این‌حوزه را پر کرد.
با آنکه ایران یکی از باسابقه‌ترین کشورها در حوزه روزنامه‌نگاری در منطقه و آسیاست، من و همکارانم به‌عنوان شاغلان قبلی و کنونی در حوزه سیاست خارجی، همیشه متأسف بوده‌ایم که به‌رغم تداوم کار روزنامه‌نگاری در ایران از اواسط قرن نوزدهم تقریباً هیچ‌گاه نتوانسته‌ایم از یک سنت روزنامه‌نگاری قوی و معتبر در سطح منطقه‌ای و بین‌المللی که بر حفظ منافع ملی متمرکز باشد، برخوردار شویم. متاسفانه روزنامه‌نگاری ایرانی همیشه با مشکل تراکم تجربه و شکل‌گیری نهادهای رسانه‌ای قدرتمند مواجه بوده است. روزنامه‌نگاران ایرانی از بعد مشروطه جز در دوره‌های کوتاه هیچ‌گاه با دست باز قادر به انجام وظایف خود نبوده‌اند. شرایط در نظام‌های سیاسی سابق و لاحق اغلب به‌گونه‌ای بوده که اجازه ریشه‌دواندن نهادهای رسانه‌ای، تجربه‌اندوزی روزنامه‌نگاران و به کار بستن تجربه‌ها را نداده است. روزنامه‌نگاران و نهادهای رسانه‌ای ما با مشکل تسلسل، تداوم و تراکم تجربه در سطوح فردی و نهادی مواجه هستند. به این معنی که این رسانه‌ها و روزنامه‌نگاران معمولاً در مراحل اولیه تجربه‌اندوزی به نحوی از انحا با مشکل مواجه می‌شوند و از کار بازمی‌مانند. نتیجه این شده است که علاوه بر انتقال مرجعیت رسانه‌ای به خارج از کشور، سیاست خارجی کشور ما نیز نتوانسته است پیوست رسانه‌ای مستقل و کارآمدی داشته باشد. این درحالی‌است که شاهد فعالیت رسانه‌های متنوع و پرنفوذ در دیگر کشورها، ازجمله در کشورهای منطقه هستیم که مستقل از دولت‌ها و آمدورفت طیف‌ها و جناح‌های سیاسی کارشان تداوم داشته است. نتیجه این بوده است که روزنامه‌نگاران صاحب‌نظر، معتبر و صاحب‌نامی در آن چارچوب‌ها پرورده شده‌اند که همه با نام و درجه اعتبار آنها آشنا هستیم. روشن است که امکان پرورده‌شدن چنین روزنامه‌نگارانی بدون درجاتی از استقلال رأی و نظر ممکن نیست و اگرچه این استقلال رأی و نظر در مواردی ممکن است مطلوب دولت‌ها نباشد، اما دولت‌های دور‌اندیش و مآل‌بین با ترجیح منافع درازمدت خود و کشور مانع پرورده‌شدن چنین روزنامه‌نگارانی نمی‌شوند.
به علاوه، مقامات ما باید توجه داشته باشند که امروزه برخلاف سده 19 و اوائل سده 20، سیاست خارجی از حوزه انحصار شماری از نخبگان رسمی خارج شده و افکار عمومی به‌عنوان ابرقدرت زمانه نقشی گریزناپذیر در آن یافته است. در این میان، بدیهی است که رسانه رابط بین افکار عمومی و دولت‌هاست و روزنامه‌نگاران می‌توانند در جهان جدید نقشی معادل و حتی گاه مهمتر از سیاستمداران داشته باشند. متاسفانه ما درحالی‌که در چنین جهانی زندگی می‌کنیم، اما فاصله زیادی تا تطبیق خود با الزامات آنکه برای حفظ منافع ملی اجتناب‌ناپذیر است، داریم. در چنین شرایطی، ضروری است که مقامات نیز راه را برای رشد رسانه‌ها و روزنامه‌نگاران مستقل باز کنند و اطمینان داشته باشند که به‌رغم برخی فرازها که ممکن است با سلایق آنها سازگار نباشد، اما درنهایت منافع ملی، امنیت ملی و نیز خود آنها از این رهگذر منتفع می‌شوند.
دیپلمات‌های ایرانی با کار خوب خانم سارا معصومی به خوبی آشنا هستند و از تجربیات امثال ایشان هم آموخته‌اند، هم قوت قلب یافته‌اند. یکی از همکارانی که درگیر مذاکرات هسته‌ای بود تعریف می‌کرد که خدمات و تلاش‌های بی‌دریغ و دلسوزانه خانم معصومی فراموش‌نشدنی است. به گفته او، خانم معصومی از معدود خبرنگاران و فعالان رسانه‌ای بود که بدون توجه به حواشی و جزئیات بی‌ارزش بر اصول، اخبار و روندهای مفید و تامین‌کننده منافع ملی متمرکز بود. باتوجه به چنین سابقه ارزنده‌ای امیدواریم که تصمیم دادگاه تجدیدنظر به‌گونه‌ای باشد که کار ایشان تداوم یابد و بتوانیم همچنان از ثمرات آن بهره‌مند شویم.
