اعتقاد 85 درصدی به بی‌عدالتی آموزشی

اندیشکده مقابله با فقر و نابرابری آموزشی نظرسنجی‌ای را اخیراً درباره «بررسی نگرش دانش‌آموزان، والدین و نیروهای آموزشی و کادر اجرایی درباره تاثیر قطعی معدل امتحانات نهایی در کنکور سراسری» انجام داده و نتایج آن را در اختیار «هم‌میهن» قرار داده است.

در گزارشی که این اندیشکده در این باره تنظیم کرده آمده است: «مصوبه «سیاست‌ها و ضوابط ساماندهی سنجش و پذیرش متقاضیان ورود به آموزش عالی (پس از پایان متوسطه)» در جلسه ۸۴۳ مورخ ۱۴۰۰/۰۴/۱۵ شورای عالی انقلاب فرهنگی به تصویب رسید. براساس ماده ۳ آن، سهم نمره کل سابقه تحصیلی برای پذیرش در سال تحصیلی ۱۴۰۱ باتوجه به سابقه تحصیلی موجود و مرتبط، ۴۰درصد با تأثیر مثبت و برای پذیرش از سال تحصیلی ۱۴۰۲ و بعد از آن، سهم نمره کل سابقه تحصیلی، باتوجه به سابقه تحصیلی موجود و مرتبط، ۶۰ درصد با تأثیر قطعی در نمره کل نهایی و مابقی ۴۰ درصد سهم آزمون اختصاصی خواهد بود. امتحانات نهایی در سال‌های ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲ براساس این مصوبه اجرا شد. بنابر اظهارات اعضای شورای انقلاب فرهنگی «مصوبه کنکوری شورا مبنی بر تاثیر قطعی معدل در کنکور» سبب افزایش عدالت آموزشی شده است.»

اندیشکده مقابله با فقر و نابرابری آموزشی در آغاز مهرماه پس از انتشار نتایج آزمون کنکور و دریافت کارنامه در مصاحبه‌هایی با افراد مختلفی که متاثر از این مصوبه بودند، این نظرسنجی را انجام داده و در آن تلاش کرده تا دریابد آیا این مصوبه موجب افزایش عدالت آموزشی شده است؟ و هدفِ اجرای این مصوبه محقق شده است؟

در این نظرسنجی، از پنجم مهرماه تا ۱۵ مهرماه در فاصله ۱۰ روز، شش هزار و ۱۱۸ نفر از کل استان‌های کشور شرکت کردند. پاسخ‌دهندگان  شامل دانش‌آموزان، داوطلبان پشت کنکور، والدین دانش‌آموزان و داوطلبان و کادر آموزشی و اداری مدارس بودند. ۶۱/۳ درصد از پاسخگویان زن  و ۳۸/۷ درصد مرد بوده‌اند.

حدود ۴۸ درصد ساکنان مراکز استان‌ها و ۳۹ درصد شهرهای غیر از مرکز استان  و ۱۳ درصد ساکنین روستاها بودند. حدود ۴۵ درصد از پاسخ‌دهندگان، داوطلب پشت کنکوری  و پس از آن دانش‌آموزان پایه دوازدهم با ۳۰/۸ درصد بوده‌اند. دانش‌آموزان پایه یازدهم و دهم  ۲۱/۲ درصد پاسخ‌دهندگان را تشکیل می‌دهند و این نشان می‌دهد که این مصوبه بیشترین تاثیر را بر زندگی داوطلبان پشت کنکوری داشته است.

این اندیشکده، پس از بررسی ویژگی شناختی پاسخ‌دهندگان  به سوال مستقیم  «تاثیر قطعی معدل بر افزایش عدالت آموزشی» پرداخته است و در آن مشخص شده ۸۵ درصد معتقد بودند که عدالت آموزشی برقرار نشده است. در این نظرسنجی از شاخص‌های دیگر عدالت آموزشی پرسش شده است؛ ازجمله سطح آموزش در کلاس‌های مدرسه که آیا تناسبی میان آنچه از دانش‌آموزان در امتحانات نهایی پرسیده شده و محتوای کتب درسی و آموزش‌های مدارس بوده است؟ که ۹۲ درصد از آنها سوالات را دشوار و بسیار دشوار اعلام کرده‌اند و تناسبی میان آنچه در کلاس درس آموختند با آنچه در سوالات امتحانات نهایی با آن مواجه شدند، نمی‌بینند.

در نتایج سوال دیگری، بیش از ۸۳ درصد دانش‌آموزان  نمرات حاصل از دروس عمومی و اختصاصی را کمتر از حد انتظار خود اعلام کردند.  این اندیشکده در گزارش خود در این باره نوشته است: «نیک می‌دانیم که یکی از شاخص‌های عدالت آموزشی، دسترسی یکسان همه دانش‌آموزان به محتوای علمی و یکسان است. در مدارس محروم دسترسی به کتب کمک آموزشی، معلم‌های مجرب با مدارس برخوردار قابل مقایسه نیست. یکی از مشکلات فعلی، کاهش تعداد دانش‌آموزان به‌ویژه در مناطق محروم در رشته‌های نظری است؛ به‌گونه‌ای که خود به یک معضل تبدیل شده است، زیرا در آینده این مناطق را از نیروی انسانی ماهر فنی و متخصصان بومی تهی خواهد ساخت. وقتی دانش‌آموزان و معلمان اعلام می‌کنند ۸۳ درصد نمرات دانش‌آموزان کمتر از انتظار آنها بوده است موجب گرایش زیاد دانش‌آموزان به سمت رشته‌های انسانی می‌شود و باعث توزیع نابرابر رشته‌ها در مناطق مختلف می‌شود که خلاف عدالت است، این موضوع را ۵۰ درصد پرسش شوندگان تایید کرده‌اند. » 

نکته دیگری که در نتایج این نظرسنجی قابل ملاحظه است، استرس به‌موقع رسیدن به حوزه‌های آزمون است، به‌ویژه در مناطق جازموریان و سیستان‌وبلوچستان که در ۱۵روز پایانی ماه، به‌شدت با مشکل سوخت و کمبود شدید وسایل نقلیه روبه‌رو هستند. پاسخ‌دهندگان به‌طور مستقیم اعلام کرده‌اند که اضطراب آنها خصوصاً از تاثیرسوابق تحصیلی در سه‌پایه موجب انتقال استرس کنکور از پایه دوازدهم به دهم و یازدهم به‌مدت سه سال شده است که قبلاً در سال دوازدهم و یک‌سال متمرکز بود و این بار روانی زیادی را بر دوش خانواده و دانش‌آموز می‌گذارد و موجب فرسودگی عاطفی خانواده و نوجوان می‌شود.