مهلت مجلس به دولت برای ساماندهی بازار ارز

بررسی رفتار محمد مخبر و دیگر اعضای تیم اقتصادی دولت در مجلس

هفته‌ای که برای مجلس و دولت با جلسه غیرعلنی درباره ارز آغاز شد، در آخرین روز کاری پارلمان هم به همین مسئله اختصاص داشت. دیروز مجلس با ارائه گزارش و بسته پیشنهادی ارزی، به دولت سیزدهم مهلت داد تا بازار ارز را کنترل کند؛ در غیر این‌صورت اقدامات نظارتی را در دستور کار خود قرار می‌دهد.
برخی نمایندگان مجلس چندبار محترمانه از رئیسی خواسته‌اند که تیم اقتصادی دولت را تغییر دهد. اما این تیم با التهابی در بازار ارز مجبور شد رو‌در‌روی نمایندگان قرار گیرد و در یک جلسه غیرعلنی جواب پس دهد. احمد علیرضابیگی درباره این جلسه اعلام کرد: «محمد مخبر، معاون اول ابراهیم رئیسی به‌صراحت به نمایندگان اعلام کرد؛ «ما راه‌حل بهتری برای مدیریت بازار ارز نداریم» و «همینه که هست». استنباط ما از جلسه با تیم اقتصادی دولت این است که برنامه‌ای برای برون‌رفت از شرایط موجود وجود ندارد.‌ شاید همین امر باعث شد شایعه برکناری مخبر منتشر و پس از چند ساعت تکذیب شود. اما برخی نمایندگان اعلام کردند که مخبر در این جلسه گفته «ما خوب هستیم.» از سوی دیگر محمدرضا رضایی‌کوچی، رئیس کمیسیون عمران مجلس نیز از استیضاح دوباره وزیر اقتصاد خبر داد؛ آن‌هم به‌دلیل آمادگی‌ نداشتن وزیر برای پاسخگویی درباره گرانی‌ها.

بسته پیشنهادی ارزی مجلس به دولت

مجلس اما به استنطاق تیم اقتصادی دولت بسنده نکرده و بسته پیشنهادی ارزی به دولت ارسال کرد. برخی از کارشناسان بر این عقیده‌اند که مجلس می‌خواهد تمام درهای بهانه را به روی دولتی که برنامه‌ای برای کنترل بازار ارز ندارد، ببندد. محمدرضا پورابراهیمی، رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس دیروز (چهارشنبه، 10 اسفندماه) در نشست خبری «بسته ارزی مجلس» تاکید کرد: «اگر می‌خواهیم شاهد کاهش ارزش پول ملی در اقتصاد نباشیم، باید از ایجاد چالش‌ها در حوزه ساختار اقتصادی جلوگیری کنیم که مهم‌ترین عوامل آن ناترازی بانکی و بودجه است. از سوی دیگر «تورم» نیز عامل اصلی کاهش پول ملی است.»
او با اشاره به بررسی بودجه در مجلس، افزود: «نرخ ارز در بودجه نیز اثرگذار است و هم‌اینک که ما در حال بررسی بودجه هستیم، تغییرات نرخ ارز، اعداد و ارقام ما را تغییر می‌دهد، بنابراین بودجه متناسب با اعدادی که پیش‌بینی شده تعریف می‌شود.»
این نماینده مجلس گفت: «دولت در بودجه مکلف شده که با نرخ شناور تسویه تعهدات ارزی اقدام و موضوع تعهدات ارزی را پیگیری کند و از تعیین نرخ ثابت در حوزه سیاست ارزی اجتناب کند. از سوی دیگر ما تاکید داریم باید از چند‌نرخی به‌سمت نرخ‌های کمتر حرکت کنیم و پس از آن در یک مسیر میان‌مدت و بلندمدت به سمت تک‌نرخی حرکت کنیم و باید نسبت به نرخ ثابت ارز اقدام شود. در حوزه ارز معتقدیم دولت باید هدایت و مدیریت قیمت در بازار را بر عهده بگیرد نه تبعیت از قیمت را.»
رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس با اشاره به حکمرانی ریال، افزود: «باید بازار ارز را مدیریت کنیم و ظرفیت‌هایی که قبلاً برای پولشویی وجود داشته یا از مصادیق رصد تراکنش‌های بانک مرکزی خارج بوده، تحت کنترل حوزه بانک مرکزی قرار گیرد. یکی از ابزارهای کنترل ارز، کنترل ریال است.»
پورابراهیمی تاکید کرد: «بانک مرکزی اخیرا بازار مبادله ارز را راه‌اندازی کرد که اقدام رو‌به‌جلویی بود اما اگر مکانیزم آن بخواهد شبیه بازار نیمایی عمل کند و تثبیت قیمت شکل بگیرد، بازار غیررسمی را بیشتر ملتهب می‌کند.»
این نماینده مجلس افزود: «برای مدیریت بازار به دولت کمک می‌کنیم. اما برای دولت مدت مشخصی برای تصمیم‌گیری درباره ساماندهی بازار ارز تعیین می‌کنیم. اگر دولت با اختیاراتی که دارد، بتواند بازار ارز را مدیریت کند، تشکر می‌کنیم وگرنه وظیفه ما گزارش و اقدامات نظارتی است که در زمان مقرر صورت می‌گیرد.» رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس اما مدت مهلت دولت را رسانه‌ای نکرد.

دولت هم از وضعیت موجود گله‌مند است

شهریار حیدری، عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس در گفت‌وگو با هم‌میهن درباره جلسه غیرعلنی مجلس و دولت، تاکید کرد: «موضوع امنیتی‌ای در این جلسه مطرح نشد. این جلسه پیرامون کنترل قیمت ارز بود که مخبر، معاون اول رئیس دولت و فرزین، رئیس‌کل بانک مرکزی و خاندوزی، وزیر اقتصاد درباره این موضوع توضیحاتی دادند اما قانع‌کننده نبود. آقای فرزین اعلام کرد قیمت واقعی ارز 41هزار و 500 است. هر دستگاه و سازمانی که نیازی داشته باشد، ارز را با این قیمت برایش تامین کنیم. مازاد این قیمت حباب است که در فضای مجازی شکل می‌گیرد. نکته جالب این است که آقایان در دولت هم از وضعیت موجود کشور گله‌مند هستند. به‌خاطر این گله‌مندی‌شان از روز جلسه غیرعلنی تاکنون در مجلس و دولت به‌دنبال مقصر شرایط کنونی ارز هستیم. ان‌شالله پیدایش می‌کنیم.»
این نماینده مجلس در واکنش به گفته‌های مخبر تاکید کرد: «کسی به آقای مخبر گفته بود: «از شما بهتر گیر نمی‌آید‌»، درست هم گفته است. واقعا در دولت فعلی از آقای مخبر بهتر نداریم. اما منظور این نیست که در جامعه بهتر از آنها گیر نمی‌آید. شاید آنها خوبان دولت باشند اما این خوبان باید نیم‌نگاهی به شرایط جامعه داشته باشند.»
حیدری با بیان اینکه دولت و مجلس هر دو در شرایط اقتصادی کنونی مقصر هستند، گفت: «مجلس از نظر نظارتی و دولت از نظر اجرایی ضعیف عمل می‌کنند. اگر مجلس نظارت قوی داشت، نباید شاهد مدیران ضعیف در کابینه دولت می‌بودیم.»
حیدری در پاسخ به اینکه در صورت نظارت قوی مجلس چند درصد کابینه ریزش می‌کند؟ تاکید کرد: «من فکر می‌کنم اگر بخواهیم منصفانه قضاوت کنیم 50درصد کابینه دولت (صدر تا ذیل) ضعیف، 30 درصد تقریبا متوسط هستند و بقیه توانمندند. اما افراد قوی، تحت تاثیر ضعیف‌ها قرار می‌گیرند.»

هشدار دلار 60هزار تومانی دادم، به من خندیدند

لطف‌الله سیاهکلی، عضو کمیسیون صنایع و معادن دلار 40هزار تومانی را پیش‌بینی کرده و 19 دی امسال در گفت‌وگو با هم‌میهن اعلام کرده بود: «با توجه به سیاست‌های غلط بانک مرکزی هشدار ‌دادم که اگر دلار به ۴۰هزار تومان برسد، باید منتظر دلار ۶۰هزار تومانی هم باشیم.» او بار دیگر به هم‌میهن گفت: «به نظرم سرعت افزایش دلار آنقدر بالا بود که در کمتر از یکی دو هفته از 40 به 60هزار تومان رسید. زمانی که قیمت دلار را پیش‌بینی کردم، بسیاری به من خندیدند. اما دلار خیلی سریع‌تر از آنچه من فکر می‌کردم به 60هزار تومان رسید و هنوز آثارش را در بازار نگذاشته است. اگر دلار روی 60هزارتومان بماند قیمت‌ کالاهای دیگر بسیار جابه‌جا می‌شود.»
او به بانک مرکزی هشدار داد و افزود: «به من می‌گویند شما قیمت اعلام نکن چون نرخ ارز به قیمت پیش‌بینی‌ات می‌رسد. چه قیمت بگویم، چه نگویم به‌دلیل شرایط اقتصادی، قیمت ارز افزایش می‌یابد. من دیگر قیمت نمی‌گویم ولی اگر بانک مرکزی جدیت به خرج ندهد اوضاع بدتر از این خواهد شد.»
این نماینده مجلس تاکید کرد: «مجلس و دولت باید برای مسائل اصلی کشور مانند حقوق کارکنان و کارگران، قیمت ارز و خودرو و مسکن، تورم، موضوعات معیشتی و... با کارشناسان و متخصصان این حوزه‌ها چند روز جلسه برگزار کنند اما با این رویکرد که در زمان بررسی و تحقیق نیستیم، متخصصان باید راهکار خود را اعلام کنند و از بین این راهکارها بهترین‌ها به سرعت اجرایی شود. دشمن کار خود را می‌کند اما ما که نباید در زمین دشمن بازی کنیم. آقایان می‌گویند دشمن در بحث ارز دخالت دارد. بله، اما وظیفه ما این است که آن را مدیریت کنیم؛ در غیر این‌صورت دشمن به اهدافش رسیده است. پس ما چه می‌کنیم؟ دشمن در فضای مجازی علاوه بر ایجاد مسائل روحی-روانی، خریداران کاذب ایجاد می‌کند و قیمت‌های کاذب را اعلام می‌کنند. آنها تیم‌هایی دارند که ارزی که دولت وارد بازار می‌کند را خریداری می‌کنند. ما باید آن را تغییر داده تا سیاست‌های دشمن را خنثی کنیم.»
او در پاسخ به این سوال که شما در مصاحبه قبلی خود اعلام کردید بانک‌ها و برخی سازمان‌های دولتی ارز را می‌خرند، آیا آنها هم در زمین دشمن بازی می‌کنند؟ گفت: «بله. یکی از مصیبت‌های ما بانک‌ها و ناترازی آنهاست. آنها سفته‌بازی و تصدی‌گری می‌کنند. بانک‌ها نگران کاهش سرمایه خود هستند. در حقیقت شرایط اقتصادی طوری است که همه ما ناخودآگاه دلال می‌شویم. این یعنی نابودی اقتصاد کشور. اگر نتوانیم اعتماد جامعه را جلب کنیم، شرایط بدتر از این می‌شود. انصافا دشمن در فضای مجازی عالی عمل کرده است و باید به او تبریک بگوییم که در حوزه تخصصی‌اش خوب عمل می‌کند. متاسفانه ما ضعیف عمل کردیم. البته همان‌طور که تاکنون سیاست‌های دشمن را منکوب کرده‌ایم، این موضوعات هم قابل کنترل است.»
سیاهکلی درباره علت غیرعلنی برگزار شدن جلسه مجلس با تیم اقتصادی دولت و مطرح شدن موضوعات امنیتی، بیان کرد: «درباره تیم‌هایی که ارز می‌خرند و قیمت‌های کاذب را به‌وجود می‌آورند، بحث شد. شاید این مسائل امنیتی محسوب شود. اما موضوع خاصی مطرح نشد که مردم ندانند. به نظر ما هم باید این جلسه علنی برگزار می‌شد، چون راز مگویی مطرح نشد.»
او درباره حمایت تمام‌قد مجلس از دولت، گفت: «فکر می‌کنم مجلس در حوزه نظارت با دولت تعارف دارد. مجلس با دولت هم‌سو، هم‌فکر و هم‌نظر است، که این امر صدها حسن دارد اما یک عیب دارد که این صدها حسن را می‌پوشاند و آن عیب، تعارفی اداره شدن کشور است. یعنی از رئیس دولت سوال نشود یا وزیری را استیضاح نکنیم. چرا وزیر صمت زمان گرفتن رای اعتماد بیش از 160 رای گرفت اما بعد از این همه خرابکاری و گرانی‌ها که به‌بار آورده 184 رای می‌آورد؟ این موضوعات نظارت مجلس را زیر سوال می‌برد. گاهی ممکن است از نمایندگان سوءاستفاده شود و به آنها بگویند که اگر این وزیر را استیضاح کنید، کشور دچار بحران می‌شود. باور کنید بعضی وزرا آنقدر گمنام بودند که خانواده‌شان هم قبل از وزارت آنها را نمی‌شناختند؛ حالا چه شده که اگر آنها را برداریم کشور به‌هم می‎ریزد؟ چطور شده که همه علوم بعد از گرفتن حکم وزارت‌ به ذهن وزرا سرازیر شده است و ما نمی‌توانیم آنها را استیضاح کنیم؟ در حال حاضر برخی از نمایندگان استیضاح را امضا کرده‌اند که باید در صحن مطرح شود. مردم تا چه زمانی منتظر بمانند تا نمایندگان به وظیفه نظارتی خودشان عمل کنند؟ من به‌شدت از عملکرد مجلس و خودم ناراضی هستم.»

چندکانال تلگرامی پایه‌های اقتصادی را می‌لرزانند؟

معین‌الدین سعیدی، نماینده چابهار نیز در گفت‌وگو با هم‌میهن درباره علت غیرعلنی بودن جلسه مجلس و دولت، تاکید کرد: «طبق پیش‌بینی قانون‌گذار به تشخیص هیئت‌رئیسه برخی از جلسات غیرعلنی برگزار می‌شود. درست است که بخشی از جلسه غیرعلنی مجلس و دولت به مسائل امنیتی قیمت ارز اختصاص داشت اما معتقدیم که این جلسه درباره نبود مدیریت صحیح در حوزه بازار ارز و کنترل تورم مطلقا موضوع محرمانه‌ای نداشت. بسیاری از نمایندگان هم به غیرعلنی بودن جلسه اعتراض داشتند.»
او با اشاره به اینکه انتظار نمایندگان در این جلسه برآورده نشد، افزود: «تیم اقتصادی هیچ برنامه راهبردی را اعلام نکردند و موضوعات تحریم، شیطنت آمریکایی‌ها، جو روانی و نظریاتی از این دست را مطرح کردند که به‌زعم نمایندگان فرافکنی بود و هیچ تدبیر اقتصادی در توضیحات‌شان وجود نداشت، حتی تا این لحظه هیچ مدل مشخصی برای کنترل بازار ارز هم ارائه نشده است.»
سعیدی گفت: «کشورهایی که ده‌ها سال جنگ داخلی را تجربه می‌کنند و بنیان‌های اقتصاد آنها از بین رفته، چنین وضعیت نابسامانی را در حوزه ارز ندارند. وظیفه تیم اقتصادی دولت در قبال این شرایط چیست؟ بسیاری از کاندیداهای انتخابات که الان در جایگاه‌های اقتصادی قرار دارند و رئیس دولت زمان انتخابات معتقد بودند 20درصد مشکلات اقتصادی به‌دلیل تحریم است و 80درصد آن به عرضه مدیران برمی‌گردد. بنابراین حالا که شاهد یکدستی در فضای حاکمیتی هستیم، نباید سنگ‌اندازی‌ها، تحریم‌ها و شیطنت‌ها را مطرح کنند. اینکه می‌گویند چند کانال تلگرامی در نرخ ارز تاثیرگذار هستند، نشان می‌دهد پایه‌های اقتصادی ما چقدر ضعیف است که صرفا فضاسازی افراد در خیابان‌های خارج از کشور این چالش‌ها را ایجاد می‌کند. به نظرم به‌جای فرافکنی‌ها باید به عملکرد خود در مهار تورم و کنترل نرخ ارز رجوع کنیم.»
نماینده چابهار با بیان اینکه معتقدم در هر شرایطی باید یادمان باشد که ما اگر وجاهتی داریم به‌واسطه رای مردم است، گفت: «اما باید یادمان باشد که وکیل‌المله هستیم، نه وکیل‌الدوله. بنابراین باید خواست و مطالبات مردمی را در رأس امور قرار دهیم. اما گاهی جهت‌گیری‌های مشترک باعث می‌شود که مجلس آن ورود جدی را به مسائل نداشته باشد. درست است که باید حداکثر تعامل را با دولت داشته باشیم اما باید شأن نظارتی مجلس را هم حفظ کنیم.»
سعیدی درباره اهمیت وظیفه نظارتی مجلس تاکید کرد: «به‌نظرم در این زمینه تمام نمایندگان به‌ویژه هیئت رئیسه وظیفه خطیری دارند. نباید دچار تعارفات سیاسی شویم یا از ابزار نظارتی خود استفاده نکنیم. بعضا مردم چنین نقدهایی به عملکرد هیئت‌رئیسه وارد می‌کنند.»

شکایت قضایی مجلس از دولت

کاظم دلخوش، سخنگوی کمیسیون قضایی و حقوقی اما دولت را تا حد شکایت قضایی هم پیش برده و درباره جلسه مجلس و دولت به هم‌میهن گفت: «هیچ چیزی از این جلسه درنیامد. آقای مخبر هم در این جلسه گفت: «ما آدم خوبی هستیم، شما هم خوب هستید.» اصلا چه لزومی داشت این حرف را بزند؟ معنی حرفش چه بود؟» او افزود: «ما منتقدیم و صف جلوی انتقاد ایستاده‌ایم و از حقوق مردم کوتاه نیامده‌ایم و نمی‌آییم. منتظر هستیم تا سران قوا در جلسه‌ای تصمیم‌گیری کنند. به‌عنوان نماینده مردم در مجلس هم جلسه غیرعلنی مجلس و دولت را هم قبول ندارم. قرار بود که کمیته‌ای برای بررسی و کنترل قیمت ارز تشکیل شود اما هنوز خبری از تشکیل این کمیته نیست. اگر تا آخر هفته این کمیته تشکیل نشود، قطعا راه‌هایی مانند استیضاح و برخوردهای دیگر را در پیش می‌گیریم و اگر مشکل حل نشود باید پرونده به قوه‌قضائیه برود.»