یمن به صلح نزدیک شد

خط پایان بدترین بحران انسانی جهان

به نظر می‌رسد قرار است پس از 9 سال جنگ یمن به پایان برسد، آن‌هم درست بعد از توافق ایران و عربستان و قبل از توافق بر سر بازگشایی سفارتخانه‌‌ها در این دو کشور. جنگی که نهادهای بین‌المللی (یونیسف، سازمان ملل و سازمان جهانی غذا) از آن به‌عنوان «بدترین بحران انسانی جهان» یاد کرده‌اند، به صلح بینجامد. دو هیئت سعودی و عمانی در ساعات پایانی شامگاه شنبه وارد صنعا شدند. این سفر در خصوص پیشرفت در مذاکرات بین ریاض و صنعا به واسطه‌گری عمان و نیز به موازات پیشرفت در تلاش‌های صلح سازمان ملل صورت گرفته است. رهبری هیئت‌سعودی را محمد الجابر، سفیر عربستان در یمن برعهده دارد. این اولین باری است که مسئولان عربستانی علنا در صنعا با مسئولان انصارالله دیدار می‌کنند. این سفر به پیشرفت در مذاکرات میان ریاض و صنعا معطوف شده است.

آزادی 13 اسیر یمنی

قبل از این دیدار، عبدالقادر المرتضی، رئیس کمیته امور اسرای جنبش انصارالله یمن روز جمعه در صفحه شخصی خود نوشت: «کمیته بین‌المللی صلیب سرخ به ما اطلاع داد که آغاز اجرای قرارداد تبادل اسرا سه روز از تاریخ تعیین شده به تاخیر افتاده و دلیل آن هم آماده نبودن طرف ما برای اجرای قرارداد است.» او از توافق برای اجرای قرارداد تبادل اسرا شامل ۷۰۶ تن از اسرای انصارالله یمن در مقابل ۱۸۱ تن از اسرای دشمن شامل سربازان سعودی و سودانی خبر داده و روز شنبه (19 فروردین) نیز در توئیت خود نوشت: «13 اسیر و بازداشتی آزادشده از سوی مقامات سعودی در مقابل یک اسیر عربستانی آزاد شده و در فرودگاه بین‌المللی صنعاء تحویل گرفته شدند. امیدواریم که این اقدام مقدمه‌ای بر اجرای قرارداد توافق‌شده در اواخر این هفته باشد.»

صلح میان انصارالله یمن و عربستان

محمد البخیتی، عضو دفتر سیاسی جنبش انصارالله یمن صبح روز گذشته و قبل از شروع مذاکرات در صنعا، در توئیتر نوشت: «برای توجیه مذاکرات میان صنعاء و ریاض نیازی به توضیحات غیرواقعی نیست و همه چیز باید درست نامگذاری شود. عربستان سعودی میانجی نیست، بلکه یک طرف درگیری است. صنعاء دیگر نمی‌خواهد از طریق رشاد العلیمی، (رئیس شورای ریاستی یمن) که توسط ریاض تعیین شده است با عربستان مذاکره کند. گفت‌وگو با عربستان ما را از گفت‌وگوی «یمنی - یمنی» بدون مداخلات خارجی بی‌نیاز نخواهد کرد. صنعاء از تمامی طرف‌ها استقبال می‌کند، همه تشکیلات سیاسی در یمن را به گفت‌وگو برای ایجاد یک روند سیاسی برپایه حفظ حاکمیت و استقلال این کشور فراخواند.»

چند ساعت پس از این توئیت، بلومبرگ با اعلام این خبر که طرح صلح میان عربستان و انصارالله یمن ظرف دو هفته آتی اعلام می‌شود، نوشت: «عربستان با قدرت برای پایان جنگ یمن فشار می‌آورد و مسئولان عربستان مذاکراتی درباره صلح با اعضای شورای ریاستی یمن (دولت مستعفی) ظرف روزهای اخیر در ریاض داشتند. آنها همچنین یکشنبه در صنعا در کنار همتایان عمانی خود با مسئولان انصارالله دیدار کردند و آنها را در جریان تحولات توافق صلح گذاشتند.» براساس این طرح پیشنهادی؛ آتش‌بس ابتدا برای مدت ۶ ماه برقرار می‌شود و راه‌های اصلی بازگشایی و تمام محدودیت‌های اعمال‌شده بر پروازها و بنادر برداشته می‌شود. پس از آن طرف‌های یمنی مذاکرات صلح را برای تشکیل دولت جدید و شورای ریاستی جدید و انسجام بانک مرکزی در دوره انتقالی برای مدت دو سال ادامه خواهند داد. مهدی المشاط، رئیس شورای عالی سیاسی یمن پس از استقبال از حضور دو هیئت سعودی و عمانی در کشورش گفت: «ملت یمن از تلاش‌های میانجی‌گرانه که عمان برادر انجام می‌دهد و نقش مثبت آن در نزدیک کردن دیدگاه‌های دو کشور و تلاش‌های صورت‌گرفته برای تحقق صلح شرافتمندانه‌ای که همه مردم یمن خواهان آن هستند، تقدیر و تشکر می‌کنند.»

از سوی دیگر برخی از منابع اعلام کردند که مذاکرات میان عربستان و انصارالله یمن روی مسائلی همچون بازگشایی بنادر تحت کنترل انصارالله و فرودگاه صنعا و پرداخت حقوق کارمندان و تلاش‌ها برای بازسازی و چارچوب زمانی برای خروج نیروهای خارجی از کشور متمرکز بود.

مذاکرات صلح‌آمیز بود؟

احمد عوض بن‌مبارک، وزیر خارجه یمن (در دولت مورد حمایت عربستان) نیز مذاکرات مستقیم عربستان و انصارالله را در راستای «احیای آتش‌بس» توصیف کرد. با این حال محمدالبخیتی، عضو دفتر سیاسی انصارالله یمن در صفحه توئیتر خود نوشت: «هنوز زود است به‌طور قطع بگوییم مذاکرات کنونی در صنعا با هیئت‌های عمان و عربستان برای تحقق صلح حتما موفقیت‌آمیز خواهد بود. اما واضح است که فضای صلح بر منطقه حاکم شده که موجب امیدواری و خوش‌بینی است. تحقق صلح میان صنعا و ریاض پیروزی برای دو طرف است و باید همگان برای حفظ فضای صلح و بستن صفحه گذشته و باز کردن صفحه جدید زخم‌ها و دردهای کهنه را کنار گذاشته و از تلاش برای کسب امتیاز از طریق رسانه‌ها خودداری کنند و نباید آنچه اتفاق افتاد را فراموش کنیم تا فاجعه تکرار نشود.»

ایران دلیل بقای صلح در خاورمیانه

با آنکه در اظهارنظر هیچ‌یک از طرفین نامی از ایران برده نشده، اما فرشید باقری، کارشناس بین‌الملل معتقد است که ایران دلیل بقای صلح در منطقه و نقش آن در صلح یمن بلامنازع است. او در گفت‌وگو با هم‌میهن درباره نقش ایران در صلح خاورمیانه تاکید کرد: «بعد از اعلام خبر تفاهم ایران و عربستان، یادآوری کردم که در پس این تفاهم، تاثیرات نوینی به صورت دومینو در منطقه حتی در مصر شاهد خواهیم بود.» او با اشاره به اینکه چین 10 درصد از سهام آرامکو را خریداری کرد، افزود: «سهام این شرکت در آمریکاست بنابراین امکان ندارد که آمریکا به عربستان برای توافق با ایران چراغ سبز نشان نداده باشد. از سوی دیگر در قبال 10درصد سهام آرامکو، عربستان هم 10درصد از سهام پتروشیمی چین را خریده و در توافق با چین موافقت کرد بخشی از فروش نفت را به یوآن خریداری کند. در حقیقت این توافق چند درصد از ارزش و پشتوانه امپراطوری دلار را کاهش می‌داد. از سوی دیگر آمریکا به بهانه دموکراسی وارد کشورها (عراق، افغانستان و....) و با جنگ و خونریزی خارج شده است اما چینی‌ها با پوشش صلح و میانجیگرانه به خاورمیانه ورود پیدا کردند که باعث تقلیل پرستیژ آمریکا شد. در مقابل آمریکا به جای آنکه با این موضوع تقابل کند و جنگ تمام‌عیاری راه بیندازد، ترجیح داد از این چند درصد بگذرد و اجازه دهد که در منطقه اتفاقات بهتری رخ دهد. چون دست بایدن در انتخابات ریاست‌جمهوری پیش روی آمریکا کاملا خالی است و غیر از جنگ اوکراین، تنها اقدامش امضای پیمان اقلیمی پاریس بوده است. در زمان او تورم و میزان بیکاری در آمریکا افزایش و ذخایر ارزی کاهش یافته است. بنابراین بایدن با سکوت در قبال تغییرات خاورمیانه با یک تیر دو نشان می‌زند: 1) سهام آرامکو که در آمریکاست، دستخوش تحول نمی‌شود. 2) از صلح در یمن منتفع می‌شود. چون می‌تواند ادعا کند که صلح را برقرار کرده است.»

باقری با اشاره به اینکه یکی از مسائل تبادل بین چین و عربستان مسئله جنگ یمن بود، گفت: «به همین دلیل به ایران امتیازاتی اعطا شد تا به دلیل وجود حاکمیت و حمایت سیاسی خود در یمن، قول دهد که از تنش کاسته و روند جنگ یمن به صلح تبدیل شود. چون یکی از خطرات آرامکو خطر جنگ یمن بود. یعنی یک موشک حوثی‌ها می‌توانست سهام این شرکت را دستخوش تلاطم کند.»

او به نظم نوین خاورمیانه و تاثیر ایران در صلح یمن اشاره و تاکید کرد: «تنش در حال تبدیل به صلح و آرامش در خاورمیانه شده است. اگر ایران نباشد صلحی در خاورمیانه به وجود نمی‌آید. یکی از علل معجزه صلح در منطقه ایران است که به بقای صلح کمک خواهد کرد. اگر تفاهم ایران و عربستان صورت نمی‌گرفت، صلح در یمن هم به وجود نمی‌آمد. نظم نوین خاورمیانه به منزله توقف تمام جنگ‌های منطقه است و ایران به لحاظ ژئوپلیتیک در نقطه مرکزی این صلح قرار گرفته است. یکی از 4 تحریم‌ اصلی «محور شرارت» است که از زمان جورج بوش پسر علیه ایران مطرح شد. اما ایران از محور شرارت دارد تبدیل به بانی و پشتیبان صلح می‌شود. بنابراین ایران به نوعی محور شرارت را ساقط می‌کند. ایران دلیل بقای صلح در منطقه است بنابراین نقش ایران بلامنازع و غیرقابل اغماض در صلح خاورمیانه است که به‌عنوان نظم نوین خاورمیانه از آن یاد می‌شود.»

دستیابی به صلح با فشار ایران بر حوثی‌ها

کامران کرمی، کارشناس بین‌الملل خاورمیانه نیز درباره ارتباط توافق ایران و عربستان با صلح یمن به هم‌میهن گفت: «مسئله یمن از ابتدای مطرح شدن توافق ایران و عربستان مطرح شد، چون یکی از کانون‌ تنش‌های بین ایران و عربستان عمدتا به مسائل منطقه‌ای به‌ویژه جنگ یمن برمی‌گشت. حتی برخی معتقد بودند که یکی از اصلی‌ترین انگیزه‌های عربستان برای مذاکره با ایران، مسئله حل‌وفصل جنگ یمن بود. به‌رغم تاکید کنونی مقامات سعودی، بر اینکه مذاکرات با ایران ارتباطی با جنگ یمن نداشته و اراده محمد بن‌سلمان بر رفع تنش با ایران، ترکیه و قطر و حتی جنگ یمن بوده، اما واقعیت این است که سعودی‌ها از ایران خواستند که بر حوثی‌های یمن فشار بیاورند تا جنگ یمن به سرانجام روشنی برسد.»

او با اشاره به مهلت دوماهه ایران و عربستان برای بازگشایی سفارتخانه‌هایشان، افزود: «تعبیری در عربستان وجود داشت که یمن یک آزمون در این دو ماه است و با پیشرفت در توافقات ایران و عربستان در یمن، به این نتیجه رسیدند که در راستای بازگشایی پیش از موعد سفارتخانه‌ها حرکت کنند.»

این کارشناس خاورمیانه درباره دستیابی به صلح یمن قبل از بازگشایی سفارتخانه‌ها، تاکید کرد: «هیئت فنی عربستانی‌ها با وجود پیشرفت در یمن، به ایران سفر کردند تا سفارتخانه عربستان بازگشایی شود. اما صلح یمن پیچیده‌تر از آن است که عربستان آن را به بازگشایی سفارتخانه‌ها معطوف کند. در واقع عربستان به این نتیجه رسید که با فشار ایران بر حوثی‌ها می‌توان جنگ یمن را تمام کرد. واقعیت این است که فرسایشی شدن روند جنگ آنقدر است که نه توان هزینه‌ها برای یمن باقی مانده و نه تحمل شرایط آن. در حال حاضر یمن با وجود مشکلاتی همچون سوءتغذیه، بیماری و... در شرایط بحرانی قرار دارد و تمایل داشتند که این مذاکره و صلح که از مدت‌ها پیش با وساطت عمانی‌ها به شدت پیگیری می‌شد، به سرانجام برسد.»