لابیگرانی ماهر در لابی بی‏‌فرجام

شیلا سیف‌الدینی

دکتری روابط بین‌الملل

اخیراً «سمافور» رسانه آمریکایی گزارشی جنجالی در رابطه با لابیگری افراد و دیپلمات‌های دولت قبل در ایران و ارتباط آنها با برخی مقامات آمریکایی ارائه داده و موجبات بحث بیشتر در این زمینه را فراهم کرده است. لابی و لابیگری یعنی بسیاری کشورها برای پیشبرد مقاصد و اهداف خود از راه‌های مختلف برای نفوذ در سیستم سیاسی کشوری دیگر اقدام می‌کنند؛ امری که افراد برای تاثیرگذاری در انتخابات و سودآوری شرکت‌ها و یا در مسائل سیاسی و موارد حساس، بدان متوسل می‌شوند که در همه کشورها مرسوم و متداول است. لابی‌ها بر حسب نیات و اهداف افرادی که از ابزار لابیگری استفاده می‌کنند، تعریف می‌شوند؛ و هرچند در افکار عمومی منفی تلقی می‌شود، اما می‌تواند در جهت مقاصد مثبت و تامین منافع ملی از آن استفاده کرد.
کشورهای مختلف خصوصاً اسرائیل از لابی گسترده‌ای در آمریکا برای کسب منافع سیاسی و اقتصادی خود برخوردار است و مهمترین آن ایپک و نفوذ زیرشاخه‌های آن در کنگره و شرکت‌های آمریکایی است و یا فدراسیون یهودیان آمریکای شمالی که متشکل از ۱۴۶ فدراسیون یهودی و ۳۰۰ انجمن یهودی که سالیانه ۳میلیارد دلار جمع‌آوری و در جهت بهبود وضعیت اسرائیل در سراسر جهان هزینه می‌کند و یا زمانی، تنها منافع و رقابت‌های اقتصادی باعث شکل‌گیری لابی‌ها می‌شود؛ مثلا براساس داده‌های آماری، شركت‌های بزرگ اروپایی به جهت کسب سود و فروش بیشتر سالانه حدود یک میلیارد یورو برای مخارج لابیگری خود در اروپا هزینه كرده‌اند. کشورهای منطقه از جمله عراق ۳گروه و ترکیه ۱۵گروه لابیگر در اتحادیه اروپا دارند. یا لابی شرکت‌های بزرگ‌ تسلیحاتی آمریکایی و نفوذ آنها در کنگره آمریکا و حمایت تبلیغاتی و مادی از نمایندگانی که موافق با آزادی سلاح در آمریکا هستند.
ایران نیز در پرونده هسته‌ای و مذاکرات برجامی با استفاده از افراد ذی‌صلاح و نفوذ در گروه‌ها و افراد مؤثر در پیشبرد برنامه هسته‌ای در آمریکا بهره برده است. چنانچه شفافیت قوانین در آمریکا ثبت قانونی برای بسیاری از لابیگرها را گریزناپذیر می‌کند و در همین رابطه، معاون سابق اف‌بی‌ای (الیور ریول) در مورد هماهنگ‌کننده دیدار وزیر امورخارجه دولت قبل با اعضای کنگره گفته بود: لازمه دیدار این است که فرد یا سازمان به‌عنوان عامل قدرتی خارجی ثبت شده باشد. اما تا زمانی که ایران و آمریکا روابط دیپلماتیکی با یکدیگر نداشته باشند و مذاکرات مستقیم و روابط عادی برقرار نشود، لابیگری با تهدیدها و مشکلات قانونی و حقوقی کیفری برای طرفین لابیگر برقرار خواهد بود و مانند اکنون توسط جمهوریخواهان و بخش مهمی از کنگره که مقاصد سیاسی و انتخاباتی و کوبیدن دموکرات‌ها را در رقابت‌های انتخاباتی در نظر دارند، در مظان اتهامات بیشتری قرار خواهند گرفت.
اندیشکده‌ها و اتاق‌های فکر و سازمان‌های مردم‌نهاد غیردولتی، سازمان‌های مشاوره‌ای و حقوقی و سازمان‌های بازرگانی و تجاری، ظرفیت‌ها و نقش سازنده‌ای در لابیگری اقتصادی و سیاسی دارند. ایران زمانی می‌تواند از این ظرفیت‌ها و ابزارهای لابیگری مانند رسانه‌ها و ایمیل‌ها و از مهارت‌های روابط و دیپلماسی عمومی بهره ببرد که پارادایم و نگرش کنونی در رابطه با آمریکا را متحول سازد. هموار کردن لابیگری، اگر گامی در رفع تحریم‌ها و منافع ملی باشد، ارزشمند و مثبت خواهد بود؛ اما منوط به تصمیم سیاسی مهمی است. ترمیم سیاست داخلی و مذاکرات مستقیم و بی‌واسطه و خروج از تخاصم و برقراری روابط دیپلماتیک، تنها راه قوی‌تر کردن اهرم‌های دیپلماسی عمومی در رابطه با آمریکا و رفع موانع قانونی و خنثی کردن اهداف لابی‌های ضدایرانی تندرو و قدرتمند اسرائیل در این کشور خواهد بود.