روز صفر انتخابات برای اصلاح‌طلبان
به بهانه آغاز مرحله ثبت‌نام قطعی نامزدهای مجلس دوازدهم
به بهانه آغاز مرحله ثبت‌نام قطعی نامزدهای مجلس دوازدهم
داوود حشمتی
روزنامه‌نگار
از امروز ثبت‌نام کاندیداهای انتخابات مجلس آغاز می‌شود. به‌طور طبیعی، جریان اصولگرا با حداکثر توان در این مرحله به ستادهای ثبت‌نام هجوم می‌برند. هیچ‌کس نیست که خودش را شایسته رسیدن به صندلی پارلمان نداند. از سوی دیگر، اطمینان دارند که هیچ مشکلی از ناحیه شورای نگهبان و دریافت تایید صلاحیت‌شان برای انتخابات به وجود نخواهد آمد.
معادله اما در طرف دیگر متفاوت است. جبهه اصلاحات در مرحله پیش‌ثبت‌نام اعلام کرد که «هیچ توصیه‌ای در زمینه ثبت‌نام به کاندیداها ندارد». این روند احتمالاً در مرحله ثبت‌نام نهایی هم به همین منوال ادامه پیدا خواهد کرد. حدبالای اتفاقی که ممکن است شاهد آن باشیم، توصیه‌ای خواهد بود به اینکه «کسانی که در مراحل پیش‌ثبت‌نام از فیلتر اولیه عبور کردند، ثبت‌نام نهایی خود را انجام دهند». اما همه چیز برای سیاست‌ورزی اصلاح‌طلبان در انتخابات از روز اعلام اسامی کاندیداها آغاز خواهد شد، نه امروز.
تلاش برای اینکه با هیزم اصلاح‌طلبان انتخابات را از حالا گرم کنند، تلاشی بی‌حاصل است. تجربه به اصلاح‌طلبان ثابت کرده تا زمانی که اسامی تاییدصلاحیت‌ها مشخص نشده، هر نوع فعالیتی نه‌تنها کمکی به انتخابات نمی‌کند بلکه بر ضد آن نیز عمل خواهد کرد. مسئله تازه از روز اعلام اسامی تاییدصلاحیت‌ها (که چند ماه بعد خواهد بود)، آغاز می‌شود. شاید برخی معتقد باشند که این یادداشت را باید در آن روز می‌نوشتیم نه امروز. اما باور من این است که از حالا باید در مورد آن روز حرف زد، گفت‌وگو کرد و آنقدر گفت‌وگو کرد تا یک «تصویر و تصمیم مشترک» میان اکثریت نیروهای اصلاح‌طلب شکل بگیرد. در صورتی که گفت‌وگو را زودتر آغاز نکنیم در نهایت موضوع به تصمیم روز آخر محول شود، این تصمیم (هرچه که می‌خواهد باشد) بیش از آنکه اتحاد اصلاح‌طلبان را ایجاد کند، موجبات دوری و افتراق را فراهم می‌کند.
چه کسانی تایید صلاحیت می‌شوند؟
مقدمه دوم این است که پیش‌بینی کنیم در روز اعلام اسامی نهایی چه کسانی احتمالاً تاییدصلاحیت خواهند شد؟
دراین‌باره هم احتمالاً اتفاق‌نظر وجود دارد که افراد نام و نشان‌دار اصلاح‌طلب حتی اگر ثبت‌نام کرده باشند، بعید است تاییدصلاحیت شوند. همانطور که بخش مهمی از نمایندگان لیست امید برای انتخابات سال ۱۳۹۸ تاییدصلاحیت نشدند، طبیعتاً بخشی از کاندیداهای سال ۱۳۹۸ هم برای سال 1402 تاییدصلاحیت نمی‌شوند. تجربه ثابت کرده که دایره و دامنه در حال تنگ‌تر شدن است، نه باز شدن. پروژه این نیست که با بازتر کردن فضا نهادهای کارآمد ساخته شود، بلکه پروژه «یکدست‌سازی» همچنان با قدرت درحال پیشروی است. در این شرایط، احتمالاً می‌توان حدس زد بخش محدودی از افراد ناشناس که با یک واسطه به اصلاح‌طلبان مربوط می‌شوند یا بخشی از پایوران دولت حسن روحانی، در انتخابات تاییدصلاحیت شوند. از جریان معتدل اصولگرا هم احتمالاً بخشی از کسانی که در سال‌های مجلس هشتم تا دهم با علی لاریجانی فعالیت می‌کردند، تاییدصلاحیت خواهند شد. البته، کسانی که احتمال رای‌آوری آنها در حوزه‌هایی که ثبت‌نام می‌کنند، قطعی نباشد.
روز صفر انتخابات
برای اصلاح‌طلبان «روز صفر انتخابات» همان روز اعلام اسامی نهایی نامزدهایی است که توانستند از فیلتر شورای نگهبان عبور کنند. در این روز صفر احتمالا در شهرستان‌ها با اختلافات زیادی برای حضور در انتخابات روبه‌رو نباشیم. بررسی وضعیت شهرستان‌ها بحث مفصلی است که بخش مهمی از آن را باید با فرهنگ‌های هر منطقه ارزیابی کرد و سنجید. به عبارت روشن‌تر، در شهرستان‌های کوچک انتخابات محلی است و انتخابات در همه حوزه‌های سراسر کشور انتخاباتی «سیاسی» نخواهد بود. لذا رقابت بر سر نقاطی است که در آنها انتخابات «سیاسی» تلقی می‌شود. در میان این حوزه‌ها نیز «تهران» شاخص اصلی است. 30نماینده تهران به اضافه شهرهایی مانند «مشهد، اصفهان، شیراز، کرج، قزوین و چند کرسی از برخی کلان‌شهرها» بار اصلی سیاسی بودن انتخابات را بردوش خواهند کشید.
لذا با این شرایط که برای روز صفر انتخابات در نظر گرفته می‌شود سوال اصلی‌ای که مطرح می‌شود، این است که آیا اصلاح‌طلبان باید بار دیگر انتخابات نیابتی را در دستور کار قرار دهند یا نه؟ در بخش دوم این نوشتار «انتخابات نیابتی» را واکاوی و روش‌های آن را بررسی خواهیم کرد.
