خبرگزاری؛ بزرگ یا حرفه‌ای؟
در حاشیه اظهارات اخیر وزیر ارشاد
در حاشیه اظهارات اخیر وزیر ارشاد
رضا غبیشاوی
روزنامه‌نگار و کارشناس رسانه
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی به‌تازگی گفته است: «ما الآن در وزارت فرهنگ 4 خبرگزاری داریم که کار تجمیع آنها آغاز شده. ما دنبال کم کردن رسانه‌ها نیستیم بلکه به‌دنبال نزدیک کردن این خبرگزاری‌ها به سطح استانداردهای حرفه‌ای هستیم. به‌هرحال یک خبرگزاری باید یک استانداردهایی را از حیث تولید خبر، تنوع سرویس، پوشش داخلی، خارجی، استانی و منطقه‌ای داشته باشد. قرار نیست در این مسیر خبرنگاری را از کار برکنار کنیم.» (منبع: تسنیم)
وزیر فرهنگ هدف اصلی کم کردن تعداد خبرگزاری‌ها را «نزدیک کردن خبرگزاری‌ها به سطح استانداردهای حرفه‌ای» اعلام کرده و سپس درباره استانداردهای حرفه‌ای توضیح داده است: «یک خبرگزاری باید یک استانداردهایی را از حیث تولید خبر، تنوع سرویس، پوشش داخلی، خارجی، استانی و منطقه‌ای داشته باشد.» حالا چند سوال و نکته:
|
1 |
آنچه وزیر درباره معیارهای استانداردهای حرفه‌ای مطرح کرد؛ لازم است، اما کافی نیست. وزیر به نیمه فیزیکی و فرعی ماجرا پرداخت و نیمه اصلی و محتوایی را فراموش کرد یا نپرداخت. معیارهای استانداردهای حرفه‌ای برای یک خبرگزاری در درجه اول به محتوا مربوط می‌شود و سپس تعداد و ابزار در اولویت بعدی قرار می‌گیرند. خبرگزاری‌ای که محتوای استاندارد حرفه‌ای نداشته باشد، حرفه‌ای نیست حتی اگر بیشترین تعداد خبر و خبرنگار، متنوع‌ترین سرویس‌ها و بزرگترین ساختمان را داشته باشد.
خبرگزاری چین (شینهوا) بیش از 10 هزار نیرو شامل خبرنگاران و کادر اداری و 170 دفتر نمایندگی در خارج از کشور چین دارد. سایت این خبرگزاری هم به 9 زبان مطالب خود را منتشر می‌کند. با این حال یکی از غیرحرفه‌ای‌ترین خبرگزاری‌های جهان است (براساس معیارهای جهانی و گزارش نهادهای ناظر غیردولتی). این در حالی است که خبرگزاری کره‌جنوبی (یونهاپ) در نزدیکی چین، به مراتب نسبت به خبرگزاری شینهوا کوچکتر اما با فاصله زیاد، حرفه‌ای‌تر است. خبرنگاران خبرگزاری کره جنوبی حدود یک‌دهم تعداد خبرنگاران خبرگزاری چین هستند. وضعیت خبرگزاری کره‌جنوبی این‌گونه است: 600 خبرنگار در داخل، 26خبرنگار در دیگر کشورها و انتشار خبرها به 6 زبان. خبرگزاری چین (شینهوا) با اینکه به لحاظ عِده و عُده، بزرگترین در جهان است اما از نظر فعالیت استاندارد حرفه‌ای در انتهای صف قرار می‌گیرد. این خبرگزاری از نظر سازمان‌های ناظر رسانه‌ای بیشتر شبیه دستگاه تبلیغات سیاسی است تا رسانه اطلاع‌رسانی. کافی است پوشش خبری این دو خبرگزاری را در برابر خبرهای مختلف این دو کشور بررسی و مقایسه کنیم. البته بزرگی یک خبرگزاری با حرفه‌ای بودن آن تناقض ندارد و یک خبرگزاری می‌تواند همزمان هم بزرگ از نظر فیزیکی باشد و هم بزرگ از نظر حرفه‌ای. در این چارچوب، خبرگزاری فرانسه به‌عنوان یکی از سه خبرگزاری بزرگ حرفه‌ای جهان (در کنار رویترز و آسوشیتدپرس) قابل اشاره است. خبرگزاری فرانسه (AFP) دارای 2400 نیرو شامل 1700 روزنامه‌نگار و خبرنگار است که در 250 شهر و 150 کشور جهان مستقر هستند و فعالیت می‌کنند. مطالب AFP هم به 7 زبان ارائه می‌شود.
|
2 |
مهمترین شاخص فعالیت حرفه‌ای یک خبرگزاری، انتشار محتوای رسانه‌ای براساس اصول حرفه‌ای، اخلاقی و حقوقی است. حفظ بی‌طرفی، عدم سوگیری و تعهد به انتقال واقعیت، بخشی از مهمترین اصول حرفه‌ای فعالیت رسانه‌ای‌اند. معیارهایی که در خبرگزاری‌های کشورهای بسته کمتر دیده می‌شوند و در مقابل، در رسانه‌های کشورهای توسعه‌یافته، مبنای کار رسانه‌ای قرار می‌گیرند. اطلاع‌رسانی بدون تعهد به انتشار واقعیت، استقلال و بی‌طرفی حرفه‌ای، نهاد خبررسانی را به ابزار تبلیغاتی نهاد بالادستی خود تبدیل می‌کند حتی اگر نامش خبرگزاری، نام کارمندانش، خبرنگار و اسم تولیداتش، خبر و گزارش باشد. معیار حرفه‌ای بودن یک خبرگزاری در محتوای رسانه‌ای آن بررسی می‌شود و نه در تعداد خبرها و خبرنگاران و بودجه و دفتر داخلی و خارجی. همه اینها باید به‌عنوان ابزار در خدمت محتوای حرفه‌ای قرار بگیرد.
|
3 |
در ایران خبرگزاری‌ها هم به لحاظ محتوا و هم فرم و ابزارهای کار دچار مشکل هستند؛ اما مشکل اساسی در بخش نخست است. اگر خواهان داشتن خبرگزاری با استانداردهای حرفه‌ای هستیم درگام اول باید تکلیف خودمان را با این سوال، مشخص کنیم: آیا ما خواهان داشتن رسانه برای اطلاع‌رسانی بی‌طرفانه و مستقل واقعیت‌ها هستیم یا به‌دنبال دستگاه تبلیغاتی به نام رسانه و خبرگزاری؟ هر کدام از این دو گزینه، شرایط و ملزومات خود را دارند و نمی‌توانند جایگزین یکدیگر شوند. در حال حاضر اکثریت خبرگزاری‌ها در ایران با نسبت‌های متفاوت، در شکل دوم فعالیت می‌کنند. اگر به دنبال داشتن خبرگزاری با استاندارد حرفه‌ای هستیم باید:
تفکیک اطلاع رسانی و تبلیغات سیاسی اعمال شود.
استقلال حرفه ای خبرگزاری و سردبیر آن را به رسمیت بشناسیم؛ به ویژه از نهاد بالادستی.
آزادی حرفه ای و مسئولانه فعالیت خبرنگاران خبرگزاری را تضمین کنیم.
حق اشتباه خبرنگاران را به رسمیت بشناسیم.
تعهد خبرگزاری و خبرنگاران را به بیان بی‌طرفانه، بدون سوگیری و منصافه واقعیت ها به رسمیت بشناسیم.
خبرگزاری ها و خبرنگاران به هنگام فعالیت حرفه ای از جمله افشاگری تخلفات و مفاسد از حمایت حقوقی برخوردار شوند.
|
4 |
به وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی که هم‌اکنون به دنبال فعالیت حرفه‌ای استاندارد خبرگزاری‌هاست می‌توان پیشنهاد کرد در همین راستا و در گام نخست، حذف صدور مجوز برای رسانه‌ها و جایگزینی آن با ثبت و حذف مجازات توقیف برای رسانه‌ها و زندان برای روزنامه‌نگاران را دنبال کند تا در تقسیم‌بندی‌های جهانی رسانه‌ای، در سمت متأخرها قرار نگیریم.
