بازی دوگانه آنکارا

در جنگ میان روسیه و اوکراین، آنکارا در کنار کدام‌یک از طرف‌های جنگ ایستاده است؟ پاسخ این سوال به زاویه دید شما بستگی دارد.

ازیک سو، ترکیه برای کی‌یف تجهیزات نظامی ارسال می‌کند و به حمایت دیپلماتیک از اوکراین می‌پردازد. رجب‌طیب‌اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه همانند سال 2014 وعده داده است که هیچ‌گاه مالکیت روسیه بر مناطق اشغالی اوکراین را نخواهد پذیرفت. همچنین، آنکارا نقش بسیار مهمی در تضمین دسترسی اوکراین به دریا و تسهیل تجارت خارجی اوکراین از این مسیر بازی می‌کند.

از سوی دیگر، ترکیه هیچ‌گاه حاضر نشده در اعمال تحریم‌های اقتصادی علیه روسیه به‌طور کامل با غرب همراه شود. این کشور هنوز یکی از اصلی‌ترین خریداران نفت روسیه به شمار می‌رود و پس از چین و هند در جایگاه سوم خریداران نفتی بزرگ روسیه قرار دارد. در شرایطی که مسیرهای ترانزیت هوایی به روی روسیه بسته شده، فرودگاه استانبول یکی از هاب‌های اصلی پرواز به شهرهای روسیه است و به‌رغم تلاش غرب برای منزوی ساختن روسیه، روابط دیپلماتیک مسکو و آنکارا در وضعیت خوبی قرار دارد.

ترکیه در طول زمان مواضع متفاوتی را اتخاذ کرده است. این کشور گاهی خود را به غرب و ایالات متحده نزدیک می‌کند و گاهی با روس‌ها صمیمی می‌شود.

اواخر ماه ژانویه، پارلمان ترکیه سرانجام با پیوستن سوئد به ناتو موافقت کرد. این اقدام، برای روسیه خوشایند نبود اما آنکارا برای موافقت با چنین مسئله‌ای، امتیازات زیادی را از دولت و کنگره ایالات متحده طلب کرده بود. به نظر می‌رسد او توانست آنچه را که می‌خواست به دست بیاورد؛ پیش از رأی‌گیری در پارلمان ترکیه، وزارت خارجه آمریکا قرارداد 23میلیارد دلاری فروش 40 فروند جنگنده اف16 به ترک‌ها را تأیید کرد. دولت بایدن همچنین موافقت کنگره برای این توافق را نیز جلب کرد.

این توافق زمانی اهمیت بیشتری می‌یابد که دریابیم ترکیه از مشارکت در تولید جنگنده‌های اف35 محروم شده بود زیرا آنکارا ترجیح داد در سال 2019 توافقی برای خرید سامانه دفاع هوایی اس400 با روسیه امضا کند. موارد اختلافی میان واشنگتن، ناتو و ترکیه به همین جا محدود نمی‌شود. از گسترش ناتو تا سیاست‌های ناتو در خاورمیانه و جنگ در غزه، موضوعاتی هستند که ترکیه در آن‌ها با اکثر کشورهای عضو ناتو اختلاف نظر دارد.

از طرف دیگر، ترکیه در شرایطی که چندان به تحریم‌های آمریکا و غرب علیه روسیه پایبند نبوده و به خرید نفت و گاز از مسکو ادامه داده، در برخی موارد از تحریم‌ها از جمله تحریم ثانویه‌ای که با دستور جو بایدن در دسامبر 2023 اعمال شد با غرب همراه بوده و گزارش‌هایی وجود دارد که نشان می‌دهد بانک‌های ترکیه‌ای ارتباط خود را با بانک‌های روسی قطع کرده‌اند.

ترکیه همزمان حضور خود را در دریای سیاه تقویت کرده و ضمن ارسال ناوگان دریایی خود به این منطقه، با اعزام هلیکوپترها و پهپادهای مین‌روب تلاش کرده است که مسیر تجارت اوکراین را از این مسیر باز نگه دارد. ارسال پهپاد و سایر تجهیزات نظامی برای اوکراین هم از اقدامات مهم ترکیه به شمار می‌رود.

با این وجود آنکارا می‌کوشد رابطه با مسکو را نیز در سطح مطلوبی حفظ کند. براساس گزارش رویترز، ترکیه روزانه 400 هزار بشکه نفت از روسیه وارد می‌کند و این آمار ممکن است در سال جاری نیز افزایش پیدا کند. ترکیه همزمان می‌کوشد تا به هاب گازی بدل شود و به نوعی فروش گاز روسیه به کشورهای اروپایی را تسهیل کند.

تجارت انرژی میان ترکیه و روسیه از این رو حائز اهمیت است که آنکارا تلاش دارد از این طریق، درحالی‌که خود را در برخی زمینه‌ها به غرب نزدیک می‌کند و امتیازاتی را از کشورهای غربی دریافت می‌کند، مانع از آن شود که آسیب جدی به روابطش با روسیه وارد آید و خطری در این خصوص ترکیه را تهدید کند.