همکاری در توسعه دانش پهپادی ایران

روزنامه گاردین در گزارشی نوشته‌است که گروهی از دانشگاهیان آمریکایی، بریتانیایی و استرالیایی در پژوهش‌های مرتبط با توسعه برنامه پهپادی ایران همکاری کرده‌اند. در این گزارش به نقل از یک مقام امنیتی آمده‌است که این پژوهش مشترک مستقیماً کاربری نظامی داشتند و یک مقام امنیتی دیگر این تحقیقات را به صورت بالقوه «بسیار خطرناک» توصیف کرده‌است. به ادعای این گزارش پهپادهای ایرانی عامل حملاتی مرگبار در درگیری‌های اوکراین و خاورمیانه بودند و توسعه این برنامه یک اولویت برای تهران محسوب می‌شود. گاردین می‌نویسد که در تحقیقاتش نقض هیچ تحریم و یا قانون‌شکنی‌ای را در ارتباط با این پژوهش‌ها پیدا نکرده‌است.  این تحقیق مشترک سال ۲۰۲۳ در نشریه علمی مؤسسه مهندسی برق و الکترونیک (Institute of Electrical and Electronics Engineers) منتشر شده‌است.  این پژوهش نقش پهپادها را در شبکه‌های وایرلس و مراکز ارتباطی بررسی کرده‌است.  کانر هیلی، مدیر بخش پژوهش‌های دولت در نشریه IPVM که فناوری‌های امنیتی را بررسی می‌کند، به گاردین می‌گوید: «این پژوهش دلالت‌های مشخصی بر استفاده از این فناوری در کاربری‌های نظامی دارد.»  هیلی می‌گوید، در این پژوهش امکان «برقراری کانال‌های ارتباطی جدید زمانی که دشمن اقدام به مسدودسازی ارتباطات (Jamming) می‌کند» بررسی شده‌است که «به طور مشخص به جنگ پهپادی در اوکراین مرتبط است.»  رابرت چولدا، استاد مطالعات سیاسی و بین‌الملل در دانشگاه ووچ لهستان می‌گوید که این پژوهش به‌صورت بالقوه می‌تواند «بسیار خطرناک» باشد. او می‌گوید: «اصلاً درست نیست که هیچ دانشگاهی وارد پروژه‌های این‌چنینی شود.  هر سامانه‌ای که برای ارتباطات یا تکرار سیگنال‌ها استفاده شود، می‌تواند کاربری نظامی داشته‌باشد.»  این پژوهش با مشارکت پژوهشگرانی از دانشگاه ساوتهمپتون در بریتانیا، دانشگاه نیوساوت‌ولز در سیدنی، دانشگاه هیوستون در آمریکا و دانشگاه صنعتی شریف در تهران انجام شده‌است.  براساس این مقاله از جمله مؤسساتی که از این پژوهش حمایت مالی کرده‌اند، شوراهای تحت حمایت دولت در بریتانیا، اتحادیه اروپا و استرالیا هستند. دانشگاه صنعتی شریف تحت تحریم‌های مالی قرار دارد که از سوی اتحادیه اروپا و بریتانیا وضع شده‌است و یک مقام ارشد که در این دانشگاه کار می‌کند، توسط ایالات متحده آمریکا تحریم شده‌است.  براساس گزارش اندیشکده مؤسسه واشنگتن در آمریکا، شتاب برنامه پهپادی ایران با پژوهش‌هایی که در دانشگاه شریف انجام شده‌است، تشدید شده‌است.  به نوشته این گزارش، برد و دقت پهپادهایی که ایران تولید می‌کند، با استفاده از تجهیزات «ناوبری و ژیروسکوپ‌هایی که توسط دانشگاه شریف توسعه داده‌شده‌است» بهبود پیدا می‌کند. دانیل روت از گروه موسوم به «اتحاد علیه ایران هسته‌ای (UANI)» می‌گوید: «دانشگاه‌های ایرانی براساس اصولی که ما از عملکرد مستقل دانشگاه‌ها می‌دانیم، عمل نمی‌کنند. این دانشگاه‌ها در پژوهش‌های مشخص نهایتاً تحت نظر نظام حاکم کار می‌کنند.» مقاله مورد اشاره توسط گاردین نخستین‌بار توسط اتحاد علیه ایران هسته‌ای افشا شد.  به گفته دانیل روت، ایران با استفاده از دانش دانشگاهیان داخلی و خارجی به تقویت اولویت‌های امنیتی خود کمک می‌کند.  براساس یک دستورالعمل که سال ۲۰۲۱ منتشر شده‌است و روزنامه تایمز به آن دست پیدا کرده‌است، دولت ایران خواستار «همکاری با گروه‌های دانشگاهی داخلی و بین‌المللی» شده‌است.  از جمله موضوع‌های دفاعی و امنیتی که در این دستورالعمل به آن اشاره شده‌است، پژوهش‌ها در خصوص «تجهیزات خودکار و بدون‌سرنشین» است.  رابرت چولدا که در دوره‌ای در دانشگاهی در ایران پژوهش می‌کرد، می‌گوید: «اگر در دانشگاهی در ایران بر روی مسئله پهپادها کار کنید، حتماً این پژوهش توسط ارتش ایران استفاده می‌شود.» در سال‌های اخیر دولت‌های مختلف در جهان ابتکارهایی را به کار گرفته‌اند تا جلوی همکاری‌های دانشگاهی بین‌المللی را با ایران بگیرند. ژوئن ۲۰۲۳ دولت بریتانیا تحقیقاتی را در مورد همکاری گروهی از دانشگاه‌های بریتانیایی با همتایان ایرانی در پژوهش‌های مرتبط با پهپاد آغاز کرده‌است یک سخنگوی دانشگاه ساوتهمپتون گفته‌است که از زمان افشای این پژوهش «هر همکاری تحقیقاتی رسمی و غیررسمی با دانشگاه‌های ایران» را متوقف کرده‌است. دانشگاه هیوستون هم گفته‌است که هیچ‌یک از افرادی که در این پژوهش مشارکت داشته‌اند اکنون «ارتباط استخدامی یا تحصیلی» با این دانشگاه ندارند. دانشگاه نیوساوت‌ولز هم گفته‌است که موضوع‌های امنیتی را کاملاً جدی می‌گیرد و تاکید کرده‌است که شورای پژوهش‌های استرالیا هیچ ارتباطی با این مقاله نداشته‌است.