زمستان امسال نقطه عطف جنگ اوکراین
زمستان امسال ممکن است نقطه‌عطفی نظامی یا سیاسی در جنگ بین اوکراین و روسیه باشد. در میدان نبرد بن‌بست حاکم است، نوسانات متحدان اوکراین در ایالات متحده و اروپا در کمک به کی‌یف به وضوح مشهود است و تنش‌های سیاست داخلی در کی‌یف، همگی در کنار هم توانایی اوکراین را برای موفقیت در دفاع از خود در برابر حمله همه‌جانبه روسیه تهدید می‌کند. از این میان، مهمترین عاملی که موفقیت اوکراین را تهدید می‌کند، تزلزل شرکای غربی در حمایت از این کشور است.
با توجه به اینکه نبردهای زمینی تا حد زیادی در وضعیت بن‌بست است و با توجه به سرما و برف، عملیات زمینی دشوار شده، اوکراین تنها به لحاظ هوایی می‌تواند در دفاع از خود فعال باشد. در ماه مه سال 2023، اوکراین بالاترین میزان رهگیری پهپادها و موشک‌های کروز را گزارش کرد. زمستان گذشته، همانطور که داده‌های گردآوری‌شده از سوی مؤسسه بروکینگز نشان می‌دهد، روسیه شهرها و زیرساخت‌های انرژی اوکراین را با رگبار پهپادها و موشک‌ها تا فصل بهار بمباران کرد. سامانه‌های دفاع هوایی و موشکی که توسط متحدان اوکراین عرضه می‌شوند و همچنین مهارت‌های فنی اوکراینی‌ها، یک سیستم حفاظتی لایه‌بندی‌شده مناسب را در کی‌یف و سایر شهرهای بزرگ این کشور ساختاربندی کرده است. با این حال، خسارت واردشده به اوکراین بالا بود و در برخی نقاط، حملات موفقیت‌آمیز روسیه به اهداف غیرنظامی مانند ایستگاه‌های قطار و رستوران‌ها باعث کشته شدن تعداد قابل‌توجهی از غیرنظامیان شد. زیرساخت‌های برق و گرمایش اوکراین که اهداف اصلی حملات روسیه هستند، تا میزان 50 درصد موفقیت‌آمیز بودند. اگرچه مردم اوکراین همبستگی و عزم فوق‌العاده‌ای از خود نشان دادند، اما یک‌چهارم جمعیت این کشور، قبل از جنگ ترجیح دادند از کشورشان فرار کنند. بمباران روسیه در زمستان امسال تازه شروع شده است. اما مسکو ممکن است ذخایر تسلیحاتی خود را برای حملات مکرر و ایجاد یک باتلاق برای اوکراین و ایجاد شوک روانی بر کی‌یف، تشدید کند.
با نگاهی به صحنه نبرد، اینطور به نظر می‌رسد که روسیه قصد دارد در شهر آودیوکا در شرق اوکراین و اطراف باخموت پیشرفت نظامی داشته باشد. اوکراین همچنان امیدوار است که بتواند خطوط روسیه را در منطقه زاپرویژیا قطع کند و شاید پل زمینی را که مواضع روسیه در کریمه را به روسیه متصل می‌کند، تهدید کند. امسال هیچ کدام از طرفین، در حملات خود خیلی خوب عمل نکرده‌‌اند. اوکراین با کمک حملات موشکی دوربرد توانسته است به نیروی دریایی روسیه آسیب برساند و نیروهای روسیه را از پایگاه خود در سواستوپل در کریمه به بندر نووروسیسک در روسیه عقب براند. با این حال، دریای سیاه همچنان فضایی مورد مناقشه باقی مانده است.
اروپایی‌ها که بیش از 50 درصد کمک‌های غرب به اوکراین (بیش از نیمی از کمک‌های اقتصادی، کمی کمتر از نیمی از کمک‌های نظامی و مادی) را تامین می‌کنند، اکنون در تلاش برای حفظ حمایت قاطع خود از کی‌یف هستند. اوکراین در ژوئن سال 2022 به‌عنوان نامزد عضویت در اتحادیه اروپا پذیرفته شد. به‌رغم مخالفت اعلام‌شده ویکتور اوربان، رئیس‌جمهور مجارستان با پذیرش رسمی مذاکرات عضویت در اتحادیه اروپا با اوکراین قبل از نشست شورای اتحادیه اروپا در 14 تا 15 دسامبر، رهبران اروپایی با موفقیت روند آغاز مذاکرات را به تصویب رساندند. تصمیم برای آغاز مذاکرات الحاق اوکراین (و مولداوی) در 14 دسامبر، مسیر را به سوی شکل دادن یک آینده اروپایی برای اوکراین تقویت می‌کند. با این حال، اوربان با بسته کمک مالی 50 میلیارد یورویی (حدود 6/54میلیارد دلار) به کی‌یف، مخالفت کرد، درحالی‌که 26 عضو باقی‌مانده اتحادیه اروپا با این کمک موافق بودند.
اکثر دولت‌های اروپایی که می‌دانند ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، تلاش می‌کند تا حداقل تا انتخابات 2024 ایالات متحده یک بازی طولانی به پیش ببرد، بودجه دفاعی خود را افزایش داده‌اند و به نظر مصمم هستند تا کمک‌های مالی و نظامی خود به اوکراین را حفظ کنند. آلمان وعده داده است که کمک‌های خود را از 4 میلیارد یورو به 8 میلیارد یورو (تقریباً 5/4 تا 7/8میلیارد دلار) افزایش خواهد داد. این تصمیم دولت آلمان به‌رغم کسری بودجه این کشور اتخاذ شده است. اروپایی‌ها نیز امسال در ارسال سلاح‌های راهبردی مانند تانک‌ها و موشک‌های دوربرد به اوکراین از ایالات متحده پیشی گرفتند اما دولت پوپولیست اسلواکی اعلام کرده است با حمایت از اوکراین مخالف است. برنده راست‌گرا و تندرو انتخابات هلند نیز مخالف ارسال سلاح به اوکراین است اما این ممکن است اهمیت زیادی نداشته باشد، چراکه بیشتر انتقال‌های تسلیحات به اوکراین به‌طور جداگانه توسط کشورها انجام می‌شود و نه توسط بلوکی که همه در آن حق وتو دارند. در ایالات متحده، جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا در تلاش است تا موافقت کنگره را برای درخواست تکمیلی خود جهت کمک 61 میلیارد دلاری به اوکراین به دست آورد. این مبلغی است که ظاهراً تا سال 2024 در مورد اوکراین تعیین شده است؛ خطراتی که اوکراین را تهدید می‌کنند، زیاد است. از این رو، ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین، ناگهان تصمیم گرفت در ماه دسامبر به واشنگتن سفر کند، زیرا ویکتور اوربان، رئیسجمهوری مجارستان نیز به واشنگتن سفر کرده تا با جمهوری‌خواهان در مورد چگونگی پایان دادن به حمایت نظامی از اوکراین گفت‌وگو کند.
سیاست داخلی اوکراین
پس از گذشت بیش از 600 روز اتحاد و عزم قابل‌توجه در برابر تجاوز روسیه، انتقادات از زلنسکی و دولت او آغاز شده است. اخیراً پس از آنکه والری زالوژنی، فرمانده ارتش، در مصاحبه‌ای از توقف ضدحملات اوکراین انتقاد کرد، اختلافات بین رهبری سیاسی و نظامی در اوکراین آشکار شد. امتناع دولت اوکراین از برگزاری انتخابات سراسری در زمان جنگ، همچنان منبع تنش است؛ هرچند که اکثر سیاستمداران مخالف اذعان دارند که قانون اساسی کشور برگزاری انتخابات در زمان حکومت نظامی را مجاز نمی‌داند. علاوه بر این، تردیدها در مورد اثربخشی ضدحملات متقابل و فساد در فرماندهی تدارکات و استخدام نیرو، مشکلاتی را برای حفظ تعداد نیروها و قدرت ارتش اوکراین ایجاد می‌کند. توانایی این کشور برای صادرات غلات - که نه‌تنها برای اقتصادش بلکه برای تغذیه جهان، عنصری کلیدی است - به دلیل جنگ و پایان توافق صادرات غلات از دریای سیاه که به کشتی‌های حامل غلات اوکراینی اجازه سفر ایمن را می‌داد، به‌شدت مختل شده است. بمباران هوایی بنادر و تأسیسات ذخیره غلات اوکراین نیز بر توانایی اوکراین برای صادرات غلات اثر منفی گذاشته است. با این حال، اوکراین در توسعه یک کریدور جدید از طریق آب‌های اوکراین، رومانی، بلغارستان و ترکیه موفقیت‌هایی به‌دست آورده است. به گفته صندوق بین‌المللی پول، «اقتصاد اوکراین همچنان انعطاف‌پذیری قابل‌توجهی از خود نشان می‌دهد. اقتصاد این کشور در حال رشد است، تورم کاهش یافته و بازار ارز به ثبات رسیده است.»
آینده اوکراین در سال 2024 چیست؟
فراتر از زمستان، نقاط عطف بسیاری در سال 2024 در انتظار جنگ اوکراین است. آیا اتحادیه اروپا قادر به تأمین بودجه اضافی برای کمک به اوکراین خواهد بود؟ آیا ناتو که به جشن هفتادوپنجمین سالگرد خود در تابستان آینده در واشنگتن نزدیک می‌شود، می‌تواند راهی بیابد تا به نحوی اوکراین را در نهادهای امنیتی غرب جا بیاندازد؛ حال چه از طریق عضویت در ناتو یا به روشی دیگر؟ آیا هر دو طرف درگیری قادر خواهند بود از بن‌بست نظامی سال 2023 خارج شوند؟ آیا پایگاه‌های صنعتی دفاعی و سیاسی غرب می‌توانند از پس روسیه برآیند؟ این سوال یک یا دو سال پیش مضحک به نظر می‌رسید اما اکنون بسیار واقعی به نظر می‌رسد. آیا جامعه بین‌المللی دارایی‌های روسیه را با هدف تامین مالی هزینه‌های بازسازی اوکراین مصادره می‌کند؟ و البته، رقابت ریاست‌جمهوری ایالات متحده در سال 2024 چه تأثیری بر کل وضعیت خواهد داشت؟ در حال حاضر، بیش از همه نگاه‌مان باید به آسمان و نبردهای هوایی در اوکراین باشد و البته مراکز قدرت سیاسی در کشورهای مهم غربی را نیز باید زیر نظر داشته باشیم. اینها احتمالاً مهمترین میدان‌های این جنگ در زمستان 2024-2023 هستند.
