ایران میتواند اصول برجام را منطقه‌ای کند
سیدحسین موسویان پژوهشگر دانشگاه پرینستون بعد از آغاز اولین دور مذاکرات مستقیم جان کری، وزیر خارجه آمریکا و جواد ظریف، وزیر خارجه ایران در سپتامبر ۲۰۱۳، توافق
سیدحسین موسویان
پژوهشگر دانشگاه پرینستون
بعد از آغاز اولین دور مذاکرات مستقیم جان کری، وزیر خارجه آمریکا و جواد ظریف، وزیر خارجه ایران در سپتامبر 2013، توافق هسته‌ای با نام برجام حاصل شد. اسرائیل از ابتدای مذاکرات وزرای خارجه ایران و آمریکا با تمام ظرفیت تلاش کرد که مانع از توافق هسته‌ای شود. بایدن در انتخابات ریاست‌جمهوری 2020 آمریکا پیروز شد و اعلام کرد که برای بازگشت به برجام آماده است. منتهی چند عامل زیر موجب عدم احیاء برجام شد:
الف: چهار تاخیر
تاخیر اول: بایدن در ژانویه 2021 آغاز به‌کار کرد اما با تاخیر حدود 4ماهه، نماینده جدید آمریکا در مذاکرات هسته‌ای را انتخاب کرد. رابرت مالی، نماینده جدید عملا در آوریل 2021 کار را آغاز کرد که تا انتخابات ژوئن ریاست‌جمهوری ایران زمان کمی باقی مانده بود.
تاخیر دوم: مذاکرات عباس عراقچی با رابرت مالی و نمایندگان پنج قدرت هسته‌ای از آوریل 2021 آغاز و بیش از 80درصد موضوعات را ظرف سه ماه به نتیجه رساند که مصادف شد با انتخاب آقای رئیسی به‌عنوان رئیس‌جمهور جدید ایران در ژوئن 2021. ایران تصمیم گرفت ادامه مذاکرات را به بعد از شروع به‌کار دولت جدید موکول کند.
تاخیر سوم: رئیس‌جمهور جدید، آقای علی باقری‌کنی را به‌عنوان مذاکره‌کننده جدید هسته‌ای جایگزین عباس عراقچی کرد. دولت جدید ایران، مذاکرات هسته‌ای را با تاخیر حدود سه ماه یعنی در نوامبر 2021 آغاز کرد.
تاخیر چهارم: مذاکرات هسته‌ای شش قدرت جهانی با تیم هسته‌ای دولت جدید ایران حدود 9 ماه طول کشید تا اینکه در اوت 2022 متنی که حداقل از سوی شش قدرت جهانی به‌عنوان متن نهایی تلقی می‌شد، آماده امضاء بود اما ایران آن را امضاء نکرد و خواستار برخی تغییرات در آن شد.
ب: نفوذ سرویس‌های خارجی در آژانس
از زمان آغاز مذاکرات هسته‌ای ایران با سه کشور اروپایی در سال 2003، اطلاعات گزارش‌های محرمانه هسته‌ای ایران به آژانس به رسانه‌های خارجی درز می‌کرده است. این بی‌اعتمادی سابقه‌دار ایران به آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، در دوران آقای رئیسی ادامه یافت که مانعی برای گسترش همکاری‌ها و رفع ابهامات فنی آژانس بوده است.
ج: فشار علیه دولت بایدن
تشدید فشارهای داخلی و خارجی علیه دولت بایدن یکی از موانع دیگر احیاء برجام بوده است. بعد از حدود سه سال از روی کار آمدن بایدن، نهایتاً دولت او به‌جای احیاء برجام، به یک توافق موقت تن داد که شامل تبادل زندانیان؛ آزاد کردن 6 میلیارد دلار از پول‌های بلوکه‌شده ایران در کره‌جنوبی، همکاری بیشتر ایران با آژانس و مهار تقابلات منطقه‌ای و رفع موانع وجوه بلوکه‌شده ایران در عراق است.
د: جنگ روسیه علیه اوکراین
اروپا و آمریکا مدعی همکاری نظامی ایران با روسیه در جنگ اوکراین شده که این امر به یکی از موانع مهم تبدیل شده است.
راه پیش‌رو: علاوه بر مشکلات و موانع فوق، برخی عوامل مانع پیشرفت مذاکرات است
عامل اول: دولت بایدن با وجودی که مکرراً بر ضرورت دیپلماسی با ایران تاکید می‌کند، همزمان تصریح می‌کند که احیاء برجام در دستور کار نیست و لذا سیاست «نه برجام، نه بحران» را در پیش گرفته است و قصد دارد که این سیاست را تا انتخابات سال آینده ریاست‌جمهوری آمریکا ادامه دهد.
عامل دوم: عدم وجود مذاکرات مستقیم بین ایران و آمریکاست.
